آلودگی فلزات سنگین و بیماری‌هایی که در پی دارد!

به گزارش مجله خبری نگار/اقتصاد ایران، فعالیت‌های انسانی پیامد‌های عمیقی بر محیط‌زیست دارد که یکی از آنها افزایش غلظت فلزات سنگین در اکوسیستم‌های طبیعی است؛ تهدیدی که اغلب نادیده گرفته می‌شود. بسیاری از مردم نمی‌دانند که عناصری مانند آرسنیک، سرب و جیوه به دلیل دخالت‌های انسانی، روزبه‌روز در محیط افزایش می‌یابند.

فعالیت‌های روزمره مانند استفاده از کود‌های شیمیایی، استخراج معادن و حتی رانندگی، همگی به گسترش آلودگی فلزات سنگین کمک می‌کنند. مشکل زمانی تشدید می‌شود که این فلزات در محیط باقی مانده، در بدن موجودات زنده تجمع پیدا کرده و حتی در مقادیر کم نیز می‌توانند برای انسان و حیات‌وحش خطرناک باشند.

آلودگی فلزات سنگین در بندر یانگشان چین

مطالعه‌ای که اخیراً انجام شده، آلودگی فلزات سنگین را در بندر یانگشان چین بررسی کرده است. پژوهشگران دانشگاه اقیانوس‌شناسی ژجیانگ میزان غلظت هفت فلز سنگین (آرسنیک، کادمیوم، کروم، مس، سرب، جیوه و روی) را در آب دریا، نمونه‌های رسوب و پنج گونه ماهی و سخت‌پوستانی که در نزدیکی بستر دریا زندگی می‌کنند، مورد مطالعه قرار دادند.

آلودگی هوا باعث اختلال مغزی و کاهش راندمان کاری

نتایج نشان داد که این فلزات بیشتر در رسوبات بستر دریا تجمع می‌یابند تا در آب. این موضوع منجر به افزایش میزان سمیت در جاندارانی می‌شود که در نزدیکی کف دریا زندگی می‌کنند، زیرا تماس بیشتری با این رسوبات آلوده دارند. در مقابل، ماهیانی که در لایه‌های بالایی آب شنا می‌کنند، در معرض خطر کمتری قرار دارند.

علاوه بر این، تفاوت در متابولیسم و سازوکار‌های سم‌زدایی میان گونه‌های مختلف دریایی، میزان تأثیرپذیری آنها را از این فلزات تغییر می‌دهد. به‌عنوان مثال، ماهیانی که در عمق‌های مختلف آب زندگی می‌کنند، به سطح اکسیژن متفاوتی عادت دارند که می‌تواند بر توانایی آنها در مقابله با آلودگی فلزات سنگین تأثیر بگذارد.

منابع اصلی آلودگی فلزات سنگین

پژوهشگران معتقدند که فعالیت‌های انسانی، عامل اصلی آلودگی فلزات سنگین در این بندر و مناطق اطراف مصب رود یانگ‌تسه است.

در این مطالعه آمده است: «با سرعت گرفتن شهرنشینی و توسعه صنعت در مناطق ساحلی، فلزات سنگین به‌طور مداوم از طریق رواناب‌های رودخانه‌ای و رسوب‌گذاری جوی در محیط‌های دریایی منتشر می‌شوند.»

مهم‌ترین منابع آلاینده‌های فلزات سنگین شامل پساب‌های خانگی و صنعتی هستند. پژوهشگران عوامل مختلفی را در ورود این آلاینده‌ها به محیط‌های دریایی دخیل دانسته‌اند، از جمله: فاضلاب‌های شهری، زباله‌های صنعتی، انتشار گاز‌های خروجی خودروها، پساب‌های کشاورزی و آبزی‌پروری، بقایای کود‌های شیمیایی، فعالیت‌های معدنی و ذوب فلزات، پوشش‌های ضدخزه و نشت سوخت از کشتی‌ها هستند.

خطرات آلودگی فلزات سنگین برای سلامت انسان هستند

پژوهشگران هشدار داده‌اند که آلودگی بیش از حد فلزات سنگین نه‌تنها به اکوسیستم‌های دریایی آسیب می‌زند، بلکه خطری جدی برای سلامت انسان محسوب می‌شود. در میان این عناصر، آرسنیک و جیوه بیشترین تهدید را برای محیط دریایی و سلامت انسان ایجاد می‌کنند.

مسمومیت ناشی از تجمع فلزات سنگین در بدن می‌تواند پیامد‌های شدیدی بر سلامت انسان داشته باشد و خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. این تهدید به‌ویژه برای کودکان خطرناک‌تر است، زیرا بدن آنها در حال رشد بوده و سیستم ایمنی و متابولیسم آنها حساس‌تر از بزرگسالان است.

زنگ خطری برای جوامع ساحلی

از آنجایی که فلزات سنگین در بدن موجودات دریایی تجمع پیدا می‌کنند، این تهدید پنهان به‌تدریج در زنجیره غذایی حرکت کرده و در نهایت به انسان می‌رسد. یکی از راه‌های کاهش خطر، کاهش مصرف غذا‌های دریایی در مناطق آلوده است.

این مطالعه بر اهمیت درک تأثیر آلودگی فلزات سنگین بر اکوسیستم‌های دریایی و سلامت انسان تأکید دارد و به‌عنوان هشداری جدی به جوامع و سیاست‌گذاران جهانی مطرح شده است تا اقدامات پیشگیرانه‌ای برای کاهش این آلودگی‌ها اجرا شود.

راهکار‌های مقابله با آلودگی فلزات سنگین

با توجه به اینکه بنادر یانگشان و بسیاری دیگر از بنادر جهان در حال گسترش هستند، نیاز به اقدام برای کنترل این آلودگی‌ها بیش از پیش احساس می‌شود.

پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند که نهاد‌های نظارتی باید کنترل‌های سختگیرانه‌تری بر انتشار آلاینده‌ها اعمال کنند، به‌ویژه در مواردی مانند: مدیریت پساب‌های صنعتی و کشاورزی، کاهش رواناب‌های آلوده به فلزات سنگین، نظارت بر فعالیت‌های کشتیرانی و حمل‌ونقل دریایی انجام شود.

علاوه بر این، به‌کارگیری روش‌های صیادی پایدار و بهبود فناوری‌های تصفیه فاضلاب می‌تواند به کاهش اثرات درازمدت آلودگی کمک کند. آگاهی‌بخشی عمومی نیز نقش مهمی در مقابله با این بحران دارد. اطلاع‌رسانی به جوامع محلی درباره خطرات مصرف غذا‌های دریایی آلوده می‌تواند مردم را به اتخاذ رژیم‌های غذایی سالم‌تر تشویق کند.

این مطالعه در مجله Frontiers in Marine Science منتشر شده است.