نشانه‌های اعتیاد کودکان به فضای مجازی چیست؟ راه‌های جایگزین کدامند؟

به گزارش مجله خبری نگار، سحر قاضی با اشاره به تاثیر شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی در تربیت کودکان اظهار کرد: این روزها، با توجه به در دسترس بودن وسایل الکترونیکی از قبیل گوشی تلفن همراه، تبلت و تلویزیون در خانواده و همچنین غفلت بعضی والدین، شاهد وابستگی‌های شدید کودکان به فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی هستیم.

وی افزود: گاهی برخی والدین به دلیل مشغله‌های زندگی و کاری، کودکان خود را در فضای مجازی رها می‌کنند بدون اینکه متوجه پیامد‌های حاصل از آن همچون اعتیاد به فضای مجازی باشند.

اهمیت شناخت نشانه‌های اعتیاد کودکان به فضای مجازی

کارشناس ارشد روان‌شناسی کودک با اشاره به نشانه‌های اعتیاد به فضای مجازی در کودکان گفت: وقتی گوشی تلفن همراه در دسترس کودک است او خوشحال و سرخوش بوده و در صورت نبود آن، احساس کلافگی و بی‌حوصله‌گی می‌کند و حتی رفتار‌های پرخاشگرانه از خود نشان می‌دهد.

وی ادامه داد: بازی با گوشی تلفن همراه بیشتر از ۳ ساعت در شبانه روز در سن ۴ تا ۱۴ سالگی، اختلال در عملکرد تحصیلی مثل انجام ندادن تکالیف درسی، مشکلات دیداری، لرزش دست، عدم تمرکز، خستگی مفرط، همچنین آسیب‌هایی نظیر میل به رفتار پرخاشگرانه و عدم احساس همدلی نسبت به دیگران به دلیل بازی‌های خشن، کم تحرکی و اضافه وزن، تقلید نادرست از شخصیت‌های مجازی و بیداری جنسی در زمان نامناسب از دیگر نشانه‌های اعتیاد به فضای مجازی در کودکان است.

قاضی در خصوص نقش والدین در جلوگیری از آسیب‌های فضای مجازی در کودکان عنوان کرد: فضای مجازی نباید به عنوان محیطی برای پناه بردن کودکان و راه فراری برای رهایی از فشار‌های محیطی تبدیل شود به همین دلیل والدین بهتر است در مورد هر موقعیتی در زندگی فرزندان با او گفتگو و همدلی کنند و نقش یک والد حمایتگر را داشته باشند حتی در صورت خطا روش‌های حل مساله کارآمد را به آنها آموزش دهند.

وی خاطرنشان کرد: والدین باید الگویی برای استفاده صحیح از فضای مجازی برای فرزندان خود باشند به طور مثال گوشی اولین و آخرین وسیله‌ای نباشد که در طول روز استفاده می‌کنند، یعنی هنگام صبح به محض بیدار شدن از خواب و شب به وقت خوابیدن همچنان گوشی به دست باشند.

کارشناس ارشد روان‌شناسی کودک تصریح کرد: والدین باید پیش از اینکه اجازه استفاده از گوشی همراه و ورود به فضای مجازی را به کودک را بدهند حتما در مورد قوانین و نحوه استفاده درست و محدود کردن ساعات استفاده از فضای مجازی با فرزندانشان صحبت کرده و در این زمینه خود آنان هم به قوانین پایبند باشند ضمن اینکه ضرورت دارد پدر و مادر در این زمینه بسیار هماهنگ با هم عمل کنند.

جایگزینی فعالیت‌های سرگرم کننده جهت پیشگیری از اعتیاد کودک به فضای مجازی

وی افزود: جایگزین کردن فعالیت‌های سرگرم کننده دیگر برای کودکان، صرف زمان باکیفیت و باز‌های حرکتی و فکری با کودکان از دیگر راهکار‌هایی است که والدین برای پیشگیری از وابستگی بیشتر کودکان به فضای مجازی باید به کار بگیرند.

قاضی خاطرنشان کرد: والدین بدانند که مدیریت به معنای حذف کردن نیست بلکه به معنای این است که در زمان درست و سن مناسب کودک چه مدت، چگونه و در چه چهارچوبی اجازه استفاده از فضای مجازی را دارد و اینکه پذیرفتن و رعایت قوانین وضع شده از سوی خانواده مستلزم این است که کودک با والدین ارتباط امن و باکیفیت داشته باشد، در این صورت همکاری خوبی با والدین خواهد داشت.

وی درخصوص معضلات تهدیده کننده فضای مجازی در اخلاق و تربیت کودکان عنوان کرد: آسیب‌های ارتباطی و اجتماعی مثل افزایش پرخاشگری، نارضایتی خانواده، دوری گزینی کودک از اطرافیان، کاهش تمرکز و بی انگیزگی تحصیلی و سوء استفاده جنسی از جمله آسیب‌های تهدیدکننده کودک در فضای مجازی است.

کارشناس ارشد روان‌شناسی کودک عنوان کرد: امکان دسترسی به اطلاعات شخصی و خانوادگی از دیگر معضلات تهدیدکننده فضای مجازی است، زیرا ممکن است کودک ایمیل، چت یا پیامی دریافت کند که باعث خجالت، شرم یا احساس ترس و افسردگی در وی شود یا از طریق قلدری و مورد زورگیری قرار گرفتن عزت نفس کودک دچار آسیب شود که همه این موارد ممکن است در شخصیت کودک تاثیرگذار باشد.

قاضی ادامه داد: در اثر استفاده نادرست و بی‌رویه از فضای مجازی، همانندسازی و الگوبرداری از شخصیت‌های نامناسب و فیک به دلیل عدم رشد شناختی ممکن است موجب شود تا کودک مرز بین واقعیت و خیال را گم کند.

وی اذعان کرد: اینترنت و فضای مجازی در خانه شبیه به چاقو می‌باشد در عین حال که وسیله‌ای مورد نیاز در خانه است، اما خطرناک هم می‌باشد. ما نمی‌توانیم آن را حذف کنیم بلکه باید چهارچوب درستی برای آن قائل شویم لذا قبل از دسترسی کودکان حتما قوانین را وضع کرده و قرارداد بنویسیم.

والدین کودکان خود را به مدت طولانی در فضای مجازی رها نکنند

کارشناس ارشد روان‌شناسی کودک در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان حفظ حریم و توجه به چارجوب‌های اخلاقی را به کودکان در فضای مجازی آموزش داد، گفت: والدین مراقب و گوش به زنگ باشند و کودکان را به مدت طولانی در فضای مجازی رها نکنند همچنین والدین اطلاعات خود را نسبت به فضای مجازی به روز کنند و به کودکان یاد دهند که حریم شخصی چیست و آنها اجازه دارند تا چه حد در فضای مجازی فعالیت داشته باشند همچنین ارسال اطلاعات شخصی و خانوادگی به دیگران ممنوع است.

وی خاطرنشان کرد: والدین نیاز‌های کودکان خود را بشناسند که در کدام زمینه‌ها بوده و آنها را تامین کنند مثل ارتباط اجتماعی، دوستی، تفریح، خود نمایی، هیجان طلبی و قدرت نمایی و اینکه والدین زمان بندی استفاده از رسانه و فضای مجازی را متناسب با سن کودک خود بدانند.

قاضی با اشاره به اهمیت آشنایی والدین با اپلیکیشن‌های کنترل و نظارت بر استفاده کودکان از فضای مجازی بیان کرد: قبل از ورود هرگونه فناوری به یک جامعه بهتر است زمینه‌هایی برای آمادگی و آشناسازی ایجاد شود برای مثال بهتر است برای والدین و خانواده‌ها کلاس‌های آموزشی برگزار شود تا در مرحله اول خود والدین با استفاده درست و باید‌ها و نباید‌های این فضا آشنا شوند تا بتوانند الگو‌های خوبی برای فرزندانشان باشند.

وی در پایان در خصوص نقش نهاد‌های متولی برای کنترل و کاهش آسیب‌های ناشی از حضور کودکان در فضای مجازی عنوان کرد: برگزاری کلاس‌های آموزشی و مهارت‌یابی و حتی ساخت انیمیشن‌های آموزشی مرتبط جهت استفاده درست از فضای مجازی برای کودکان و راه اندازی اینترنت ویژه کودکان می‌تواند نقش موثری در راستای کاهش پیامد‌های ناشی از استفاده ناصحیح از فضای مجازی ایفا کند.