عصر یک انقراض؛ وقتی «جاده‌های ارواح» قربانی می‌گیرند

به گزارش مجله خبری نگار، وجود گذرگاه‌ها و معابر غیررسمی در لابه‌لای جنگل‌های استوایی و مزارع نخل روغنی و مسیر‌هایی که به طور غیرقانونی با بولدوز صاف شده‌اند، همیشه نشانه‌ای از گسترش جنگل‌زدایی در آینده است.

تخریب بکرترین جنگل‌های بارانی در سراسر دنیا به رغم تلاش‌های جهانی برای کاهش پدیده جنگل‌زدایی در طول سال گذشته میلادی (۲۰۲۳) همچنان با سرعتی بی‌امان ادامه یافت و در حالی که در کلمبیا و برزیل، مواردی از کاهش جنگل‌زدایی گزارش شد، اما در مجموع، منطقه‌ای تقریبا به اندازه وسعت کشور سوئیس از جنگل‌های دست‌نخورده قبلی در سراسر جهان از دست رفت.

محققان محیط زیستی در دانشگاه «جیمز کوکِ» استرالیا با استفاده از برنامه «نقشه ۳ بعدی زمین» (گوگل ارث) برای نقشه‌برداری از جنگل‌های استوایی در جزایر بورنئو، سوماترا و گینه نو، وجود ۱.۳۷ میلیون کیلومتر جاده را در سرتاسرِ ۱.۴ میلیون کیلومترمربع از اراضیِ جنگل‌های بارانی در این جزایر ثبت کردند که بین سه تا هفت برابر بیشتر از عددی است که به طور رسمی در پایگاه داده‌های جاده‌ها ثبت شده است.
طبق مطالعه منتشر شده در مجله تخصصیِ «نیچر»، این جاده‌های ارواح که شامل مسیر‌های ایجاد شده با بولدوز در اعماق جنگل‌های بارانی و بکر و جاده‌های غیرقانونی در مزارع روغن نخل هستند، معمولا همیشه شاخصِ تخریب جنگل‌های اطراف‌شان در گذر زمان بوده‌اند.

کارشناسان محیط زیست با توجه به یافته‌های فوق نتیجه گرفتند وجود این جاده‌ها از آنجا که راه را برای پیش‌روی بیشتر و دسترسی به اعماق جنگل‌ها آسان می‌کند جزو تهدید‌های جدی و مستقیم برای مناطقی از جنگل‌های استوایی به شمار می‌روند که پیش از این دست بشر به آن‌ها نرسیده بود.

عبور جاده چوب‌بری از میان جنگل‌های بارانی در حوضه «کیکوری»، پاپوآ گینه نو. جاده‌های غیرمجاز دسترسی برای قطع درختان، استخراج معادن یا پاک‌سازی زمین را افزایش می‌دهند/عکس: Alamy
پروفسور «بیل لارنس» یکی از نویسندگان این مطالعه در دانشگاه جیمز کوک در تکمیل این یافته‌ها افزود: جاده‌های غیرمجاز اغلب توسط طیف وسیعی از افراد از جمله کشاورزان قانونی یا غیرقانونی، معدنچیان، چوب بران، غارتگران زمین، دلالان زمین و قاچاقچیان مواد ساخته می‌شوند.

وی تاکید کرد: توسعه شبکه این جاده‌های غیرقانونی منجر به افزایش شدید دسترسی به مناطق طبیعی می‌شود که پیش‌تر دورافتاده و دست‌نخورده بودند و این امر به نوبه خود باعث رشد چشمگیر تخریب‌های زیست‌محیطی به واسطه فعالیت‌هایی مانند قطع درختان، استخراج معادن و پاک‌سازی زمین می‌شود.

تیمی متشکل از بیش از ۲۰۰ داوطلب آموزش دیده، نویسنده و محقق، این مطالعه تحلیلی را در مدت مجموعا ۷۰۰۰ ساعت انجام دادند. آن‌ها همچنین تخمین می‌زنند که ۶۴۰ هزار ساعت برای نقشه برداری از تمام جاده‌های روی زمین نیاز است.

لارنس گفت: انتظار می‌رود تا اواسط قرن، حدود ۲۵ میلیون کیلومتر جاده آسفالت‌شده جدید وجود داشته باشد و ۹۰ درصد کل ساخت‌وساز جاده‌ها در کشور‌های در حال توسعه از جمله بسیاری از مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری با تنوع‌زیستی منحصر به فرد انجام می‌شود.

وی همچنین یادآور شد: متاسفانه یافته‌های جدید ما نشان می‌دهد که وسعت و طول جاده‌ها در مناطق گرمسیری آسیا - اقیانوسیه به شدت بی‌اهمیت تلقی شده و نادیده گرفته می‌شود و بسیاری از جاده‌ها، خارج از کنترل دولت هستند. در این یافته‌ها، طبیعت بازنده بزرگ است.

به گزارش گاردین، محققان می‌گویند یافته‌های آن‌ها با مطالعات قبلی در کامرون، جزایر سلیمان و برزیل مطابقت دارد و مؤید این واقعیت است که جاده سازی تقریبا همیشه قبل از نابودیِ جنگل‌های محلی صورت گرفته است.
جنگل‌زدایی در آمازون؛ قطع میلیون‌ها درخت برای پاسخگویی به تقاضای بازار گوشت‌
همچنین در جنگل‌های معروف آمازون که به اصطلاح «ریه‌های زمین» نامیده می‌شوند، اوضاع به همین اندازه نگران‌کننده است.

تحقیقی که اواسط سال گذشته میلادی (۲۰۲۳) روزنامه گاردین منتشر کرد حاکی از آن بود که جنگل‌زدایی در سراسر برزیل بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۲ میلادی به شکل چشمگیری افزایش یافت و در این میان گسترش دامداری عامل شماره یک آن بود.

بنابر این گزارش، بیش از ۸۰۰ میلیون اصله درخت در جنگل‌های آمازون تنها در طول شش سال برای پاسخگویی به نیاز موجود در بازار فروش گوشت گاو برزیل قطع شده است.

جنگل زدایی مرتبط با دامداری در شمال برزیل/عکس: AP
این در حالی است که کارشناسان و متخصصان علوم زیست محیطی، پیش‌تر به دفعات درباره اهمیت حفظ اراضیِ جنگلی برای مبارزه با بحران تغییرات آب و هوایی هشدار داده بودند.

به گزارش یورونیوز، این پروژه تحقیقی که به طور مشترک توسط سازمان غیردولتی انگلیسی «دفتر روزنامه‌نگاری تحقیقی»، روزنامه گاردین و دو سازمان رسانه‌ای دیگر انجام شده، نشان داد وسعت بالای جنگل‌زدایی در آمازون به طور سیستماتیک با مشاغل دامداری و پرورش گاو در برزیل مرتبط است.

آن هم در حالی که صنعت گاوداری و تولید گوشت گاو برزیل همواره متعهد شده بود که برای ایجاد مراتع پرورش گاو، اقدام به جنگل‌زدایی نکند.

تخریب جنگل‌های کوهستانیِ جهان، تهدید جدی برای تنوع زیستی

در این میان کارشناسان زیست محیطی هشدار می‌دهند که جنگل‌زدایی در نقاط مختلف جهان به جنگل‌های استوایی یا منطقه آمازون محدود نمی‌شود بلکه این پدیده نگران‌کننده در نواحی کوهستانی جهان نیز مشاهده شده است.

گروهی از محققان چینی پیش‌تر در تحقیقی جداگانه از افزایش میزان جنگل‌زدایی در مناطق کوهستانی جهان و تاثیر مخرب آن بر تنوع زیستی خبر دادند.

این تحقیق که چندی پیش منتشر شد، نشان داده است حدود ۷۸.۱ میلیون هکتار یا ۷.۱ درصد از جنگل‌های کوهستانی از سال ۲۰۰۰ از بین رفته است. اما مساله مهم‌تر این است که بسیاری از این تلفات در مناطق گرمسیری با تنوع زیستی بالا رخ داده است.

تیمی از محققان چینی به همراه همتایان خود از انگلیس دریافته‌اند که جنگل‌های کوهستانی جهان با سرعت فزاینده‌ای در حال ناپدید شدن هستند و این ماجرا فشار زیادی بر گونه‌های در معرض خطر وارد می‌کند.

محققان دانشگاه «علم و فناوری جنوب» در چین و دانشگاه «لیدز» در انگلیس تغییرات جنگل‌های کوهستانی را به صورت سالانه از ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۸ بررسی کرده‌اند.

آتش سوزی جنگلی در مناطق کوهستانی ایالات متحده/عکس: AP
نرخ سالانه از بین رفتن این جنگل‌ها از بازه زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸ نسبت به بازه زمانی ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۹ میلادی، ۵۰ درصد رشد داشته و از بین رفتن ۵.۲ میلیون هکتار از جنگل‌های کوهستانی در سال را نشان می‌دهد.

براساس این گزارش، بزرگترین عامل از بین رفتن جنگل‌های کوهستانی، قطع درختان (۴۲ درصد) است و پس از آن مواردی مانند آتش سوزی‌ها (۲۹ درصد)، سوزاندن زمین برای کاشت مواد غذایی (۱۵ درصد) و کشاورزی دائمی یا نیمه دائمی (۱۰ درصد) قرار دارند.

به گفته کارشناسان، شتاب رشد از بین رفتن جنگل‌ها عمدتا ناشی از گسترش سریع کشاورزی به مناطق مرتفع در جنوب شرقی آسیا و افزایش قطع درختان در جنگل‌های کوهستانی است.

براساس یافته‌های این مطالعه، این ماجرا به ویژه در میان جنگل‌های کوهستانی استوایی بیشترین خسران و سریع‌ترین نرخ شتاب را تجربه کرده است، اما خبر خوب این است که این جنگل‌ها در مقایسه با جنگل‌های کوهستانی در مناطق معتدل و شمالی، نرخ رشد مجدد سریع‌تری هم داشته‌اند.

تخریب بیش از ۴۰ درصد جنگل‌های مانگرو در برخی کشور‌ها
یکی دیگر از پوشش‌های گیاهی بسیار ارزشمند برای زمین و ساکنان آن، «جنگل‌های مانگرو» است. پوشش گیاهی مانگرو منحصر به فرد است. ریشه‌های آن‌ها در زمین غرقابی و تقریبا فاقد اکسیژن است. همچنین برگ‌ها و تنه آن‌ها نیز برای تنظیم میزان شوری مهندسی شده است.

گیاهانِ مانگرو یا حرا برای تولیدمثل بذرافشانی نمی‌کنند بلکه «نهال بذریِ» (نهال بذری اسپوروفیت جوان گیاه است که از رویان یک بذر ایجاد می‌شود) خود را پخش می‌کنند.

مانگرو‌ها در منطقه جزر و مدی بین خشکی و دریا قرار داشته و فواید زیادی برای مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری نیز دارند. آن‌ها محل زندگی و پرورش جانوران دریایی هستند و از تنوع زیستی محافظت می‌کنند. مانگرو‌ها همچنین با فرسایش خاک سواحل نیز مبارزه می‌کنند.


دپارتمان حفاظت محیط زیست فلوریدا: چهار عامل اصلی، گسترش مانگرو‌ها را محدود می‌کند از جمله ۱) آب و هوا، ۲) آب شور، ۳) نوسان جزر و مد و ۴) نوع خاک. همچنین بیش از ۵۰ گونه مانگرو در سراسر جهان یافت می‌شود.
با این حال آخرین اطلاعات به روز شده از وضعیت این اکوسیستم‌های باارزش و مفید حاکی از آن است که برخی از کشور‌ها بیش از ۴۰ درصد از جنگل‌های مانگرو خود را بین سال‌های ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۵ میلادی از دست داده اند و این به معنای تهدیدی جدی برای جاندارانی است که مانگرو زیستگاه اصلی آن‌ها محسوب می‌شود.

بقای جنگل‌ها به ویژه جنگل‌های استوایی در سراسر سیاره زمین برای تحقق اهداف توافق پاریس مبنی بر محدود کردن گرمایش جهانی به ۱.۵ درجه سانتیگراد و نیز دستیابی به اهداف چارچوب کونمینگ-مونترال در مورد تنوع‌زیستی ضروری است.

جنگلی که از طریق یک فرآیند برنامه‌ریزی شده دقیق به خوبی مدیریت شود، همچنان می‌تواند زیستگاه مطلوبی را برای گونه‌های گیاهی و جانوری فراهم کند.

به گفته محققان برای حفاظت از گونه‌های حساس در کانون‌های تنوع زیستی، یکپارچگی جنگل‌ها باید حفظ شود، موضوعی که فراتر از جلوگیری از جنگل‌زدایی است.

بیش از ۸۵ درصد از پرندگان، پستانداران و دوزیستان در کوه‌ها زندگی می‌کنند. حالا مطالعات نشان می‌دهد که انسان‌ها در حال بهره‌برداری از این مناطق هم هستند. آسیا، آمریکای جنوبی، آفریقا، اروپا و استرالیا همگی به شدت تحت تاثیر قرار گرفته‌اند.


امدادرسانی به حیوانات در میان آتش‌سوزی‌های جنگلی در استرالیا
بیشتر تلفات در شمال آسیا به دلیل آتش سوزی‌های جنگلی به ویژه در بخش‌های زیادی از روسیه بوده است. خشکسالی‌ها و آتش‌سوزی‌های جنگلی هم منجر به خسارات قابل توجهی در استرالیا شده است.

بیش از ۴۰ درصد از کل تلفات مربوط به جنگل‌های کوهستانی استوایی است که به عنوان کانون‌های تنوع زیستی شناخته می‌شوند. این مقاله عنوان کرده است که ایجاد مناطق حفاظت‌شده در کانون‌های تنوع زیستی میزان تلفات را کاهش خواهد داد.