لزوم اهتمام به توسعه روابط اقتصادی و کار با کشور‌های آفریقایی

به گزارش مجله خبری نگار به بهانه حضور دو بانوی سیاستمدار آفریقایی در ایران (خانم «سکای انزنزا» وزیر صنعت و بازرگانی زیمباوه و خانم «سومه دیالو» وزیر امور زنان بورکینافاسو و هیات همراه) که برای شرکت در «اجلاس زنان تأثیر گذار» به تهران سفر کرده اند و با وزیر تعاون کار ور فاه اجتماعی کشورمان نیز دیدار و ملاقات داشتند، بر آن شدیم نیم نگاهی ویژه با عینک دیپلماسی اقتصادی وکار به قاره آفریقا بیندازیم.

آفریقا سرزمین جاذبه‌های شگفت انگیز و از طرفی سرزمین فرصت‌های تحول آفرین، سرزمین زیبایی‌ها و ناشناخته ها، در عین حال دارای ظرفیتی بزرگ برای ایجاد روابط دیپلماتیک و اقتصادی است که می‌تواند به عنوان بازار هدف خوبی برای توسعه بازار کسب و کار‌های کشور ما باشد. قاره وسیع آفریقا که ۲۰درصد از خشکی‌های کره زمین و دارای حدود یک هفتم از جمعیت کنونی جهان را در خود جای داده‌است، با جمعیتی افزون بر یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر، بیشترین رشد جمعیتی جهان را دارد و پس از سال‌ها استعمار و با استقلال یافتن کشور‌های این قاره به سمت توسعه حرکت کرده و به بازاری وسیع برای کشور‌ها تبدیل شده است.

به تعبیر برخی کارشناسان که قرن ۲۱ را قرن آفریقا می‌نامند و ظرفیت بالای توسعه در کشور‌های آفریقایی، بسیاری از کشور‌ها که در قرن ۲۱ برنامه جهش اقتصادی دارند مانند چین، ترکیه، هند، فرانسه و ... را بر آن داشته تا حضور و سطح روابط خود را در قاره آفریقا ارتقا و گسترش دهند و این امر بیانگر این موضوع است که این قاره آینده درخشانی از نظر تجاری، اقتصادی و علمی و صنعتی دارد و کشور‌هایی که بیشتر در این حوزه ورود و سرمایه‌گذاری کنند از این ظرفیت‌ها بهتر می‌توانند برای توسعه اقتصاد ملی خود استفاده کنند.

برخی آمار‌های جهانی نشان می‌دهد بخشی از کالا‌های صادراتی ایران به ترکیه و امارات و حتی اروپا از طریق صدور مجدد، راهی قاره آفریقا می‌شود. با نگاهی به سبد واردات کالایی قاره آفریقا از ایران، مصر در سال‌های اخیر دارای رتبه نخست و با فاصله بسیار زیادی از سایر کشور‌های هدفِ ایران در این قاره، مقصد کالا‌های صادراتی ایران براساس آمار‌های منتشره گمرک بوده است. سایر بازار‌های آفریقایی در شرق، غرب و جنوب این قاره کهن، سهم کمی از صادرات ایران را به خود اختصاص می‌دهند.

چرایی این موضوع دلایل متنوعی دارد که لازم است توسط تحلیلگران اقتصادی و مسائل بین الملل در مجال مناسبی مورد بررسی بیشتری قرار گیرد و راه حل‌های دور زدن تحریم‌ها را بررسی کنند. اما آنچه مهم است اینکه دولت سیزدهم شعار اصلی خود در حوزه سیاست خارجی را، سیاست خارجی متوازن و گسترش روابط با کشور‌های مختلف از جمله آفریقا در حوزه‌های سیاسی به خصوص اقتصادی عنوان کرده است. زیرا توسعه روابط با آفریقا از راهکار‌های موثر در مقابله با تحریم‌ها و جلوگیری از تحقق سیاست برخی از کشور‌های غربی برای انزوای دیپلماتیک ایران در عرصه جهانی از سوی مسوولان تصمیم‌گیر این دولت اعلام شده است.

تعامل با آفریقا و روابط اقتصادی بهتر با کشور‌های این قاره، نیازمند حضور فعالانه اقتصادی در کشور‌های آفریقایی، ایجاد شناخت بهتر از فرهنگ و ظرفیت‌های این قاره، گسترش و توسعه روابط بانکی میان ایران و این قاره، تقویت و توسعه بازاریابی اقتصادی، گسترش حمل و نقل دریایی و خطوط کشتیرانی میان ایران و آفریقا، تلاش برای توسعه گردشگری میان ایران با کشور‌های این حوزه و افزایش رفت و آمد‌های مستمر دیپلماتیک، فراهم آوردن بستر اعزام نیروی متخصص کار و ارائه آموزش‌های فنی و حرفه ای، صدور خدمات فنی و عمرانی و ... است.

در همین راستا تلاش‌های بسیاری از طریق کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران برای ایجاد خطوط منظم کشتیرانی در کشور‌های ضلع شرقی، غربی و شمالی قاره آفریقا انجام شده است. در حوزه نفت و پتروشیمی بیشترین صادرات شرکت‌های زیرمجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در پنج سال اخیر به آفریقای جنوبی بوده است. البته لازم به ذکر است، نبود زیرساخت ذخیره و توزیع منجر به حضور شرکت‌های واسطه میان فروشنده و مشتری نهایی، جذابیت سود صادراتی به این قاره را کم کرده است. در حوزه معادن، در تلاش هستیم شرکت‌های زیرمجموعه را در شناخت ظرفیت‌های بسیار زیادی که به منظور کشف و بهره برداری وجود دارد، در این قاره فعال کنیم. همچنین در حوزه دارو با توجه به تنوع دارویی و ظرفیت تولید در مجموعه تیپیکو، فرصت خوبی برای صادرات دارو، تولید مشترک و صادرات فناوری‌های تک وجود دارد که در این راستا اقدامات موثری انجام شده و به زودی اعلام می‌شود.

مهمترین مساله برای گسترش روابط با کشور‌های آفریقایی این موضوع است که گسترش تعامل و ارتباط با آن‌ها در دستور کار سیاست خارجی به صورت عملی و جزو اولویت‌ها قرار داده شود. توجه به زوایای جغرافیایی این قاره سرسبز و بکر و مدنظر قرار دادن خطوط حمل و نقل آبی به کشور‌های ضلع شرقی، شمالی و غربی قاره آفریقا و ظرفیت هر کدام از این کشور‌ها قابل مطالعه و برنامه ریزی خواهد بود.

مطالعات بازار در کشور‌های این قاره باید در دستور کار وزارت امورخارجه، اتاق ایران، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و شرکای اجتماعی این وزارتخانه شامل اتاق تعاون و اتحادیه‌های آن و انجمن‌های کارفرمایی عضو اتاق ایران قرار گیرد. در این زمینه می‌توان از نقش تعاملی سازمان‌های ILO و ICA بهره‌مند شد. در مواقعی آرای کشور‌های آفریقایی در سازمان‌های بین المللی بسیار تعیین کننده است و مناسب است زمینه‌ها را فراهم کنیم که در نهاد‌های بین المللی از آرای این کشور‌ها در راستای دیدگاه و منافع خود استفاده کنیم. نباید فقط به انجام سفر و رفت و آمد‌های دیپلماتیک بسنده کرد، بلکه باید برنامه ریزی جدی برای شناخت دقیق‌تر آفریقا از جمله بازار آن در دستور کار قرار بگیرد و سفارتخانه‌های ایران در کشور‌های آفریقایی نسبت به گذشته فعال‌تر شوند و دستورکار‌های مشخصی در این چارچوب به آن‌ها داده شود.