نرخ سازی بازار آزاد چیست؟ چرا بانک مرکزی به سمت این رویکرد رفت؟

به گزارش مجله خبری نگار، تازه‌ترین اظهارات رئیس کل بانک مرکزی حاکی از آن است که سرانجام بانک مرکزی قصد دارد یک حفره مهم سیاستی در بازار ارز یعنی نرخ سازی در بازار آزاد را برطرف کند. با این حال، به نظر می‌رسد این موضوع با ارزپاشی نظیر آن چه در مقاطعی در سال‌های گذشته تجربه آن وجود دارد، متفاوت است و با محوریت بازار متشکل ارزی انجام خواهد شد.

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، رئیس کل بانک مرکزی در برنامه‌ای تلویزیونی رویکرد‌ها و اقدامات جدید بانک مرکزی در قبال بازار ارز را تشریح کرد. محمدرضا فرزین با بیان این که ۲۰ روز قبل هنگام شرکت در این برنامه نرخ ارز در بازار غیر رسمی به ۴۴ هزار تومان هم رسیده بود، افزود: پس از آن که ما برنامه هایمان را اعلام کردیم، نرخ ارز کاهش داشت و نشان داد که اگر بانک مرکزی بخواهد در بازار دخالت کند، این کار امکان پذیر است. وی گفت: متاسفانه از روز پنج شنبه مجدد نرخ‌هایی در بازار آزاد مطرح شده که قابل اعتماد نیستند.

قابل استفاده شدن بخش زیادی از ارز‌های بلوکه شده در مذاکرات اخیر بانک مرکزی

فرزین با ارائه گزارشی از اقدامات ۲۰ روز اخیر خود (از زمان آغاز ریاستش بر بانک مرکزی) گفت: نخستین کاری که انجام دادیم مذاکرات تجاری با شرکای تجاری کشورمان در قالب دیپلماسی پولی و بانکی بود. ما طی این مدت با قطر، امارات متحده عربی، چین و عراق مذاکرات بسیار سازنده و دستاورد‌های بسیار خوبی داشتیم به طوری که باعث شد بخش زیادی از منابع ارزی تحریم و مسدود شده ایران قابل استفاده شود و هم اکنون از آن استفاده می‌کنیم. فرزین ادامه داد: ارز‌هایی که در چین داشتیم معمولاً در نیما به فروش نمی‌رفت، ولی هم اکنون در نیما به فروش می‌رسد و زمان تخصیص را که حدود ۲۱ روز طول می‌کشید به ۴۸ ساعت کاهش دادیم. همچنین توانستیم در مذاکرات بسیار سازنده‌ای که با اماراتی‌ها داشتیم عرضه ارز درهم در سامانه نیما را افزایش دهیم.

سامانه «ناخدا» طراحی شد

رئیس کل بانک مرکزی خاطرنشان کرد: من قول دادم که بازار مبادله طلا و ارز را راه‌اندازی کنم. این بازار تا دو هفته آینده راه‌اندازی خواهد شد. در این بازار نه تنها اسکناس‌های فعلی را عرضه خواهیم کرد بلکه در سامانه‌ای به نام «ناخدا» که طراحی شده است، مثلا افرادی که فرزند آن‌ها خارج از کشور دانشجوست، افرادی که بیماری در خارج از کشور دارند، آژانس‌های گردشگری و سایر موارد نیاز‌های ارزی خود را در این بازار که نرخ و تابلوی مخصوص به خود را خواهد داشت، تامین خواهند کرد. فرزین تاکید کرد که تخصیص ارز به این گروه‌ها بر اساس مستندات ارائه شده خواهد بود.

برنامه بانک مرکزی برای تبدیل نرخ بازار متشکل به نرخ بازار آزاد ارز

وی در ادامه با اشاره به بخشنامه اخیر بانک مرکزی، برنامه این بانک برای اثرگذاری بر نرخ بازار آزاد را اعلام کرد. فرزین توضیح داد: صرافی‌ها را آزاد کرده ایم که بتوانند خرید و فروش کنند و در حالی که قبلاً تا ۲۰۰۰ یورو می‌توانستند به افراد بفروشند اکنون این رقم را به ۵۰۰۰ یورو افزایش داده‌ایم. اگر صرافی‌ها کسری داشتند ما در بانک مرکزی آن را تامین خواهیم کرد. همچنین ما به صرافی‌ها اجازه خرید و فروش ارز دادیم، در حالی که قبلاً چنین امکانی نبود؛ بنابراین بخشنامه جدید، فرصت جدیدی به صرافی‌ها برای حضور در بازار ارز داده است و مردم هم به جای ۲۰۰۰ یورو، تا ۵۰۰۰ یورو می‌توانند خرید کنند. فرزین اظهار کرد: از روز سه شنبه اعلام کرده‌ایم که تا ۵ هزار یورو ارز از طریق صرافی‌ها در اختیار مردم قرار خواهد گرفت. صرافی‌ها اختیار خرید و فروش ارز را دارند و اگر محدودیتی در این کار داشتند، بانک مرکزی در بازار متشکل و در قالب یک حراج به آن‌ها ارز می‌فروشد و در واقع نرخ در این محل تعیین خواهد شد و به دنبال این هستیم که این نرخ به نرخ بازار آزاد تبدیل شود. با توجه به این که یکی از اشکالات بانک مرکزی تا به حال این بوده که نتوانسته نرخ ساز بازار ارز باشد، تلاش می‌کنیم تا با این روش به یک نرخ ساز در بازار آزاد تبدیل شویم.

بانک مرکزی به دنبال بازار شدن بازار متشکل

به گزارش مجله خبری نگار، یکی از انتقاداتی که کارشناسان به سیاست‌های بانک مرکزی در دوره قبل وارد می‌دانستند این بود که بازار متشکل، از یک زمانی به بعد دراصطلاح خاصیت بازار بودن خود را از دست داده بود و نرخ‌ها در آن تفاوت بسیار زیادی با بازار آزاد پیدا کرد. با این حال، توضیحات رئیس کل بانک مرکزی نشان می‌دهد که این بازار قرار است مبنای نرخ سازی بانک مرکزی در بازار آزاد قرار بگیرد. در این جا، یک نکته قابل طرح مربوط به اولین گامی است که بانک مرکزی برای نرخ سازی عملاً الان برداشته است. تبدیل سهمیه ارز با نرخ بازار متشکل از ۲ هزار به ۵ هزار یورو به معنای زمینه سازی برای مداخله بیشتر بانک مرکزی در بازار ارز است.

مداخله در بازار آزاد ارز چگونه خواهد بود؟

در هر صورت باید منتظر ماند و دید که این ارز‌ها با چه نرخی به دست متقاضیان می‌رسد. انتظار می‌رود بانک مرکزی با عبرت از گذشته، به دنبال ایجاد فاصله زیاد بین نرخ ارز سهمیه با نرخ ارز بازار آزاد نباشد چرا که مجدد زمینه‌ای برای بالا گرفتن دلالی‌ها در بازار و در ابعاد وسیع‌تر فراهم خواهد شد. در این زمینه می‌توان به تجربه مثبتی که بانک مرکزی در سال‌های گذشته به دست آورده است، اشاره کرد. زمانی که در اواخر سال ۹۷ تا اواسط سال ۹۸ نرخ‌های مداخله ای، نزدیک و حتی بالاتر از نرخ‌های بازار آزاد تعیین می‌شد و سپس بانک مرکزی با به دست گرفتن رهبری قیمت، اقدام به پایین آوردن تدریجی نرخ‌ها در بازار آزاد می‌کرد. اکنون نیز که به نظر می‌رسد بانک مرکزی واقعیت بازار غیررسمی ارز را پذیرفته و قصد اثرگذاری بر آن را دارد، باید به مرور تجربیات قبلی در این زمینه و بررسی چگونگی ورود اثرگذار به بازار آزاد ارز بپردازد.