«حافظ» فکر سامانمند نداشت

به گزارش مجله خبری نگار/وطن‌امروز: آیین گرامیداشت روز حافظ و رونمایی از نسخه خطی نفیس و هنری قدیمی دیوان حافظ، متعلق به ۳ قرن گذشته، در آستانه روز بزرگداشت خواجه شمس‌الدین محمد‌بن‌بهاءالدین محمد حافظ شیرازی با حضور حسن انوری استاد و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، علی عاشورلو و غلامرضا امیرخانی مشاوران رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، نوشاد رکنی عضو کمیته نسخ خطی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و... در تالار فرهنگ مرکز همایش‌های سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.

حسن انوری، استاد برجسته و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی در این مراسم ضمن خوانش ابیات متعدد از غزلیات حافظ گفت: معاصران حافظ شیرازی نیز به سخنوری او اذعان داشته‌اند. خواجه شمس‌الدین محمدبن‌بهاءالدین محمد حافظ شیرازی، دیوان اشعار خود را گردآوری نکرد و پس از درگذشت او، شمس‌الدین محمد گل‌اندام یکی از دوستان و نزدیکان حافظ، اشعار او را جمع‌آوری و گردآوری کرد، او همچنین مقدمه‌ای بر دیوان اشعار حافظ نوشته است.

انوری ادامه داد: حافظ بهترین کلمات را از زبان فارسی بیرون کشیده و برای بیان مقصود خود به کار برده است، در این باره می‌توان به کلماتی، چون «در» و «گوهر» اشاره کرد. هدف و قصد حافظ گفتن کلام به بهترین شکل ممکن است. بر همین اساس ممکن است در دیوان حافظ تناقض‌هایی به نظر خواننده بیاید، چراکه او نمی‌خواهد یک نوع نگرش و فکر را به مردم تزریق کند.

عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی به برخی از تناقض‌های موجود در ابیات این شاعر هم اشاره کرد و گفت: او در جایی می‌گوید «حافظم در مجلسی دُردی‌کشم در محفلی/ بنگر این شوخی که، چون با خلق، صنعت می‌کنم»، همچنین حافظ ابیاتی را در زمینه اشاعره و معتزله آورده است. برخی با بررسی اشعار حافظ می‌گویند او جبری است، اما در جایی او حداکثر اختیار را با اشعار خود به تصویر درآورده است.

وی ادامه داد: اینکه حافظ را عارف می‌دانند، تنها مربوط به عصر حاضر نیست، در گذشته نیز برای دیوان او شرح عرفانی آورده‌اند، اما با توجه به ابیاتی که از او بر جا مانده، حافظ این موضوع را رد می‌کند.

به گفته انوری، نمی‌توان گفت حافظ از نظر فکری مانند فلاسفه، فکری سامانمند دارد، چراکه هرچه را که گفته ضد آن را هم آورده است. البته مواردی غیر آن وجود دارد. در این زمینه می‌توان به «عشق» اشاره کرد؛ او ۲۵۰ مرتبه کلمه عشق را به کار برده است؛ عشق بهترین و ناب‌ترین فکر حافظ بوده است، برخی مربوط به ذات الهی و برخی عشق زمینی است، اما معشوق بیشتر این ابیات مشخص نیست.