خرید تضمینی ۲ هزار میلیارد تومانی کلزا از کشاورزان

متأسفانه اکنون به دلیل سیاست‌های اقتصادی سال‌های اخیر، کشور وابستگی ۸۴ درصدی به واردات دانه‌های روغنی دارد.

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: ایران یکی از واردکنندگان بزرگ دانه‌های روغنی و روغن خام در جهان است و دانه کلزا از جمله محصولاتی است که در صورت افزایش تولید در داخل کشور و رسیدن به خودکفایی نسبی، وابستگی به واردات دانه‌های روغنی و روغن خام را کاهش می‌دهد.

اهمیت رسیدن به خودکفایی در دانه‌های روغنی به اندازه‌ای است که مقام معظم رهبری در ابتدای سال‌جاری نیز بر رسیدن به این مرحله تأکید کردند و متذکر شدند: «باید در بحث دانه‌های روغنی بویژه کلزا به خودکفایی رسید»، اما در شرایط فعلی امکان تحقق این خواسته مهم برآورد نشده است.

کشور وابستگی ۸۴ درصدی به واردات دانه‌های روغنی دارد. با توجه به اینکه ایران کشوری کم‌آب است باید به سمت کاشت محصولاتی حرکت کند که نیاز به آب کمتری داشته باشند؛ بنابراین کاشت دانه‌های روغنی باید در اولویت قرار بگیرد. در همین راستا نیز جهاد کشاورزی، خوداتکایی ۵۵ درصدی دانه‌های روغنی کلزا را در سه سال آینده در دستور کار خود قرار داده است. خوشه‌های کلزا امسال در ۳۲ استان کشور آماده برداشت شده است و طبق اعلام غلامحسین خدرایی معاون مجری طرح دانه‌های روغنی وزارت جهاد کشاورزی، میزان تولید کلزا در سال‌جاری به ۲۸۰ هزار تن می‌رسد در حالیکه سطح زیر کشت کلزا اعم از آبی و دیم در سال زراعی گذشته ۲۲۰ هزار هکتار و سطح قابل‌برداشت آن حدود ۱۷۸ هزار هکتار بوده است.

بیشترین سطح زیرکشت دانه‌های روغنی مربوط به کشت کلزا، شامل ۱۷۰ تا ۲۵۰هزار هکتار است. بر اساس ماده ۳۱ قانون برنامه ششم توسعه باید میزان تولید کلزا در سال پایانی اجرای برنامه به ۹۳۴ هزار تن می‌رسید، اما فقط ۲۹۵ هزار تن در سال ۱۴۰۰ تولید شده است که این اندازه تولید حتی از سه سال گذشته هم کمتر است.

به گزارش شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی در حال حاضر، بیش از ۱۸۳ هزار هکتار از زمین‌های کشور زیر کشت کلزا قرار دارد که از زمین‌های زیر کشت حدود ۲۹۵ هزار تن دانه روغنی برداشت می‌شود. با توجه به اجرای سیاست‌های حمایتی در جهت خرید تضمینی محصول از کلزاکاران و افزایش سطح زیر کشت و میزان تولید این محصول استراتژیک، انتظار می‌رود وابستگی کشورمان به روغن‌های وارداتی کاهش پیدا کند و بتواند از بحران کنونی که در جهان ایجاد شده است عبور کند.

کشت قراردادی کلزا

کشت قراردادی، ابزاری مطمئن است که کشاورز برای خرید محصولات خود منعقد می‌کند تا محصول کشت‌شده طبق برنامه تولید و به فروش برسد. در این شیوه، کشاورز فقط تولید می‌کند و دیگر دغدغه فروش نخواهد داشت. کلزاکاران در هر سال با مشکل نداشتن نقدینگی لازم برای آماده‌سازی زمین، تهیه بذر، کود، جمع‌آوری محصول و تأخیر در پرداخت بهای محصول روبه‌رو هستند درحالی که کشت قراردادی برای زراعت این محصول می‌تواند نگرانی کشاورزان را برای سرمایه‌گذاری در تولید این دانه روغنی کاهش داده و دستیابی کشور به خودکفایی را شتاب دهد. کشت قراردادی کلزا در سال زراعی گذشته در ۷۱ هزار هکتار زمین انجام و ۱۳۳ هزار تن محصول توسط بخش خصوصی و ۱۲۷ هزار تن توسط شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی ایران خریداری شده است.

در حال حاضر ۱۵۰ هزار تن از روغن خوراکی مورد نیاز سالانه کشور در داخل و یک و نیم میلیون تن نیز از محل واردات تأمین می‌شود و با برنامه‌ریزی به عمل‌آمده برای توسعه کشت کلزا و سایر دانه‌های روغنی از طریق اقدامات حمایتی همچون کشت قراردادی، انتظار می‌رود با افزایش تولید، میزان خودکفایی کشورمان در زمینه روغن مصرفی به تدریج تا ۵۰ درصد افزایش یابد. براساس ارزیابی‌ها استان گلستان با بیش از ۵۱ هزار هکتار سطح زیر کشت و برداشت ۸۰ هزار تن کلزا در رتبه نخست قرار دارد. بعد از استان گلستان، استان خوزستان با ۴۵ هزار و ۵۰۰ هکتار سطح زیر کشت و برداشت ۷۶ هزار تن کلزا در رتبه دوم قرار دارد و استان‌های فارس، خراسان شمالی، اردبیل، مازندران، سیستان و بلوچستان، کرمان، آذربایجان غربی، سمنان و اصفهان نیز از دیگر تولیدکنندگان عمده دانه‌های روغنی و کلزا در کشور هستند.

پرداخت ۱۰۰ درصدی پول خرید کلزا

طبق اعلام شرکت بازرگانی دولتی ایران از ابتدای سال‌جاری تاکنون، ۱۰۰ هزار تن کلزا به ارزش کلی دو هزار و ۱۵۴ میلیارد تومان از کشاورزان خریداری شد و مبلغ ۶۵۹ میلیارد تومان از کل باقی‌مانده مطالبات کلزاکاران کشور واریز شده است. علاوه بر این مابه‌التفاوت ۸۵۰۰ تومانی قیمت جدید کلزا نسبت به قیمت قبلی این محصول نیز به حساب کشاورزانی که محصول خود را به این شرکت تحویل داده بودند به طور کامل واریز شده است.

وابستگی بیش از ۸۰ درصدی کشور به واردات دانه‌های روغنی باعث شده است سالانه در حدود ۴ میلیارد دلار ارز برای واردات دانه­‌های روغنی از کشور خارج شود. این مسأله ضرورت افزایش ضریب خود اتکایی و امنیت غذایی کشور را برای کاشت این محصولات می‌طلبد. طبق آمار گمرک در سال ۱۳۹۹ بیش از ۳.۳ میلیون تن انواع دانه روغنی و روغن خوراکی به ارزش ۲.۱ میلیارد دلار وارد کشور شده است. ایران بخش قابل توجهی از غلات و دانه‌های روغنی خود را از دو کشور روسیه و اوکراین تأمین می‌کند، اما با توجه به درگیری میان این دو کشور، افزایش زمین‌های زیرکشت کلزا در دستور کار قرار گرفته است تا از این طریق بتواند در کنار واردات، سهم بیشتری از نیاز‌های خود را برطرف کند.

چالش‌های جدی توسعه کشت دانه‌های روغنی در دو دهه اخیر

نبود عزم و اراده ملی برای افزایش تولید داخل و کاهش وابستگی، پایین بودن نرخ خرید تضمینی کلزا در سال‌های گذشته، واردات دانه‌های روغنی با ارز ۴۲۰۰ تومانی، عدم پرداخت مطالبات کلزاکاران، عدم وجود ماشین‌آلات مناسب برای تولید محصول و علاقه‌مندی بخش صنعت و بازرگانی به واردات از مهمترین دلایل عدم توسعه کشت دانه‌های روغنی و کلزا در کشور به شمار می‌روند. وزارت جهاد کشاورزی در این دوره برای تشویق کشاورزان اقدام به افزایش خرید تضمینی کلزا کرده است و نرخ خرید تضمینی کلزا را از هر کیلوگرم ۱۵ هزار تومان به ۲۳۵۰۰ تومان افزایش داده است تا هزینه‌های کشاورزان تا حدودی پاسخ داده شوند.
دولت با توجه به نیاز کشور به استفاده از محصولات اساسی و اعلام بموقع قیمت خرید تضمینی، مشوق پرداخت یارانه بلاعوض را برای حمایت بیشتر از تولید داخلی و کشاورزان و حمایت از توسعه دانه‌های روغنی درنظر گرفته است تا کشور را در جهت تولید بیشتر و تأمین امنیت پایدار غذایی کشور از طریق ترغیب و تشویق کشاورزان هدایت کند. دولت در شرایطی که کشور‌های مهم صادرکننده دانه‌های روغنی درگیر تنش‌های بین‌المللی شده‌اند و قیمت جهانی محصولات غذایی افزایش داشته است، درصدد است که خودکفایی ۵۰ درصدی کلزا را محقق کند تا به این واسطه هم جلوی ارزبری از کشور گرفته شود و هم با حمایت از تولیدکنندگان داخلی به کاشت کلزا رونق بخشیده شود.