مجله خبری-سبک زندگی نگار: خواب نقش مهمی در زندگی دارد و سلامت جسمی و روحی ما نیز تا حدود زیادی در گرو خواب خوب و کافی است. شاید اگر بدانیم که بدخوابی، بی خوابی و اختلالات خواب چه تأثیرات مهمی در زندگی ما دارد، این مبحث را جدیتر بگیریم شخصی که از سلامت جسمی برخوردار است و آداب خواب را رعایت کند هم خوب میخوابد و هم خوابهای بد نمیبیند، زیرا اغلب خوابهای بد، از عوارض رعایت نکردن آداب خواب است.
انسان اگر به خوابیدن خود اهمیت دهد، زندگی اش از کیفیت بیشتری برخودار است و اسلام برای استراحت توصیههایی دارد.
خواب از اساسیترین عناصر حیات است که در آن قوام بدن پایدار میشود. همانگونه که انسان برای ادامهی زندگی به خوارک نیاز دارد به خواب هم نیاز دارد. حدودا یک سوم عمر انسان در خواب میگذرد. انسان در عالم خلقت از لحاظ رتبه بالاترین مخلوق است. بدون شک خواب او نیز دارای رموز فراوانی است که پی بردن به هر یک از آنها باعث استواری و قوام میشود. این تقویت بی شک او رابرای رشد و شکوفایی استعدادهایی که خداوند در انسان قرار داده است مستعد خواهد کرد. خداوند متعال در آیه ۳۲ روم «خواب را از آیات خود قلمداد نموده»
و در جای دیگر دستور داده که «آیات را به بهای ناچیز نفروشیم» (سورهی بقره آیهی ۱۴)
در دنیای صنعت و تکنولوژی امروز که بشر با شتاب فراوان در حال حرکت است خواب به عنوان یک عنصر حیات بخش دچار فراموشی شده است به نحوی که خسارت ناشی از اختلالات خواب رو به افزایش است.
به صورتی که آزمایشگاهها و درمانگاههای بسیاری برای درمان عوارض ناشی از بی خوابی و اختلالات آن تاسیس شده. امروزه تامل در این نشانه الهی از اهمیت ویژهای برخوردار است، زیرا جامعه اسلامی باید دستورات زندگی خود را از حقایق مبتنی بر وحی بگیرد و از تعالیم قرآن و احادیث معصومان (ع) بهره کافی ببرد.
خواب موضوعی است که در کتاب آسمانی ما قرآن از اهمیت و آداب آن سخن گفته شده است. چنانچه خداوند در آیه ۳۲ سورهی روم، خواب را یکی از آیات و نشانههای قدرت و حکمت الهی معرفی میکند و میفرماید: «وَ مِنْ آیاتِهِ مَنامُکُمْ بِالل َیْلِ وَ الن َهارِ وَ ابْتِغاؤُکُمْ مِنْ فَضْلِهِ إِن َ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَسْمَعُون؛ و از نشانه هاى او خواب شما در شب و روز است و تلاش و کوششتان براى بهرهگیرى از فضل پروردگار (و تأمین معاش)؛ در این امور نشانه هایى است براى آنان که گوش شنوا دارند»
• انبیا که روی کمر میخوابند و چشمانشان خواب نمیرود و منتظر وحی الهی بودند.
• مومن که رو به قبله برسمت راست میخوابد.
• پادشاهان و فرزندان آنها بر پهلوی چپ میخوابند تا آنچه خورده اند گوارا گردد.
• ابلیس و شیاطین و برادرانش که بر روی صورت و شکم میخوابند.
بدترین زمان خوابیدن از نظر اسلام
بهترین نوع خواب به این صورت است که انسان ابتدا کمی روی شانهی راست دراز بکشد و سپس روی شانهی چپ بخوابد و زمانی هم که قصد بیدار شدن دارد مدتی روی شانهی راست دراز بکشد. یعنی ابتدا و انتهای خوابش باید سمت راست باشد.
خواب روی شکم. این خواب شومی است و بسیار نهی شده است. در روایتی آمده است که اگر زمانی دیدید کسی بر روی شکمش خوابیده است او را بیدار کنید، زیرا این خواب شیطانی است.
بهترین ساعت خواب بعد از نماز عشا و صرف شام است.
۱- تنها خوابیدن به شدت نهی شده است. تا حدی که پیامبر میفرمایند کسی که تنها بخوابد ملعون است.
۲- خوابیدن روی پشت بامی که دیوار نداشته باشد نهی شده است.
۳- خوابیدن با دست و دهان نشسته و کثیف نهی شده است.
روایتهایی دربارهی خواب
تلاوت برخی از سورهها و آیات قرآن؛ قبل از خواب به خواندن قرآن، مخصوصاً سورههای توحید (قل هو الله احد)، کافرون، تکاثر، قدر و آیة الکرسی توصیه شده است.
امام هادى (ع) فرمود: ما اهل بیت هنگام خوابیدن ده چیز را مراعات مى کنیم: طهارت داشتن، صورت بر کف دست راست نهادن، سى و سه مرتبه سبحان اللّه، سى و سه مرتبه الحمد للّه، و سى و چهار مرتبه اللّه اکبر گفتن، رو به قبله خوابیدن به گونه اى که صورتهامان رو به قبله قرار گیرد، خواندن سوره حمد و آیه الکرسى و آیهی ۱۸ سورهی آل عمران «شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلَائِکَةُ وَأُولُو الْعِلْمِ قَائِمًا بِالْقِسْطِ ۚ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ» و مسواک زدن. پس هر که چنین کند بهره خود را از آن شب خود گرفته است؛ و در روایات دیگری آمده است که پیش از خواب باید دو رکعت نماز بخوانید، اگر سوره مبارکه واقعه را حفظ هستید آن را بخوانید و اگر حفظ نیستید آن را از روی قرآن کریم بخوانید و همچنین در حدیثی وارد شده است که هر کس شب قبل از خواب سوره تبارک الذی را بخواند از عذاب قبر محفوظ میماند و روایت شده که ابداً پاها به طرف قبله دراز نباشد چه در بیداری و چه در حال خواب، به نیت نماز تهجد بخوابید و رُخ به قبله و به صورتی که دست راست زیر رخسار گرفته و دست چپ به بالای ران گذاشته شود و حتی در احادیث آمده است که آب پاک، مسواک، سرمه و شانه بالای رختخواب گذاشتن سنت است در حقیقت رسول خدا (ص) آداب خواب را این گونه به ما آموختند پس بر ما لازم است آنها را انجام بدهیم.
امام صادق (ع) فرمودند: کسی که وقت خواب سه مرتبه بگوید: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی عَلَا فَقَهَرَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی بَطَنَ فَخَبَرَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی مَلَک فَقَدَرَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یحْی الْمَوْتى وَ یمِیتُ الْأَحْیاءَ وَ هُوَ عَلى کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ»، از گناهان پاک شود مانند روزی که از مادر متولد شده است.
امام صادق (ع) در جایی دیگر فرمودند: زمانی که یکى از شماها به بستر خود میرود، بگوید: «اللَّهُمَّ إِنِّی احْتَبَسْتُ نَفْسِی عِنْدَک فَاحْتَبِسْهَا فِی مَحَلِّ رِضْوَانِک وَ مَغْفِرَتِک وَ إِنْ رَدَدْتَهَا إِلَى بَدَنِی فَارْدُدْهَا مُؤْمِنَةً عَارِفَةً بِحَقِّ أَوْلِیائِک حَتَّى تَتَوَفَّاهَا عَلَى ذَلِک»
همچنین رسم امام صادق (ع) به این صورت بود که هنگام خواب چنین دعا میکرد: «آمَنْتُ بِاللَّهِ وَ کفَرْتُ بِالطَّاغُوتِ اللَّهُمَّ احْفَظْنِی فِی مَنَامِی وَ فِی یقَظَتِی».
امام رضا (ع) میفرماید: قدرت و سلطنت خواب در مغز است و آن مایه پایداری و نیرومندی جسم است، پس هرگاه خواستی بخوابی ابتدا بر سمت راست سپس بر سمت چپ بخواب و همچنین هنگام برخواستن از سمت راست برخیز.
امام صادق (ع) میفرماید: هرگاه رسول خدا میخواست بخوابد مسواک میزد و به رختخواب میرفت و بر پهلوی راستش میخوابید و دست راستش را زیر گونه راستش مینهاد.
امام صادق (ع) میفرمایند: پیران با شکم پر از غذا بخوابند که خواب خوشی خواهند داشت.
رسول خدا (ص) در مورد میانه روی در خواب و ضرورت آن میفرماید: خدا سه چیز را دوست دارد: کم گویی، کم خوابی و کم خوری و نیز میفرماید: یکی از بدترین چیزهایی که درباره امتم هراس دارم پرخوابی است.
امیرمومنین (ع) میفرماید: خواب میان مغرب و عشا و پیش از طلوع خورشید مایه فقر است.
امام باقر (ع) میفرماید: خواب در ابتدای روز مایه نادانی و کودنی و خواب کوتاه نیمروز نعمت و خواب پس از عصر مایه حماقت و ابلهی و خواب میان مغرب و عشا، مایه محرومیت از روزی است.
حضرت محمد (ص) میفرمایند: بر بام و جایی که محفوظ نیست نخوابید.
امام کاظم (ع) میفرماید: رسول خدا کسی را که تنها در خانه بخوابد لعنت کرد.
پیامبر اسلام (ص) میفرمایند: «.. هر کسی در بستر خواب «آیه الکرسی» را بخواند خداوند او و همسایهها و خانه هاى اطرافش را در امان بدارد.
حضرت محمد (ص) فرمودند: «هر کسی سوره «أَلْهاکمُ التَّکاثُرُ» را در وقت خواب بخواند، از عذاب قبر در امان بماند».
پیامبر (ص) فرمودند: «هر کس سوره توحید را در وقت خواب بخواند، خداوند گناه پنجاه ساله او را بیامرزد».
امام صادق (ع) فرمودند: هر کس به بستر رود در حالی که سوره توحید را یازده بار بخواند، خانه او و همسایگانش از خطرات مصون بماند.
امام صادق (ع): قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ و قُلْ یا أَیهَا الْکافِرُونَ را به هنگام خواب بخوان که خواندن آنها برائت جستن از شرک میباشد.
حضرت فاطمه (س) فرمودند: پیامبر (ص) در وقتی که بسترم را برای خواب گسترده بودم، نزد من آمدند و فرمودند: ای فاطمه نخواب مگر چهار کار را انجام دهی: قرآن را ختم کنی و پیامبران را شفیعان خود کنی و مؤمنان را خشنود سازی و حج و عمره بجا آوری. حضرت زهرا (س) گفتند: ای رسول خدا (ص) چهار کاری که توصیه به انجام آن دادید، الان در توانایی من نیست! آن حضرت (ص) تبسمی کردند و فرمودند: زمانی که به بستر میروی، اگر سه بار سوره توحید را تلاوت نمایی مانند آن است که قرآن را ختم نموده ای؛ و اگر بر من و پیامبران قبل از من درود بفرستی، ما شفیعان تو در روز قیامت خواهیم بود؛ و اگر برای مؤمنان درخواست آمرزش نمایی، آنان را از خود خشنود ساختهای و اگر بگویی «سبحان اللّه و الحمد للّه و لا إله إلّا اللّه و اللّه أکبر»، پس همانا حج و عمره انجام داده ای.