فناوری در دوران کرونا به خدمت ناشران درآمد

به گزارش مجله خبری نگار، دوازدهمین نشست بحران و برون رفت؛ چالش‌های امروز کتاب کودک و نوجوان، با موضوع تکنولوژی تهدید یا فرصت؟ ویژه ناشران، عصر دیروز به صورت بر خط برگزار شد.

داریوش مطلبی، پژوهشگر ادبیات کودک و مدرس دانشگاه با بیان اینکه کتاب‌های کودک و نوجوان در دوران کرونا در همه جهان تیراژ کمتری داشت، گفت: در این دوران با نوعی از رکود مواجهیم که بیشتر در حوزه کتاب‌های چاپی دیده می‌شود. اگر بخواهم به صورت تاریخی به آن نگاه کنم در سال ۲۰۰۸ که دنیا با یک رکود اقتصادی مواجه شد صنعت نشر چاپی نیز با رکود بیشتری مواجه بود. بسیاری از ناشران مراکز چاپ بزرگ چاپ کاغذی را تعطیل کردند و این رکود در سال ۲۰۱۳ که اقتصاد دنیا رو به بهتر شدن رفت، همچنان حوزه چاپ دچار رکود بود. تیراژ کتاب‌های کودک، قبلا بیشتر بود، اما اکنون به کمتر از هزار رسیده است. هر چند مطالعه کودکان کاهش نیافته است و به روش‌های دیگری مطالعه کرده اند.

مطلبی با استناد به پژوهش پژوهشگاه فرهنگ و ارتباطات با عنوان پیمایش کالای فرهنگی، اظهار داشت: در این طرح پژوهشی میزان مطالعه و خرید کتاب را نیز بررسی کرده ایم؛ اما از بچه‌های بالای ۱۵ سال سوال شده و برای سنین کودکی مطالعه و آمار دقیقی نداریم. خانواده‌ها این روز‌ها به کودکی و نوجوانی توجه دارند و سعی می‌کنند نگرانی برای آینده را با آگاه کردن آنان برطرف کنند، در بیشتر کشور‌ها این کار با کتاب انجام می‌شود، اما در ایران ابزار‌های دیگر را به کتاب ترجیح می‌دهیم. نمی‌توانیم دقیق بگوییم این اطلاعات منجر به آگاهی کودکان و نوجوانان می‌شود یا نه، اما تمرکز بر کتاب‌های آموزشی، نشان دهنده اولویت دادن به متون درسی و مدرسه‌ای است.

سن دسترسی کودکان در ایران به تلفن همراه و گوشی‌های هوشمند، بسیار کمتر است و با این که این دستگاه‌ها چندان ارزان نیستند می‌بینیم کودکان از دوران پیش از دبستان به آن دسترسی دارند در حالی که در پیشرفته‌ترین کشور‌ها این دسترسی از ۱۶ سالگی به بعد به بچه‌ها داده می‌شود.

ابزار‌هایی که می‌تواند فرصت باشد اکنون به تهدید تبدیل شده است

وی با بیان این که در گذشته دسترسی به ابزار‌های اطلاعاتی کمتر بوده و کتاب، بهترین راه آگاهی به شمار می‌آمده است، اضافه کرد: در آن دوران خانواده‌ها هم وقت بیشتری داشتند که با کودکان صحبت کنند. اما اکنون ابزار‌ها بیشتر شده است و خانواده‌ها فرصت کمتری دارند و اطلاعاتی که دریافت می‌شود به دلیل ناخواسته بودن به افزایش آگاهی کمک چندانی نمی‌کند. اگر خانواده‌ها نحوه درست استفاده از ابزار‌ها و لوازم دیجیتال را فرا گرفته بودند، برای کودکان نیز مفید بود، اما استفاده از منابع دقیق و درستی استفاده نمی‌شود. ابزار‌هایی که می‌تواند فرصت باشد اکنون به تهدید تبدیل شده است و کودکان با آن درگیر هستند و اطلاعات دقیقی هم از آن به دست نمی‌آورند.

مطلبی با اشاره به این که همه ابزار‌ها امروز تعاملی شده اند، اضافه کرد: حتی کتاب‌ها نیز امروز تعاملی شده اند و نشر ما امروز اگر نگاه خود را به تولید محتوا عوض کند، به مرور زمان سهمش از سبد فرهنگی کودکان کمتر می‌شود و محتوا علیه ناشر خواهد بود. اما اگر از آن استفاده کنند، به سود آنهاست و کارشان را جذاب‌تر می‌کند. ناشران کودک ما با همان نگاه ۲۰ سال گذشته به انتشار کتاب توجه می‌کنند و هنوز کار خود را به روز رسانی نکرده اند، این گونه تکنولوژی در تقابل با کار ناشر قرار می‌گیرد.

وی با اشاره روند تاریخی کتاب و عرضه محتوا گفت: امروز تنها کتاب‌ها نیستند که محتوا عرضه می‌کنند و اینترنت و تلویزیون نیز در حال انتشار محتوا هستند. می‌گوییم ناشر کسی است که بتواند اندیشه و افکار دیگران را برای گروهی دیگر بازگو کند، اما اکنون روند تولید محتوا در دنیا تغییر یافته و نوع کار اقتصادی نیز عوض شده است. ناشران بزرگ دنیا با فروش کتاب درآمد دریافت نمی‌کنند، مثلا گوگل کتاب‌های بسیاری را در دسترس قرار داده است، اما برای کسب درآمد از نوع مطالعه افراد و داده‌های فردی استفاده می‌کند.

مطلبی با ارائه راه‌هایی برای ایجاد تغییر در کار ناشران، اظهار داشت: بسیاری از ناشران نمی‌توانند این کار را انجام بدهند و دولت و انجمن ناشران باید کاری در راستای حمایت انجام بدهند، ناشران الکترونیک در ایران از ناشران چاپی جدا هستند و کارشان هم راستا نیست و ناشران دیجیتال با دنیای نشر آشنا نیستند و کارشان تخصصی روی کامپیوتر است. ناشران باید یک برنامه ریزی دقیق داشته باشند و بر اساس آن با ایجاد دفتری که اطلاعات دقیق را از تحولات ناشران جهان به دست بیاورد.

آینده کتاب کودک با امروز متفاوت است

وی ادامه داد: یارانه‌های دولتی هم باید در راستای به روز رسانی ناشران استفاده شود و فرصت به روز رسانی اطلاعات به آن‌ها بدهند و تولید کنندگان محتوا و ناشران با یکدیگر همراهی کنند، چون آینده کتاب‌های کودک به این شکل ادامه پیدا نخواهند کرد.

این مدرس دانشگاه، با اشاره به استفاده ناشران از بستر‌های الکترونیک در دوران کرونا، اظهار داشت: بسیاری کتاب‌هایی که امروز تهیه می‌شود، از بستر فناوری بوده و ناشران در بعد اطلاع رسانی و معرفی کتاب ها، مخاطب شناسی و عرضه بین المللی می‌توانند از این فناوری بهره بگیرند که در دوران کرونا، بسیار درست از ان استفاده کرده اند. ناشرانی که در این دوران شرایط همه‌گیری از ابزار‌های فناورانه استفاده کردند، امروز آسیب‌های اقتصادی کمتری دیده اند و کار خود را پیش برده اند. فناوری می‌تواند در خدمت ناشران باشد، به شرطی که از آن درست استفاده کنند و برنامه ریزی برای استفاده از آن داشته باشند.