تهدید جدید برای مصر و سودان در پی بهره برداری از سد النهضه

به گزارش مجله خبری نگار،«خالد ابو زید» کارشناس بین المللی منابع آبی گفت که نبود توافق روشن و الزام‌آور میان مصر و سودان و اتیوپی درمورد بهره برداری از سد النهضه، تامین آب دو کشور پایین دست یعنی مصر و سودان را تهدید می‌کند.

وی که مدیر منطقه‌ای منابع آبی در سازمان سیداری است، افزود: مدیریت یکجانبه اتیوپی بر این سد، مدیریت سد‌های سودان و مصر را پیچیده‌تر می‌کند و سناریو‌های فاجعه‌باری مانند خشکسالی و یا وقوع سیل‌های ناگهانی در سودان رخ خواهد داد و تا سقف ۵ میلیارد متر مکعب آب در سال از دست خواهد رفت.

ساخت سد النهضه اتیوپی بر روی رود نیل با هزینه ۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۱ آغاز شد و بزرگ‌ترین سد برق آبی آفریقا با گنجایش تولیدی ۵.۱۵۰ مگا وات به شمار می‌رود که می‌تواند تولید برق در اتیوپی را افزایش و انرژی را به منطقه صادر کند.

فاز پنجم این سد در ماه اکتبر تکمیل شد و در نهم اکتبر ۲۰۲۴ با حضور رهبران منطقه‌ای افتتاح شد، افتتاح این سد با جشن‌های ملی همراه بود و «ابی احمد» نخست وزیر اتیوپی آن را دستاوردی تاریخی برای تمام ملت‌های قاره سیاه توصیف کرد. با این حال افتتاح این سد منجر به تنش‌های شدیدی با مصر و سودان شد؛ دو کشوری که به ترتیب ۸۵ و ۹۷ درصد آب آن‌ها از رود نیل تامین می‌شود.

این کارشناس بین المللی آب گفت: در سایه نبود توافق قانونی و الزام آور و عدم هماهنگی اتیوپی با مصر و سودان، موجب جاری شدن سیلاب‌هایی خواهد شد که مناطق بسیاری در سودان را غرق می‌کند و طبعا این وضعیت کاملا غیرقابل پذیرش است.

ابو زید خاطرنشان کرد که پشت این سد دریاچه‌ای به وسعت ۷۴ میلیارد متر مکعب وجود دارد و سالانه ۵ میلیارد متر مکعب از آب این دریاچه به دلیل نشتی و تبخیر هدر می‌رود، بنابراین ذخیره کردن آب پشت سد باعث می‌شود که از رود نیل آب به مصر و سودان نرسد.

وی افزود: مدیریت یکجانبه اتیوپی بر عملیات ذخیره‌سازی و رهاسازی آب، بدون توافق یا مشورت با کشور‌های پایین‌دست، مدیریت سد‌های روی نیل در مصر و سودان را پیچیده‌تر می‌کند. این امر برای سد‌های سودان مانند سد‌های روصیرص و سنار که مستقیماً در پایین‌دست سد اتیوپی قرار دارند و ظرفیت ذخیره‌سازی نسبتاً کمی دارند، خطرناک‌تر خواهد بود.

این کارشناس گفت: سناریو‌های زیادی وجود دارد که سودان باید در مدت کوتاهی با آن‌ها مقابله کند و زمان کافی برای اتخاذ اقدامات احتیاطی لازم وجود ندارد.

وی تاکید کرد:مخازن سودان ممکن است در نتیجه‌ی ذخیره‌سازی بیش از حد و بی‌موقع اتیوپی خشک شوند، یا سودان ممکن است در نتیجه‌ی تخلیه‌ی بیش از حد و بی‌موقع، دچار سیل شود. عدم مشورت در مواقع خشکسالی و سیل‌های شدید منجر به سردرگمی در برنامه‌ریزی و عدم اتخاذ تدابیر مناسب در کشور‌های پایین‌دست می‌شود.

این درحالی است که اخیرا «هانی سویلم» وزیر منابع آبی مصر با این عنوان اینکه ذخیره آب پشت سد بزرگ النهضه اتیوپی در طول سال‌ها، موجب کاهش سهم سودان و مصر شده است، اظهار داشت: قوانین بین‌المللی به مصر حق می‌دهد در زمان‌های معین اقدامات خاصی را انجام دهد.

وزیر منابع آبی مصر خاطرنشان کرد که کشورش اقداماتی را برای تقویت تاب‌آوری خود در برابر شوک‌های آبی انجام داده است. وی افزود: اتیوپی نیاز‌های کشور‌های پایین‌دست رود نیل را در نظر نگرفته و بدون دستیابی به توافقی قبلی، مقادیر زیادی آب را کسر کرده است.

سویلم با بیان اینکه «اقدامات اتیوپی تأثیر منفی بر جریان آب به مصر داشته است» گفت دولت مصر برای جلوگیری از آسیب رسیدن به شهروندان وارد عمل شده است و یک توافق‌نامه قانونی الزام‌آور در خصوص بهره‌برداری بلندمدت از سد النهضه را خواستار است.

سویلم بر اهمیت مدیریت آبگیری سد پس از خشکسالی‌های طولانی تاکید کرد و گفت: سد النهضه و نحوه برخورد اتیوپی، چالشی برای امنیت آبی مصر است. مساله آب اولویت اصلی این کشور است و طرح‌هایی برای برخورد با تحولات مختلف آماده است. وی تأکید کرد: قاهره هیچ توافقنامه‌ای را که نیازهایش را را برآورده نکند، امضا نخواهد کرد.

وزیر منابع آبی مصر گفت که این سد برخلاف قوانین بین‌المللی و «اعلامیه اصول» امضا شده بین مصر، سودان و اتیوپی ساخته شده است و غیرقانونی و نامشروع است. وی در مورد قصد اتیوپی برای ساخت دو سد دیگر اظهار داشت که مصر طرح‌هایی برای مقابله با سناریو‌های مختلف دارد.

همچنین «بدر عبدالعاطی» وزیر امور خارجه مصر نیز روز شنبه این هفته در سخنانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، دولت اتیوپی را به نقض قوانین بین‌المللی از طریق دنبال کردن اقدامات یک‌جانبه در ارتباط با سد النهضه (سد بزرگ رنسانس اتیوپی) متهم کرد و هشدار داد که قاهره بر سر حقوق آبی خود در رود نیل کوتاه نخواهد آمد.

وزیر خارجه مصر گفت اعلام آغاز بهره‌برداری رسمی از سد النهضه در اتیوپی تلاشی برای تحمیل «کار انجام شده» بوده و این اقدام ثبات در منطقه شاخ آفریقا و شرق رود نیل را مخدوش کرده است.

عبدالعاطی افزود: اتیوپی اگر گمان می‌کند که مصر حقوق موجودیتی خود را در رود نیل فراموش خواهد کرد، در خواب و خیال است. وی تاکید کرد، مصر برای محافظت از حقوق خود «تردید نخواهد کرد.»