کانون زمینلرزه‌های گلستان روی «گسل گرگان» با توان لرزه‌زایی۷ / ۹۰ درصد مردم استان در حریم گسل‌های فعال سکونت دارند

به گزارش مجله خبری نگار،مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در گفت‌و‌گو با ایسنا، در خصوص زمینلرزه‌های استان گلستان گفت: زمینلرزه ۱:۰۷ بامداد یکشنبه ۲۹ تیر ۱۴۰۴ با بزرگای ۵.۱ در استان گلستان سومین رخداد با اندازه متوسط در ۶ روز اخیر (۲۴ تیر و ۲۷ تیر دو رخداد قبلی با بزرگای ۴.۸) بود.

وی افزود: کانون زلزله امروز در ۳۰ کیلومتری روستای «قرن آباد» با جمعیت حدود ۵۰۰۰ نفر، ۳۴ کیلومتری آزادشهر با جمعیت ۵۰ هزار نفر، ۴۵ کیلومتری گرگان با جمعیت حدود ۴۰۰ هزار نفر در شهر گرگان و ۵۰ کیلومتری شاهرود با جمعیت حدود ۱۵۰ هزار نفر در داخل شهر قرار داشت.

زارع کانون این زلزله را در فرادیواره گسل گرگان دانست و اظهار کرد: این گسل، گسل فعالی در شمال شهر «گرگان» است که توانایی ایجاد زلزله‌های تا بزرگای ۷ را دارد. گسل گرگان توان لرزه‌ای قابل ملاحظه‌ای دارد، به گونه‌ای که با رخداد یک زمینلرزه با بزرگای ۷ در راستای این گسل، در مناطق کوهپایه موجب ریزش کوه‌ها، سنگ‌ریزه‌ها و صخره‌ها و بستن جاده‌ها می‌شود.

استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله ادامه داد: گسل گرگان در نزدیکی شهرستان گمیشان است و احتمال وقوع سونامی در اثر فعالیت این گسل نیز وجود دارد. در سال ۱۴۰۲ جمعیت استان گلستان به حدود ۶۱۰ هزار نفر برسد و از این میزان حدود ۵۵۰ هزار نفر (حدود ۹۰ درصد) در پیرامون گسل‌های فعال مرز بین کوه و دشت در این استان زندگی می‌کنند. در خود شهرستان گرگان نیز برآورد می‌شود که در سال ۱۴۰۲ حدود ۳۹۰ هزار نفر زندگی می‌کنند که تماما در حریم گسل گرگان ساکنند. گسل «گرگان» از بخش‌های شمالی شهر گرگان عبور می‌کند.

وی گسل‌های «کاسپین» (خزر) و قطعه شرق گسل «شمال البرز» و گسل‌های «مراوه تپه»، «آشخانه»، «شاه کوه»، «بالکور»، «کرند»، «تکل کوه» و «داشلی برون» از گسل‌های استان گلستان هستند.

زارع یادآور شد: همچنین سامانه گسلی «قرناوه» از دو گسل «مراوه تپه» و «اینچه برون» (با سازوکار امتدادلغز و چپگرد) تشکیل شده و در انتهای خود در شرق در زیر رسوبات دشت گرگان و تا نزدیکی دریای کاسپین با راستای تقریبا شرقی – غربی ادامه می‌یابد.

این محقق حوزه مخاطرات خاطر نشان کرد: زلزله، روز پنج‌شنبه ۸ مرداد سال ۱۳۴۹ زمینلرزه «قرناوه» در نزدیکی شهر مراوه‌تپه استان گلستان با بزرگای ۶.۴ در شهرستان کلاله رخ داد. این زلزله ۱۷۶ نفر کشته، ۴۸۳ مجروح و ۱۰ هزار نفر آواره به همراه داشت و ۱۰۰ روستای کوچک خرابی‌های زیادی را متحمل شدند. بیشترین خسارت به روستا‌های «قپان»، «اسلام‌آباد» و بخش «مراوه‌تپه» وارد شد. زلزله تاریخی ۱۸۹۰ با بزرگای ۷.۲ در تاحیه تاش-زیارت در حد فاصل گرگان و شاهرود رخ داد.

وی افزود: نرخ کوتاه‌شدگی پوسته در البرزشرقی حدود ۱۴ میلی‌متر در سال است. گسلش امتدادلغز چپگرد و فشاری سازوکار غالب در گسل‌های شرق البرز است. بررسی داده‌های GPS نرخ حرکت امتدادلغز چپگرد را بین ۲ تا ۶ میلی‌متر در سال در امتداد گسل‌های البرز نشان می‌دهد.

زارع گفت: شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد نبود لرزه‌ای در گسل گرگان وجود دارد که می‌تواند نشان دهنده خطر بالای زلزله‌ای با بزرگی ۷.۰+ در آینده باشد. گسل گرگان، در تاریخ ثبت شده، زلزله بزرگی (با بزرگی ۷.۰+) ایجاد نکرده است. اندازه‌گیری‌های GPS نشان دهنده حدود ۴ تا ۵ میلی‌متر در سال حرکت امتدادلغز در سراسر البرز شرقی است. بخشی از اگر این تغییر شکل که در زلزله‌های کوچک یا متوسط آزاد نمی‌شود، برای یک گسیختگی بزرگ در آینده انباشته می‌شود. یک گسیختگی کامل (حدود ۱۰۰ کیلومتر) می‌تواند زلزله‌ای به بزرگای M ۷.۲-M ۷.۵ ایجاد کند، که برای گرگان و شهر‌های اطراف (مانند گنبد کاووس، بندر ترکمن، آزادشهر، علی آباد، کردکوی و آق قلا) می‌تواند موجب آسیب جدی شود.

وی تاکید کرد: در یک زلزله اصلی با بزرگای بیش از ۷.۰ جا به جایی در محل گسیختگی گسل تک رویدادی تخمین زده شده حدود ۱.۵ تا ۳.۰ متر در هر زلزله بزرگ برای رویداد‌های ۷.۰ تا ۷.۵ ممکن است. تجربیات قبلی در شرق البرز پرتگاه‌های تک رویدادی (احتمالاً از آخرین گسیختگی بزرگ) حدود یک تا ۲.۵ متر لغزش جانبی و حدود ۰.۵ تا یک متر جابه جایی عمودی را نشان می‌دهند. کل جابجایی از زمان پلیوسن (حدود ۵ میلیون سال پیش) تا کنون حدود ۱۰ تا ۲۰ کیلومتر (مشابه سایر گسل‌های اصلی البرز) است.

این استان پژوهشگاه زلزله تاکید کرد: بنابراین گسیختگی کامل گسل گرگان – با طول قطعه حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ کیلومتری – زلزله‌ای به با بزرگای ۷.۲ تا ۷.۵ – کم ژرفا در ژرفای ۵ تا ۱۵ کیلومتر با بیشینه جابجایی هملرزه‌ای حدود ۳ تا ۴ متر (جانبی) و حدود ۱ تا ۱.۵ متر (عمودی) می‌تواند ایجاد کند.