یزد در آستانه بحران زیستی و اقتصادی به دلیل کمبود آب

به گزارش مجله خبری نگار، جواد محجوبی در این رابطه عنوان کرد: استان یزد با پیشینه‌ای درخشان در مدیریت منابع آبی و ابداع قنات، همواره نمادی از تاب‌آوری در برابر خشکسالی بوده، اما در دهه‌های اخیر، افزایش جمعیت، توسعه صنعتی و کشاورزی ناپایدار، در کنار کاهش چشمگیر نزولات جوی، این استان کویری را با بحران بی‌سابقه‌ی آب مواجه کرده است.

وی با بیان این که در چنین شرایطی، «طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی» نه تنها یک برنامه مدیریتی بلکه شاهرگ حیاتی برای بقا و حفظ این دیار کهن محسوب می‌شود، اظهار کرد: یزد با متوسط بارندگی سالیانه حدود ۹۵ میلی‌متر (۳۸ درصد متوسط کشوری)، یکی از کم‌بارش‌ترین استان‌های ایران است و این شرایط اقلیمی نامساعد، در کنار برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، وضعیت را به جایی رسانده که از ۱۹ دشت مطالعاتی استان، ۱۶ دشت در وضعیت ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار گرفته‌اند.

وی افزود: کسری بیلان آب زیرزمینی استان سالانه صد‌ها میلیون متر مکعب برآورد می‌شود که زنگ خطری جدی برای آینده‌ی زیستی و اقتصادی یزد به شمار می‌رود و خشکیدن قنوات، کاهش آبدهی چاه‌ها و تغییر کیفیت آب (افزایش املاح) از جمله پیامد‌های مستقیم این بحران است که زندگی روزمره مردم، کشاورزی و صنعت را به شدت تحت تأثیر قرار داده است.

این مسئول تصریح کرد: در پاسخ به این بحران فزاینده، وزارت نیرو از سال ۱۳۹۳ طرح جامع «احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی کشور» را با تصویب شورای عالی آب در دستور کار قرار داده است. این طرح که در ابتدا با عنوان «تعادل بخشی» و شامل ۱۰ پروژه بود، با تکمیل و توسعه به ۱۵ پروژه ارتقاء یافت و در یزد نیز با جدیت پیگیری می‌شود.

وی هدف اصلی این طرح را ایجاد تعادل بین منابع و مصارف آب زیرزمینی، حفظ کمی و کیفی منابع آبی و در نهایت، تضمین پایداری زیست‌محیطی و اقتصادی استان ذکر کرد و با اشاره به محور‌های اصلی این طرح، تصریح کرد: این طرح شامل اقدامات و پروژه‌های متعددی است که مهم‌ترین آنها «نصب کنتور‌های هوشمند بر روی چاه‌های کشاورزی مجاز با هدف پایش دقیق میزان برداشت و جلوگیری از اضافه برداشت»، «اصلاح و تعدیل پروانه‌های چاه‌های کشاورزی مجاز بر اساس میزان آب قابل برنامه‌ریزی (۷۵ درصد آب تجدیدپذیر)» و «برخورد قانونی و انسداد چاه‌های غیرمجاز برای کنترل برداشت‌های بی‌رویه»، است.

محجوبی همچنین از «تشکیل و تقویت تشکل‌های آب‌بران به منظور جلب مشارکت بهره‌برداران در مدیریت منابع آبی با افزایش آگاهی و مسئولیت‌پذیری آنها»، «اجرای سند سازگاری با کم‌آبی استان با هدف دستیابی به آب قابل برنامه‌ریزی، به صورت پلکانی و در دو مرحله که صرفه‌جویی حدود ۳۶۰ میلیون متر مکعب آب در بخش کشاورزی را هدف قرار داده است»، «استفاده مجدد از پساب تصفیه شده در بخش‌های مختلف»، «اطلاع‌رسانی، آموزش و فرهنگ‌سازی: افزایش آگاهی عمومی و تغییر الگوی مصرف آب در میان تمامی اقشار جامعه» و «تقویت گروه‌های گشت و بازرسی و مقابله با تخلفات» به عنوان دیگر محور‌های مهم این طرح، یاد کرد.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: اجرای موفق طرح احیا و تعادل بخشی، دستاورد‌های کلیدی را برای استان یزد به ارمغان خواهد آورد؛ از جمله این دستاورد‌ها می‌توان به تثبیت و حتی افزایش سطح آب‌های زیرزمینی در برخی دشت‌ها، بهبود کیفیت آب، کاهش فرونشست زمین، حفظ محیط زیست و پایداری فعالیت‌های کشاورزی و صنعتی اشاره کرد. این اقدامات نه تنها به حفظ حیات کنونی استان کمک می‌کنند، بلکه تضمین‌کننده‌ی آینده‌ای پایدار برای نسل‌های بعدی نیز خواهند بود.

وی به چالش‌های این طرح نیز اشاره و اذعان کرد: تحقق کامل اهداف این طرح با چالش‌هایی روبروست که از آن جمله میتوان به ناکافی بودن ظرفیت‌های قانونی، عدم انسجام فرابخشی در مدیریت آب، کمبود بسته‌های اقتصادی جامع برای پشتیبانی از طرح و نیز نیاز به مشارکت فعال‌تر و مؤثرتر تمامی ذینفعان (از جمله کشاورزان، صنعتگران، و عموم مردم) اشاره کرد. همچنین، تنش‌های اجتماعی پیرامون انتقال آب و نیاز به گفتمان‌سازی و هم‌افزایی میان استان‌ها، مسئله‌ای است که نیازمند رویکردی جامع و مدبرانه است.

مدیر عامل آب منطقه‌ای یزد در پایان نیز اظهار کرد: طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی، در شرایط بحرانی کمبود آب در استان یزد، نقشی محوری و بی‌بدیل در حفظ حیات و توسعه پایدار این منطقه ایفا می‌کند به نحوی که این طرح با رویکردی جامع و چندوجهی، شامل اقدامات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، تلاش دارد تا با مدیریت علمی و مشارکتی منابع آبی، از تخریب بیشتر سفره‌های آب زیرزمینی جلوگیری کرده و تعادل از دست رفته را بازگرداند و موفقیت این طرح، نه تنها به همت و تلاش مسئولین، بلکه به مشارکت آگاهانه و مسئولانه تمامی شهروندان یزدی بستگی دارد تا این دیار کهن، همچنان به عنوان مهد تمدن آبی و نماد تاب‌آوری در قلب کویر، استوار بماند.