انگیزه‌ها و پیامد‌های بعضی رفتار‌های زننده و زشت کودکان

به گزارش مجله خبری نگار،مسخره کردن کودکان یک رفتار شایع در مراحل رشد آنهاست که می‌تواند به دلایل متعددی رخ دهد. این رفتار معمولاً ناشی از نیاز به تأیید اجتماعی و تلاش برای یافتن جایگاه در گروه همسالان است. کودکان ممکن است با مسخره کردن دیگران سعی کنند خود را برجسته کنند یا توجه جلب نمایند.

 الهام آذربایجانی روانشناس و مشاور خانواده محیط خانوادگی و اجتماعی نقش مهمی در شکل‌گیری این رفتار دارد. اگر کودک در محیطی بزرگ شود که تمسخر دیگران عادی باشد، احتمال اینکه این رفتار را تقلید کند بیشتر می‌شود. همچنین رسانه‌ها و برنامه‌های تلویزیونی که شامل شوخی‌های تند و تمسخر هستند، می‌توانند بر رفتار کودکان تأثیر بگذارند.

کودکان در حال یادگیری مهارت‌های اجتماعی هستند و ممکن است هنوز نتوانند تفاوت بین شوخی و توهین را تشخیص دهند. آموزش همدلی و احترام به دیگران می‌تواند به کاهش این رفتار کمک کند. والدین و معلمان باید به کودکان بیاموزند که هر فردی ارزشمند است و مسخره کردن دیگران نه تنها آسیب‌زننده است بلکه نشانه‌ای از ضعف شخصیت فردی به شمار می‌آید.

در سنین پایین، کودکان هنوز توانایی لازم برای تحلیل عمیق احساسات و نیت‌های دیگران را ندارند. آنها ممکن است یک جمله یا رفتار را به عنوان شوخی تلقی کنند، در حالی که ممکن است این رفتار برای دیگران توهین‌آمیز باشد.

این عدم توانایی می‌تواند منجر به سوءتفاهم‌ها و تعارضات اجتماعی شود. برای کمک به کودکان در یادگیری این مهارت‌ها، والدین و مربیان می‌توانند با استفاده از بازی‌ها و فعالیت‌های گروهی، فرصت‌هایی برای تعامل فراهم کنند.

همچنین، گفت‌و‌گو درباره احساسات و واکنش‌ها می‌تواند به آنها کمک کند تا بهتر بفهمند چه زمانی یک شوخی مناسب است و چه زمانی ممکن است به دیگران آسیب برساند.

با ایجاد فضایی امن برای بیان احساسات و تجربیات، کودکان می‌توانند به تدریج درک بهتری از روابط اجتماعی پیدا کنند و مهارت‌های ارتباطی خود را تقویت کنند.

کودکان به طور طبیعی با یکدیگر تعامل می‌کنند و این تعاملات تحت تأثیر عوامل مختلف رشد، اجتماعی و عاطفی قرار دارد. درک اینکه چرا کودکان به این رفتار‌ها می‌پردازند اهمیت زیادی دارد، زیرا این موضوع می‌تواند بر رشد شناختی و عاطفی آنها و همچنین روابطشان با همسالان تأثیر بگذارد.

گاهی اوقات، کودکان ممکن است یکدیگر را اذیت کنند. این رفتار می‌تواند به تقویت روابط بین همسالان کمک کند و فرصت‌هایی برای کشف طنز و درک سلسله‌مراتب اجتماعی فراهم آورد. اما اگر این رفتار تبدیل به زورگویی شود، می‌تواند عواقب منفی جدی داشته باشد و چالشی بزرگ در زمینه رشد و آموزش کودکان ایجاد کند.

نظریه‌های مختلفی وجود دارد که توضیح می‌دهند چرا کودکان چنین رفتار‌هایی از خود نشان می‌دهند:

- نظریه اجتماعی-فرهنگی: بر اهمیت تعاملات اجتماعی در یادگیری تأکید دارد و نشان می‌دهد که کودکان از طریق ارتباط با دیگران هنجار‌ها و رفتار‌های اجتماعی را یاد می‌گیرند. نظریه اجتماعی-فرهنگی، که به ویژه توسط لِو ویگوتسکی توسعه یافته است، بر نقش حیاتی تعاملات اجتماعی در فرآیند یادگیری تأکید می‌کند. این نظریه بیان می‌کند که یادگیری نه تنها یک فرآیند فردی، بلکه به شدت تحت تأثیر محیط اجتماعی و فرهنگی است.

کودکان از طریق ارتباط با بزرگ‌تر‌ها و همسالان، هنجارها، ارزش‌ها و رفتار‌های اجتماعی را یاد می‌گیرند. ویگوتسکی مفهوم "منطقه توسعه نزدیک" را معرفی کرد که به فاصله بین آنچه یک کودک به تنهایی می‌تواند انجام دهد و آنچه می‌تواند با کمک دیگران انجام دهد اشاره دارد.

این مفهوم نشان می‌دهد که تعاملات اجتماعی می‌توانند به تسریع یادگیری کمک کنند. همچنین، زبان به عنوان وسیله‌ای برای انتقال فرهنگ و دانش در این نظریه اهمیت ویژه‌ای دارد.

به طور کلی، نظریه اجتماعی-فرهنگی تأکید می‌کند که یادگیری یک فرآیند اجتماعی است و برای رشد شناختی و اجتماعی کودکان، تعاملات مثبت و معنادار با دیگران ضروری است.

این رویکرد نه تنها به درک بهتر یادگیری کمک می‌کند، بلکه بر اهمیت محیط‌های آموزشی غنی و حمایتی نیز تأکید دارد.

- نظریه یادگیری اجتماعی: بیان می‌کند که کودکان معمولاً رفتار‌هایی را که مشاهده می‌کنند، از جمله اذیت کردن، تقلید می‌کنند. نظریه یادگیری اجتماعی، که توسط آلبرت بندورا توسعه یافته است، بر این اصل تأکید دارد که یادگیری نه تنها از طریق تجربه مستقیم، بلکه از طریق مشاهده و تقلید نیز صورت می‌گیرد.

این نظریه به ویژه در مورد کودکان بسیار مهم است، زیرا آنها به طور طبیعی رفتار‌های اطرافیان خود را مشاهده کرده و آنها را تقلید می‌کنند. کودکان ممکن است رفتار‌های مثبت یا منفی را از بزرگ‌ترها، همسالان یا رسانه‌ها بیاموزند.

به عنوان مثال، اگر کودک شاهد رفتار‌های آزاردهنده یا خشونت‌آمیز باشد، احتمال دارد که این رفتار‌ها را به عنوان الگو‌های قابل قبول تلقی کرده و آنها را در تعاملات خود به کار ببرد.

این نظریه همچنین به مفهوم «مدل‌سازی» اشاره می‌کند؛ یعنی وقتی یک فرد (مدل) رفتار خاصی را نشان می‌دهد، دیگران (مشاهده‌کنندگان) تمایل دارند آن رفتار را تکرار کنند.

بنابراین، نقش بزرگ‌تر‌ها و محیط اجتماعی در شکل‌گیری رفتار‌های کودکان بسیار حیاتی است. در نتیجه، ایجاد یک محیط مثبت و حمایتی می‌تواند به کاهش رفتار‌های منفی و تقویت رفتار‌های مثبت در کودکان کمک کند.

انگیزه‌ها و پیامد‌ها

دلایل مختلفی وجود دارد که ممکن است کودکان را به اذیت کردن دیگران ترغیب کند:

۱. جلب توجه: برخی از کودکان برای جلب توجه بزرگ‌تر‌ها یا همسالان خود دست به این کار می‌زنند.

۲. احساس ناامنی: کودکانی که احساس ناامنی دارند ممکن است با اذیت کردن دیگران سعی کنند احساس قدرت کنند.

۳. عدم درک پیامدها: برخی از کودکان ممکن است ندانند که این رفتار می‌تواند آسیب‌های جدی به دیگران بزند.

۴. تقلید از محیط: اگر مسخره کردن در خانواده یا رسانه‌ها رایج باشد، کودکان ممکن است آن را یاد بگیرند.

۵. تلاش برای تأیید اجتماعی: در سنین دبستان، تأیید همسالان برای کودکان مهم است و ممکن است با مسخره کردن دیگران سعی کنند محبوب‌تر شوند.

اثرات منفی مسخره کردن

مسخره کردن می‌تواند عوارض جدی بر روی سلامت روانی و اجتماعی کودک داشته باشد:

- کاهش عزت نفس: کودکانی که مورد تمسخر قرار می‌گیرند، ممکن است احساس بی‌ارزشی کنند. کودکانی که مورد تمسخر قرار می‌گیرند، اغلب احساس بی‌ارزشی و عدم اعتماد به نفس می‌کنند. این تجربه‌های منفی می‌تواند تأثیرات عمیقی بر روان آنها بگذارد و باعث ایجاد اضطراب، افسردگی و انزوا شود.

تمسخر می‌تواند به شکل‌های مختلفی از جمله قلدری، نادیده گرفتن یا انتقادات مکرر ظاهر شود. این رفتار‌ها نه تنها بر روابط اجتماعی کودک تأثیر می‌گذارد، بلکه ممکن است بر عملکرد تحصیلی و رشد شخصیتی او نیز آسیب بزند. حمایت خانواده و معلمان، همراه با آموزش مهارت‌های اجتماعی، می‌تواند به کودکان کمک کند تا با این چالش‌ها مقابله کنند و احساس ارزشمندی را در خود تقویت نمایند.

- اضطراب و افسردگی: این رفتار ممکن است منجر به اضطراب و افسردگی شود. تمسخر و قلدری در کودکان می‌تواند تأثیرات عمیق و منفی بر سلامت روان آنها داشته باشد.

کودکانی که مورد تمسخر قرار می‌گیرند، ممکن است احساس بی‌ارزشی و تنهایی کنند که این احساسات می‌تواند به اضطراب و افسردگی منجر شود.

این تجربه‌ها نه تنها بر عزت نفس آنها تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند بر عملکرد تحصیلی و روابط اجتماعی‌شان نیز آسیب بزند. حمایت عاطفی از سوی خانواده و معلمان، ایجاد محیط‌های امن و تشویق به ابراز احساسات، از جمله راهکار‌هایی هستند که می‌توانند به کاهش این آسیب‌ها کمک کنند و به کودکان کمک کنند تا با این چالش‌ها مقابله کنند.

- مشکلات اجتماعی: کودکانی که مسخره می‌شوند، ممکن است در برقراری دوستی‌ها مشکل داشته باشند. کودکانی که مورد مسخره و آزار قرار می‌گیرند، معمولاً در برقراری دوستی‌ها با چالش‌های جدی مواجه می‌شوند. این تجربه‌های منفی می‌تواند به کاهش اعتماد به نفس آنها منجر شود و احساس انزوا و تنهایی را در آنها تقویت کند.

بنظر میرسد ترس از قضاوت یا طرد شدن توسط دیگران ممکن است آنها را از برقراری ارتباطات جدید بازدارد. این کودکان ممکن است به دلیل تجارب ناخوشایند گذشته، تمایل کمتری به شرکت در فعالیت‌های اجتماعی داشته باشند و در نتیجه، فرصت‌های دوستیابی را از دست بدهند. حمایت و درک از سوی خانواده و معلمان می‌تواند به آنها کمک کند تا دوباره به ایجاد روابط مثبت بپردازند.

- خشونت و پرخاشگری: گاهی اوقات، تمسخر می‌تواند باعث پرخاشگری شود. تمسخر و مسخره کردن کودکان می‌تواند تأثیرات عمیق و منفی بر روی روان آنها داشته باشد. این رفتار نه تنها به عزت نفس کودک آسیب می‌زند، بلکه ممکن است منجر به بروز پرخاشگری نیز شود.

کودکانی که مورد تمسخر قرار می‌گیرند، احساس ناامنی و خشم می‌کنند و این احساسات می‌تواند به رفتار‌های تهاجمی و پرخاشگرانه تبدیل شود.

بنظر میرسد این کودکان ممکن است در روابط اجتماعی خود دچار مشکل شوند و از برقراری ارتباط با دیگران هراس داشته باشند. بنابراین، اهمیت ایجاد محیطی حمایتی و مثبت برای کودکان به وضوح نمایان است.

الهام آذربایجانی روانشناس و مشاور خانواده در پایان این مطلب آورده است والدین باید به آموزش احترام به دیگران و نحوه مدیریت احساسات توجه داشته باشند تا از بروز چنین رفتار‌هایی جلوگیری کنند.

منبع:عصر ایران