عکاسخانه کاخ گلستان دومین مجموعه مهم در دنیای عکاسی

به گزارش مجله خبری نگار، پس از انتشار عکس‌های کاخ گلستان «آلبوم سایه»، جنجال‌های زیادی پیرامون این مجموعه صورت گرفته است و بسیاری گفتند در سال‌های گذشته باید کاخ دسترسی‌های بیشتری برای دیدن این عکس‌ها در نظر می‌گرفته، برای بررسی این موضوع با آفرین امامی مدیر مجموعه کاخ گلستان در  مصاحبه‌ای صورت گرفته که مشروح آن را می‌خوانید.

اهمیت آرشیو عکس‌های کاخ گلستان در چیست؟

این مجموعه یکی از کهن‌ترین مجموعه‌های تصاویر تاریخی جهان است که با توجه به پژوهش‌های صورت‌گرفته در دهه‌های گذشته، پس از مجموعه تصاویر تاریخی قصر «ویندزور» در انگلستان، دومین مجموعه عظیم و مهم و قدیمی تصاویر تاریخی جهان به شمار می‌آید. از آنجا که پس از حدود یک سال و اندی از ابداع صنعت عکاسی در جهان، این صنعت به ایران وارد شده است، این عکس‌ها از نظر قدمت و تکنیک‌های نخستین عکاسی قابل توجه و بررسی خواهند بود. بخشی از این تصاویر توسط ناصرالدین شاه قاجار گرفته یا توصیف شده است، بر اهمیت این مجموعه افزوده است.

در مجموعه عکس‌خانه کاخ گلستان، علاوه بر عکس نگاتیو‌های پایه شیشه‌ای و تصاویر تاریخی، مجموعه‌ای از فیلم‌های ۳۵ میلیمتری قدیمی که سرآغاز تاریخ سینمای ایران و خاورمیانه به شمار می‌آید، نگهداری می‌شود و این مجموعه را منحصر بفرد کرده است.

آیا تاکنون پژوهش‌هایی روی عکس‌های قاجاری آرشیو کاخ گلستان انجام گرفته و چه نکات اجتماعی و فرهنگی از آنها برداشت می‌شود؟ این پژوهش‌ها قابل دسترس برای عموم است؟

استفاده مداوم پژوهشگران، هنرمندان، فیلم‌سازان و اصحاب هنر و فرهنگ از این مجموعه در سال‌های گذشته ثمرات فراوانی درحوزه‌های مختلف فرهنگی کشور داشته است.

یکی از دستاورد‌های این مجموعه ساخت سریال‌های تاریخی و فیلم‌های سینمایی از دهه ۱۳۶۰ به این سو است که با استفاده از این تصاویر و مجموعه‌ها صورت پذیرفته و هنوز ادامه دارد.

انتشار کتاب‌هایی همچون گنج پیدا، تکیه دولت، عکس‌های تعزیه در ایران در دوره قاجار، تصاویر قومس، تصاویر قم، مجموعه تصاویر مازندران در آلبوم‌خانه سلطنتی، ناصرالدین شاه عکاس، تهرانی که بود و تهرانی که هست، آلبوم‌خانه کاخ گلستان، سیمای تهران در دو جلد و ده‌ها عنوان پژوهشی دیگر که در دهه‌های اخیر چاپ شده و در حوزه بصری نیز با بررسی‌های مداوم و همیشگی فیلم‌سازان و هنرمندان از تصاویرآلبوم‌خانه محصولات هنری فاخری ایجاد گردیده است.

موضوعات متنوع پژوهشی و فرهنگی در این تصاویر حاوی داد‌ه‌های مهمی درباره معماری، شهرسازی، مردم‌شناسی، رجال‌شناسی، طبیعت‌گردی و جغرافیای سیاسی و اجتماعی ایران عصر قاجار هستند، از این حیث از اهمیت بسیار بالایی برای انجام پروژه‌های پژوهشی برخوردارند. 

این تصاویر بیانگر زندگی ایران و ایرانی در عصر گذشته و سده‌های پیشین است و در دوران ورود این صنعت به ایران، رفته رفته مدرنیته نیز به زندگی ایرانی وارد شده، پس می‌توان نتیجه گرفت که این تصاویر و عکس‌های تاریخی به خوبی نمایشگر آغاز مدرنیته و تغییرات سیاسی و اجتماعی در قرن نوزدهم و بیستم این منطقه و جهان پیرامونی هستند.

در این عکس‌ها ارتباطات اجتماعی به خوبی قابل مشاهده است. مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان، درامر تسهیل برای پژوهش پیش‌قدم خواهد بود. 

عکس‌های آرشیو کاخ گلستان چه تعدادی استو چه مقدار ازآن‌ها قرار است در آینده منتشر شود و در دسترس عموم قرار گیرد؟

درمجموعه آلبوم‌خانه، قریب به ۶۱ هزار سند تصویری و نگاتیو‌های پایه شیشه‌ای شامل عکس‌های تاریخی که با تکنیک‌های متفاوت عکاسی، لیتوگرافی‌های متعدد، فیلم‌های سی و پنج میلیمتری سینمایی (آپاراتی) تهیه شده؛ انواع دوربین و لوازم عکاسی و قریب به ۱۲۰۰ عدد آلبوم وجود دارد.

با توجه به سیاستگذاری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و به تبع آن معاونت میراث فرهنگی و همچنین به محض ایجاد بستر مناسب، در فاز نخست حدود ۴۰۰۰ تصویر اسکن‌شده با کیفیت، مطابق با دستورالعمل عکاسی و تصویربرداری آثار و اشیاء تاریخی (تحت نظارت علمی و فنی اداره کل موزه ها) مورد استفاده و دسترس عموم قرار خواهد گرفت.

این تصاویر خود یک اطلاعات پژوهشی و یک مرجع اطلاعاتی برای کلیه پژوهشگران و علاقه‌مندان خواهد بود. در سال‌های گذشته نیز بیش از نیمی از نسخه‌های خطی کتابخانه کاخ گلستان اسکن شده و به محض بسترسازی مناسب با نظارت اداره کل موزه‌ها از طریق سایت مجموعه مورد دسترسی و استفاده قرار خواهد گرفت.

آیا عکس‌های آلبوم سایه با کیفیت بهتر اسکن می‌شوند و فهرست نویسی این آلبوم چه موقع انجام می‌شود؟

آلبوم‌های مشهور به «سایه» موجود در کاخ گلستان در واقع اسکن نسخه چاپ شده حاصل از عکاسی صورت گرفته دهه‌های قبل با دوربین‌های عکاسی با فیلم‌های ۱۳۵ میلی متری است.

همچنین در حال حاضر دیجیتال‌سازی و فهرست‌نویسی مجموعه اسناد کاخ گلستان، در اولویت و دستور کار قرار گرفته و در دست اقدام است. در مرحله نخست این فاز ۱۰۰ هزار سند دیجیتال‌سازی می‌شود و در دسترس پژوهشگران قرار خواهند گرفت. همچنین دسترسی به این اسناد پس از فهرست‌نویسی به صورت طبقه بندی و با رعایت ضوابط و مقررات و به همراه اطلاعات پژوهشی و پس از بسترسازی مناسب در اختیار پژوهشگران قرار خواهد گرفت.

نسخه دیجیتال با کیفیت ۲۲ هزار برگ سند تاریخی با کیفیت بالا در سال گذشته تهیه شده است که فهرست‌نویسی آن از برنامه‌های امسال مجموعه است و پس از طبقه‌بندی با رعایت ضوابط و مقررات در دسترس علاقه‌مندان و پژوهشگران قرار خواهد گرفت، که می‌تواند گام بزرگی در دسترسی به اسناد تاریخی باشد.

در‌های مجموعه کاخ گلستان به روی پژوهشگران باز است، سرویس دهی به پژوهشگران بطور مداوم و مستمر در حال انجام و ارتقا است.