برای بهبود وضعیت علمی باید بودجه و امکانات را در اختیار پژوهشگران قرار داد/ما وارد بحران شدیم

به گزارش مجله خبری نگاردکتر سید احمد فاضل‌زاده در مورد راهکار‌های بهبود وضعیت علمی کشور، گفت: خوشبختانه دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور، به ویژه دانشگاه‌ها در بخش آموزش به تکامل خوبی رسیده‌اند. در بخش پژوهش نیز در ۲۰ سال اخیر، جایگاه خودشان را در سطح بین‌المللی و ملی تثبیت کرده‌اند. پس می‌توان گفت که دانشگاه‌ها اولین پله‌های علم و فناوری را محکم بر داشته‌اند.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم جایگاه علمی کشور را بهبود ببخشیم، باید چند کار انجام دهیم. اولین اقدام این است که کاستی‌هایی که در این بخش از لحاظ زیرساخت‌ها، تجهیزات آزمایشگاهی، پژوهانه‌ها و بودجه‌های پژوهشی وجود دارد را فراهم کنیم.

رئیس مؤسسه استنادی پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) با تاکید بر این‌که بودجه‌های پژوهشی باید در اختیار خود پژوهشگران باشد، گفت: زمانی که این بودجه‌ها در اختیار دانشگاه‌ها قرار می‌گیرد، به دست پژوهشگران نمی‌رسد.

وی خاطر نشان کرد: اگر این امکانات را هدفمند در اختیار پژوهشگران قرار دهیم، به راحتی رتبه‌های بالاتر برای ما قابل دستیابی است.

فاضل‌زاده با بیان اینکه «متاسفانه در سال‌های اخیر عمده بودجه دانشگاه‌ها، صرف حقوق و دستمزد می‌شود»؛ گفت: به تازگی در برنامه هفتم توسعه مصوبه‌ای توسط مجلس به تصویب رسیده است که بر اساس آن ۱۵ درصد از بودجه دانشگاه‌ها جدا خواهد شد و به پژوهش اختصاص خواهد یافت. اگر این اجرا شود، اتفاق خوبی خواهد افتاد.

وی ادامه داد: در حال حاضر عنوان می‌شود که مثلاً ۲۰ درصد از بودجه مختص پژوهش است، ولی ابتدا حقوق‌ها داده می‌شود و در نهایت مبلغی برای پژوهش نمی‌ماند. در صورتی که اگر از ابتدا این مبلغ برای پژوهش مسدود شود، دیگر نمی‌توان آن را برای موضوعات دیگر هزینه کرد. مانند بودجه‌های عمرانی که تنها باید برای پروژه‌های عمرانی استفاده شود و اگر انجام نشود، خلاف مقررات کشوری است.

رئیس مؤسسه استنادی پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) راه‌حل دیگر بهبود وضعیت علمی کشور را توجه به رفع نیاز‌های کشور دانست و گفت: تا کنون ما از لحاظ کمی به سطح خوبی رسیدیم. بعد از این، اقدامات باید در جهت رفع نیاز‌های کشور باشد و باید به سمت مجلات با کیفیت بالاتر برویم.

وی در توضیح داد: در رتبه‌بندی وب‌آو ساینس، اختلاف ما با کشور بعدی حدود هزار تا دو هزار مقاله است که با یک حمایت ویژه از تحقیقات برونداد‌های پژوهشی افزایش پیدا می‌کند و به این میزان می‌رسیم. ولی این موضوع و افزایش برونداد‌های پژوهشی نیاز به تجهیزات، دستیار پژوهشی، پژوهانه و ... دارد و باید این نیاز‌ها تامین شود تا بتوانیم به این اهداف برسیم.

موفق نبودن دفاتر ارتباط با صنعت

فاضل‌زاده در پاسخ به سؤال  در مورد این‌که آیا ارتباط دانشگاه‌ها با جامعه و صنعت و گرفتن پروژه‌های کارفرمایی از بیرون دانشگاه‌ها، می‌تواند جایگزین بودجه‌های دولتی پژوهش شود یا خیر؟؛ گفت: متاسفانه علی‌رغم تلاشی که در ۲۰ سال گذشته شده و قانون‌گذاری‌های انجام شده؛ این راه به سرانجام نرسیده است. ما قانون و آیین‌نامه برای ارتباط با صنعت، کم نداریم و این نشان‌دهنده این است که راهش این نیست.

وی ادامه داد: سال‌ها قبل عنوان شد که دانشگاه‌ها باید دفتر ارتباط با جامعه و صنعت داشته باشند، بعد گفته شد که دفتر انتقال فناوری باید باشد؛ ولی این راهکارها، آن گونه که باید اثرگذار نبوده است.

رئیس مؤسسه استنادی پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) خاطرنشان کرد: باید به‌طور ویژه و اساسی بخشی از نیاز‌های واقعی صنایع، با یک دانشگاه، یک تیم و یک استاد معتمد انجام گیرد. بودجه در اختیارشان گذاشته شود و بعد در مقابل، آن‌ها نیز نسبت به حل آن نیاز‌ها پاسخگو باشند.

وی تاکید کرد: اگر این سازوکار راه بیفتد، دانشجویان و نیرو‌های فعال ما به خارج از کشور نمی‌روند. متاسفانه با هجمه‌هایی که در سال‌های اخیر اتفاق افتاد، خیلی از دانشجویان مهاجرت کردند. البته که آن‌ها در خارج از کشور هم زندگی راحتی ندارند. چرا ما امکانات، استاد خوب و ...، چیز‌هایی که تا ۳-۴ سال پیش داشتیم را در اختیار آن‌ها قرار نمی‌دهیم؟

ما وارد بحران شدیم، باید زودتر برای آن اقدام کنیم

وی با بیان اینکه تا امروز ما ۳۰ تا ۴۰ درصد وارد بحران شدیم، اظهار کرد: اگر زودتر کاری نکنیم، جبران آن ۲۰ سال طول می‌کشد و یک عقب‌افتادگی شدیدی اتفاق می‌افتد؛ چرا که کشور‌های منطقه هم در حال تلاش هستند.

فاضل‌زاده گفت: باید با یک تمهیداتی مثل کانالیزه کردن، بودجه‌ها در اختیار دانشگاه و مستقیم در اختیار استاد مربوطه قرار گیرد. تعداد پژوهشگرانی که می‌توانند با جامعه هم در ارتباط باشند، زیاد نیست. به‌ویژه در دانشگاه‌های جامع، ۱۰ تا ۱۵ درصد از اساتید چنین توانایی را دارند و شناخته شده هستند.

وی افزود: می‌توان به آن‌ها پروژه داد و دانشجو در اختیار آن‌ها قرار داد تا کار را انجام دهند. این همان کاری است که کشور‌های دیگر انجام می‌دهند. آن‌ها به راحتی اعتماد می‌کنند، بودجه در اختیار استاد است و دانشجو به استاد مراجعه می‌کند و در صورت داشتن توانایی کار انجام می‌دهند.

رئیس مؤسسه استنادی پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) تاکید کرد: در کشور ما فرآیند‌ها و بوروکراسی و همچنین کمبود منابع به سیستم فشار می‌آورد؛ در صورت اصلاح این شرایط وضعیت بهتر خواهد شد.