چالش‌های تولید واکسن در کشور از زبان معاون وزارت بهداشت

به گزارش مجله خبری نگار/برنا، علیرضا رئیسی با اشاره به سابقه طولانی تولید واکسن در کشور عنوان کرد: سابقه واکسن‌سازی در ایران به بیش از ۸۰ سال بازمی‌گردد، اما متأسفانه در سال‌های اخیر از این ظرفیت به‌درستی استفاده نشده و تولید داخلی واکسن دچار عقب‌گرد شده است. مؤسساتی همچون رازی و پاستور که زمانی از مراکز اصلی تولید واکسن بودند، امروز در تولید واکسن‌های حیاتی دچار افت شده‌اند و تنها به تولید واکسن‌های معمول اکتفا کرده‌اند.

رئیسی ادامه داد: در دوران شیوع کرونا و حتی در بحران‌هایی مثل جنگ ۱۲ روزه، وابستگی به واردات واکسن کشور را با مشکلات جدی مواجه کرد که در این دوره از ظرفیت‌های کشور استفاده کردیم. با وجود وعده‌های متعدد از سوی برخی شرکت‌های داخلی هنوز کیفیت و تنوع تولید واکسن به سطح مطلوب نرسیده است. ما تنها واکسنی را وارد سبد مصرف عمومی می‌کنیم که دارای تأییدیه‌های بین‌المللی مانند سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) باشد.

وی تأکید کرد: موضوع حمایت از تولید داخلی بسیار صحیح است، اما این حمایت باید مشروط به رعایت استاندارد‌های کیفی باشد. نمی‌توان صرفاً به بهانه داخلی بودن، محصولی را وارد چرخه درمان کرد که استاندارد‌های لازم را ندارد. مثلاً در حوزه تجهیزات پزشکی برخی تولیدات داخلی باکیفیت هستند و قابلیت رقابت دارند، اما در حوزه‌هایی مثل واکسن‌سازی باید دقت بیشتری داشت.

معاون بهداشت با اشاره به همکاری‌های بین‌المللی افزود: در حال حاضر مذاکراتی با کشور چین برای تولید مشترک واکسن در حال انجام است. همچنین انستیتو پاستور در حال نهایی‌سازی قرارداد‌هایی برای تولید واکسن‌های مهمی نظیر روتاویروس و پنوموکوک در داخل کشور است.

رئیسی بااشاره به ضرورت تحول در نگاه به نظام سلامت با ورود فناوری‌های نوین گفت: با ورود هوش مصنوعی و توسعه زیرساخت‌های سلامت دیجیتال، باید نگاه جدیدی به نحوه ارائه خدمات درمانی داشته باشیم. امروز بسیاری از خدمات بهداشتی می‌توانند از طریق خودمراقبتی و ابزار‌های فناوری محور ارائه شوند. همچنین با گسترش دسترسی به اینترنت، امکان ارتباط میان بیماران و پزشکان متخصص در مناطق دوردست فراهم شده است.

وی از ۴ اولویت اصلی وزارت بهداشت در حوزه بهداشت خبر داد و گفت: اولین اولویت جوانی جمعیت، دومین اولویت توجه به مولفه اجتماعی موثر بر سلامت، سومین مولفه اجرای طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع، چهارمین مولفه ترویج خود مراقبتی است.

رئیسی با تأکید بر لزوم ساماندهی نظام ارائه خدمات گفت: نظام سلامت ما نیازمند بازنگری و اصلاحات جدی است. در حال حاضر ۴۰ درصد از آزمایش‌ها و بسیاری از دارو‌ها به شکل غیرضروری تجویز می‌شوند که موجب افزایش سرسام‌آور هزینه‌های سلامت شده است. تجربه موفق بیش از ۱۳۵ کشور دنیا در اجرای نظام ارجاع از طریق پزشک خانواده نشان می‌دهد این مسیر راه حل پایداری برای مدیریت منابع و بهبود کیفیت خدمات است.

رئیسی با اشاره به اهمیت سلامت دانش‌آموزان و انجام غربالگری با آغاز سال تحصیلی توضیح داد: یکی از اهداف کلیدی ما ارتقای سلامت در گروه سنی کمتر از ۱۸ سال است. از مهرماه پویش سلامت دهان و دندان آغاز می‌شود که در آن علاوه بر افزایش آموزش مسواک زدن، ارائه خدمات پیشگیرانه در مدارس و حتی منازل نیز پیش‌بینی شده است. غربالگری برای دانش آموزان پایه اول، چهارم و هفتم اجرا خواهد شد.

وی افزود: چاقی کودکان، کاهش فعالیت بدنی و استفاده بیش از حد از فضای مجازی از مسائل دانش آموزان است. سن ابتلا به دیابت، فشارخون و بیماری‌های متابولیک در حال کاهش است، به‌ویژه در دختران نوجوان که سبک زندگی ناسالم می‌تواند به مشکلاتی مانند تنبلی تخمدان منجر شود. در این زمینه غربالگری روانی و جسمی دانش‌آموزان در دستور کار معاونت بهداشت قرار دارد.

معاون بهداشت با اشاره به وضعیت بیماری‌های ویروسی گفت: نگاه ما به کرونا باید تغییر کند. امروز این بیماری به یک بیماری بومی تبدیل شده، مگر آنکه سویه‌ای جدید و تهاجمی بروز کند. در حال حاضر، سهم کرونا از بیماری‌های تنفسی بسیار کم است و جای نگرانی خاصی وجود ندارد.

رئیسی درباره رشد بیماری بعد از اربعین بیان کرد: باید نگاه خود را نسبت به کرونا تغییر دهیم؛ امروز کرونا به یک بیماری بومی تبدیل شده است، مگر این که سویه جدید و تهاجمی از آن بروز کند. در حال حاضر سهم کرونا از بیماری‌های تنفسی بسیار کم است، به طوری که فقط حدود یک درصد از بیماری‌های تنفسی مربوط به کرونا و درصد بیشتری به آنفلوآنزا اختصاص دارد بنابراین جای نگرانی خاصی وجود ندارد.

معاون بهداشت درباره سقط جنین بیان کرد: از نظر ما سقط جنین نباید وجود داشته باشد. در این راستا، پویش نفس (نجات فرزندان سقط) اجرا شده است که طی آن به ۱۵ هزار نفر مشاوره داده شد و موفق شدیم بسیاری را از تصمیم به سقط منصرف کنیم. از این تعداد، حدود ۱۰ هزار نفر صاحب فرزند شده‌اند و منتظر تولد فرزندان ۵ هزار نفر دیگر هستیم. سقط جنین می‌تواند منجر به مشکلات جسمی مانند آمبولی و همچنین مشکلات روانی برای مادران شود.

وی ادامه داد: سقط جنین در بیمارستان‌ها و مطب‌ها رخ نمی‌دهد، بلکه به طور غیرقانونی در خانه‌ها و از طریق مصرف دارو‌های غیرمجاز انجام می‌شود. در این زمینه باید تصمیم‌گیری والدین مورد توجه قرار گیرد و علت تصمیم به سقط به دقت شناسایی و بررسی شود.

رئیسی درباره طرح پزشک خانواده گفت:این طرح فقط حضور یک پزشک نیست، بلکه یک تیم کامل پزشکی خانواده در آن فعالیت می‌کند که وظیفه‌شان برطرف کردن نیاز‌های سلامت فرد در جمعیت مشخص است، پزشک خانواده می‌تواند افرادی که نیازمند مراقبت عمومی هستند را تحت نظر داشته باشد و در صورت نیاز آنها را به مراکز تخصصی دولتی نزدیک محل زندگی ارجاع دهد. این رویکرد به ارتقای کیفیت خدمات پزشکی و کاهش بار مراکز تخصصی کمک می‌کند.

وی افزود: در حال حاضر کمبود‌هایی در این زمینه وجود دارد که عمدتاً به دلیل چالش‌های مالی و بدهی‌های انباشته در سیستم سلامت و تعرفه‌های پایین است و این شرایط انگیزه متخصصان را کاهش داده است، هرچند پرداخت‌ها به متخصصان بیمارستان‌ها از اسفند سال گذشته تاکنون به موقع انجام شده و روند بهبود یافته است.

معاون بهداشت وزارت بهداشت تاکید کرد: برای ارتقای کیفیت سلامت، استفاده همزمان از پزشک خانواده و مراکز تخصصی ضروری است و برنامه‌ریزی‌ها باید به گونه‌ای باشد که هر فرد دسترسی به مراقبت پایه و تخصصی با کیفیت مناسب داشته باشد.

معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به اقدامات کشور در زمینه مقابله با بیماری‌های واگیر گفت: وضعیت ایران در کنترل این بیماری‌ها قابل قبول است و در حالی که کشور‌هایی مانند افغانستان و عراق با شیوع بالای بیماری سرخک مواجه‌اند، جمهوری اسلامی ایران موفق به دریافت گواهی حذف سرخک و سرخجه شده است.

وی افزود:دریافت این گواهی به معنای ثبت کمتر از ۶ مورد ابتلا در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است. خوشبختانه در کشور ما طی سال‌های اخیر هیچ موردی از فلج اطفال گزارش نشده و نرخ ابتلا به بیماری سل نیز در کشور زیر ۱۴ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر است؛ این در حالی‌ست که در کشور‌های همسایه مانند افغانستان و پاکستان این رقم به ۲۷۵ مورد می‌رسد.

معاون بهداشت از برنامه سه‌ساله برای حذف هپاتیت C نیز خبر داد و گفت: کنترل و ریشه‌کنی این بیماری از جمله اهداف مهم وزارت بهداشت در سال‌های پیش‌رو است.

وی معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت: پشه آئدس ناقل بیماری‌های نوظهور، وارد برخی مناطق ایران شده و کنترل آن بسیار دشوار است. این پشه به دلیل مقاومت بالا در برابر گرما، سرما و خشکی و تخم‌گذاری سریع، حتی پس از سمپاشی دوباره رشد می‌کند.

وی افزود: دو مورد ابتلا به بیماری‌های منتقل شده توسط این پشه در هرمزگان شناسایی شده است و تاکنون واکسن اختصاصی برای پیشگیری از این بیماری‌ها موجود نیست و سمپاشی اثر محدودی دارد.

رییسی عنوان کرد: وزارت بهداشت از مردم خواست در محیط‌های مرطوب و نزدیک آب‌های ایستاده مراقبت‌های بهداشتی را رعایت کنند و این پشه و بیماری‌های ناشی از آن تهدیدی پنهان و جدی برای آینده محسوب می‌شوند.

معاون بهداشت با تأکید بر بالابودن فرهنگ واکسیناسیون در کشور گفت: واکسیناسیون روتین در کشور به‌خوبی در حال انجام است. برای آنفلوآنزا دو نوع واکسن واکسن آنفلوآنزا و واکسن آنفلوآنزا اچ وجود دارد که واکسن آنفلوآنزااچ در سبد واکسیناسیون کشور است، اما واکسن آنفلوآنزا برای یا افراد خاص است که تزریق آن برای گروه‌های پرخطر نظیر بیماران مبتلا به سرطان و نقص ایمنی توصیه می‌شود.

وی در خصوص واکسن HPV (ویروس پاپیلومای انسانی) نیز گفت: تا چند روز گذشته وضعیت این واکسن مشخص نبود، اما طبق تصمیم جدید کمیته ملی واکسیناسیون، تزریق آن برای گروه‌های هدف آغاز خواهد شد. این واکسن با هدف پیشگیری از زگیل تناسلی و سرطان دهانه رحم طراحی شده است. اگرچه سرطان دهانه رحم جزو ۱۰ سرطان اول کشور نیست، اما استفاده از این واکسن برای پیشگیری توصیه می‌شود. البته این واکسن فعلاً در سبد واکسیناسیون عمومی قرار نخواهد گرفت.

معاون بهداشت در پایان به موضوع تولید واکسن کزاز اشاره کرد و گفت: برخی از مؤسسات تولیدکننده واکسن از جمله مؤسسه رازی، تولید این واکسن را متوقف کرده‌اند و ما این واکسن را دارد کشور کرده‌ایم.

معاون بهداشت درباره جوانی جمعیت کشور خاطرنشان کرد در حال حاضر ایران با روند کاهش رشد جمعیت و افزایش سن مادران در زمان بارداری مواجه است به عنوان مثال مادران ۴۵ تا ۴۶ ساله در حال بارداری هستند که نگرانی‌هایی درباره سلامت نوزادان و آینده جمعیت ایجاد می‌کند و اگر این روند ادامه یابد، آینده جمعیت کشور در خطر جدی قرار می‌گیرد.

وی افزود: این مسئله در مقایسه با کشور‌های دیگر از جمله ژاپن به دلیل پیر شدن جمعیت، اهمیت پیدا کرده است چرا که اکنون با مشکلات اقتصادی و اجتماعی مواجه شده و چین با جمعیت بیش از یک میلیارد نفر در حال آماده شدن برای تبدیل شدن به یک ابرقدرت آینده است، تازه فعالیت خود را در حوزه جمعیت آغاز کرده است.

رئیسی خاطرنشان کرد: در ایران پیش‌بینی می‌شود که برای اولین بار پس از انقلاب، نرخ رشد جمعیت کاهش قابل توجهی پیدا کند و جمعیت کشور در دهه‌های آینده نسبت به همسایگان مانند پاکستان و افغانستان کمتر شود. کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه این روند می‌تواند آثار اجتماعی، اقتصادی و سلامت عمومی گسترده‌ای داشته باشد و نیازمند برنامه‌ریزی جامع ملی است.