ربات‌ها و الگوبرداری از رفتار هوشمند جانوران!

به گزارش مجله خبری نگار/اکونیوز،در بخش اجرای پنل‌های تخصصی نوزدهمین دوره مسابقات بین المللی ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۲۵، که با موضوع "هوش جمعی و نقش تعامل آن با ربات ها" برگزار شد، سیدجواد میرعابدینی، عضو هیات علمی گروه کامپیوتر تهران مرکزی به الگوبرداری از رفتار هوشمند جانوران و تاثیر آن در ساخت ربات‌ها اشاره شد.

وی در این پنل به استفاده از الگوی رفتاری در حیوانات به عنوان عنصری موثر در ساخت و برنامه ریزی ربات‌ها اشاره کرد و با بیان نمونه‌هایی از رفتار جمعی جانوران مانند مورچه‌ها و زنبور‌ها به عنوان دو گروه از حیواناتی که گسترده‌ترین رفتار جمعی را دارند، به این موضوع پرداخته است که نوع رفتاری که بسیاری از حیوانات با یکدیگر در قالب یک زندگی گروهی دارند، براساس الگو‌های منظمی است که آنها را به هدف نهایی خود نزدیک می‌کند.

این استاد دانشگاه با تشریح رفتار مورچه‌ها در رسیدن به غذا توضیح داد: مورچه‌ها معمولا به طور گروهی به سمت لانه یا حتی غذایی که پیدا می‌کنند حرکت می‌کنند و در طول مسیر، یکدیگر را از وجود غذا آگاه کرده و همچنین با هورمونی که از بدن خود ترشح می‌کنند، و نیز فرا گرفتن رفتار هم نوعان خود در مسیر مشخص به سمت غذا، کوتاه‌ترین مسیر منتهی به غذا را شناسایی کرده و در نهایت در همان مسیر به راه خود ادامه می‌دهند.

به گفته او، تحقیقات نشان داده است که همین الگوی رفتاری در مورچه‌ها یا حتی زنبور‌ها که به سمت هدفی واحد حرکت می‌کنند، کلید‌هایی را به دانشمندان می‌دهد که بتوانند از آنها در ساخت و برنامه ریزی ربات‌ها استفاده کنند.

او همچنین با اشاره به رفتار جمعی زنبور‌ها بیان کرد: زنبور‌ها به چنان رفتار ارتباطی قدرتمندی مجهزاند که قادرند تا ۳۰ کیلومتری، آدرس و جهت دقیق مکان گل‌ها را به سایر زنبور‌ها اطلاع دهند و این رفتار می‌تواند به دانشمندان در افزودن ویژگی ردیابی در ربات‌ها کمک کند. البته این هوش جمعی تنها محدود به دنیای جانوران نمی‌شود بلکه به عنوان مثال، قطرات آبی که به طور پی در پی چکه می‌کنند مانند فرو افتادن قطرات باران از الگویی موسوم به الگوریتم چکه آب‌های هوشمند پیروی می‌کنند که براساس الگوی منظمی شکل گرفته است.

میرعابدینی در بخشی از پنل به مقوله بهینه سازی تعاملی اشاره کرد و توضیح داد: بررسی‌ها نشان داده است که در مدارس روسیه ۷۰ درصد یادگیری دانش آموزان و دانشجویان در تعامل با یکدیگر در کلاس درس اتفاق می‌افتد که محققان آن را به هدف مشترک آنها در کلاس درس مرتبط دانسته‌اند.

آشنایی کودکان با فناوری، به آموزش عمق می‌دهد

همچنین در پنل دیگری دکتر سعید ستایشی استاد دانشگاه صنعتی امیرکبیر در ارائه‌ای با موضوع "کاربرد بینایی ماشین و پردازش تصویر در صنعت رباتیک" گفت: ما در دورانی به سر می‌بریم که هنوز از جهالت علوم پایه خارج نشده‌ایم که ما را وارد گردونه حوزه هوش مصنوعی کرده‌اند و حالا تلاش می‌کنند که نوک پیکان هوش مصنوعی را که ربات‌ها هستند، به ما تحمیل کنند. بنابراین، باید هوشیار باشیم که کجای صحنه تاریخ از منظر علم قرار گرفته‌ایم و چه آینده‌ای می‌توانیم داشته باشیم. خیلی دور از ذهن نیست که ایده آل‌های ما با داشته‌هایی که داریم، هم تراز باشد. ما از منظر علمی باید تعاریف پایه‌ای خود را داشته باشیم؛ به این معنی که بدانیم وقتی از موجودی به نام ربات اسم می‌بریم چه عرصه‌ای را انتظار داریم و چه قابلیت‌هایی را متصور هستیم و قرار است با آن به چه سرنوشتی برسیم.

او عنوان کرد: اگر به شکل تکنیکال به ربات‌ها نگاه کنیم، انتظار این است که این موجود با تغییر در محیط با آن سازگار شود و در مقابل خطاها، خود را بازسازی کند.

ستایشی در این پنل بیان کرد: ما باید از هوش طبیعی و ساختار بیولوژیک وجود انسان براساس استفاده از ساز و کار انسانی، در بستر هوش مصنوعی وارد حوزه هوش مصنوعی شویم و این موجودیت را در قالب مکانیسمی کاملا علمی شکل دهیم؛ مکانیسمی که از دید ما از نظر علمی باید هم قابل مشاهده و هم قابل کنترل باشد. این موجود باید بتواند بعد از گرفتن داده‌های اولیه، آن را به اطلاعات و سپس به دانش و معرفت تبدیل کند و در ادامه به چیزی دست پیدا کند که در ربات‌ها به آن هوش می‌گوییم.

این استاد دانشگاه در ادامه این پنل تخصصی به این موضوع اشاره کرد که ربات‌ها یک الگوی مبتی بر درک در اختیار انسان قرار می‌دهند. از آنجایی که ربات فاقد ذهن است، در فاصله معناداری از انسان قرار می‌گیرد. آنچه که از طریق حیوانات کسب می‌شود یا غریزه‌ای همراه با حافظه است یا مواردی است که به طور شرطی اتفاق می‌افتد.

به گفته او، آنچه می‌توانیم به ربات‌ها به عنوان ودیعه ارائه دهیم، حافظه است که یک المان فیزیکی است و اگر یکی از سلول‌های مغز ما بنابر فرایند یادگیری، رفتاری را مرتکب شود که به تنهایی در مغز یک بحران ایجاد کند، کل این بحران در حافظه ربات قابل انجام است.

او ادامه داد: در ارزیابی از رویکردی که از موجودیت ربات داریم، وجود ربات را تا انتهای این دنیا برای انسان خطرناک نمی‌دانیم. در این میان، با توجه به محدودیت‌هایی که وجود دارد، ربات‌ها قادر به تولید موجودی مانند انسان نیستند و حتی نمی‌توانند یک اتم بسازند. شکل گیری رباتی به دست انسان، نمی‌تواند این موجود را از انسان جلوتر بیاندازد. درواقع، ربات‌ها حس دارند، اما احساس ندارند بنابراین، شاید ربات بتواند لقظ عاشقانه به کار ببرد، اما نمی‌تواند عاشق شود یا حتی عصبانی شود.

ستایشی در ادامه عنوان کرد: ما در حوزه هوش مصنوعی و رباتیک عجولانه برخورد می‌کنیم. باید بهدانش کشور به گونه‌ای کمک کنیم تا پیش از ورود افراد به عرصه رباتیک، علاقمندان به این حوزه از همان دوران کودکی فرا بگیرند که مبتنی بر علم فکر کنند تا بنابراین نظام ادراکی مستقیم و نظام بازشناسی در مورد انسان محقق شود. ما پیش از ورود به عرصه ربات ها، باید OS هوش مصنوعی و ربات را تولید کنیم و درواقع، این گونه است که آموزش عمق پیدا می‌کند.

وی در انتها تاکید کرد: کودکان پیش از ورود به این حوزه باید با فناوری آشنا شوند. درواقع، افرادی باید به این حوزه‌ها وارد شوند که به تراز ورود به مسائل رباتیک مجهز باشند. ما باید علم هوش مصنوعی را از دبستان و پیش دبستانی به کودکان منتقل کنیم. این علم باید مبتنی بر فهم باشد و افراد باید درک کنند با ورود به حوزه رباتیک باید چه کاری انجام دهند.