منشا و انواع هماچوری چیست؟

به گزارش مجله خبری نگار، وجود خون در ادرار که به دلایل و بیماری‌های مختلف می‌تواند ایجاد شود به دو نوع هماچوری آشکار و هماچوری میکروسکوپی تقسیم می‌شود و از آن جا که ممکن است نشانه یک عارضه جدی باشد لازم است فورا برای تشخیص علت و درمان آن اقدام شود.

در ادامه قصد داریم درباره هماچوری و علل، علائم و روش‌های درمان آن صحبت کنیم. 

هماچوری چیست؟ 

هماچوری زمانی رخ می‌دهد که در ادرار فرد خون وجود داشته باشد.

بیماری‌ها و مشکلات مختلف می‌توانند باعث بروز هماچوری شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به عفونت، بیماری کلیوی، سرطان و اختلالات خونی نادر اشاره کرد. در این وضعیت ممکن است خون در ادرار قابل مشاهده باشد یا مقادیر آن به قدری کم باشد که با چشم غیر مسلح دیده نشود.

مشاهده خون در ادرار می‌تواند نشانه یک مشکل جدی در سلامتی باشد (حتی اگر تنها یک بار اتفاق بیفتد) و نادیده گرفتن آن ممکن است به بدتر شدن بیماری‌های جدی مانند سرطان و بیماری کلیوی منجر شود، بنابراین باید در اسرع وقت با پزشک در مورد آن مشورت شود.

پزشک معمولا ابتدا نمونه ادرار را بررسی کرده و در صورت نیاز از آزمایش‌های تصویر برداری برای تعیین علت و انتخاب برنامه درمانی مناسب استفاده خواهد کرد. 

انواع هماچوری 

دو نوع اصلی هماچوری وجود دارد که عبارتند از:  

هماچوری آشکار 

هماچوری میکروسکوپی
هماچوری آشکار
در صورتی که به اندازه‌ای خون در ادرار وجود داشته باشد که رنگ ادرار صورتی یا قرمز شود یا لکه‌هایی از خون در آن قابل مشاهده باشد هماچوری از نوع آشکار می‌باشد. 

هماچوری میکروسکوپی 

زمانی که خون در ادرار وجود داشته باشد، اما مقدار آن به قدری کم باشد که قابل مشاهده نباشد، فرد به هماچوری میکروسکوپی دچار شده است. در این حالت تنها با کمک آزمایش ادرار یا بررسی ادرار زیر میکروسکوپ است که می‌توان هماچوری را تایید می‌کند. 

علت هماچوری 

هماچوری ممکن است به علل احتمالی متعدد ایجاد شود، حتی گاهی منبع خون جای دیگری می‌باشد.

به عنوان مثال ممکن است منشا خون از واژن در زنان و انزال در مردان یا از مقعد مردان و زنان باشد و به ادرار راه پیدا کرده باشد. وجود خون در ادرار نیز می‌تواند دلایل گوناگون داشته باشد، از جمله: 

۱. عفونت 

عفونت یکی از شایع‌ترین علل هماچوری است که ممکن است در نواحی همچون مجرای ادرار، مثانه یا کلیه‌ها رخ داده باشد.

عفونت زمانی ایجاد می‌شود که باکتری‌ها از مجرای ادرار (لوله‌ای که ادرار را از مثانه به خارج از بدن می‌رساند) به سمت بالا حرکت کنند، که در این صورت می‌تواند به مثانه و حتی کلیه‌ها منتقل شده و در اغلب موارد به درد و نیاز به تکرر ادرار منجر شود.

در این حالت ممکن است هماچوری شدید یا میکروسکوپی ایجاد شود. 

۲. سنگ‌ها 

یکی دیگر از دلایل شایع وجود خون در ادرار، وجود سنگ در مثانه یا کلیه است. این سنگ‌ها کریستال‌هایی هستند که از مواد معدنی موجود در ادرار تشکیل و می‌توانند در داخل کلیه‌ها یا مثانه ایجاد شوند.

سنگ‌های بزرگ ممکن است باعث انسداد شوند که اغلب هماچوری و درد قابل توجه ایجاد خواهد کرد. 

۳. پروستات بزرگ شده 

یکی از علل نسبتا شایع هماچوری در مردان میانسال و مسن بزرگ شدن پروستات است. این غده درست زیر مثانه و نزدیک مجرای ادرار قرار گرفته است.

هنگامی که پروستات بزرگ‌تر می‌شود مجرای ادرار را فشرده می‌کند که می‌تواند مشکلاتی در ادرار ایجاد کرده و از تخلیه کامل مثانه جلوگیری کند. این مسئله ممکن است به عفونت دستگاه ادراری و ایجاد خون در ادرار منجر شود. 

۴. بیماری کلیه 

یکی از دلایل کمتر شایع وجود خون در ادرار بیماری کلیوی است. آسیب کلیه ممکن است به خودی خود رخ داده یا از عوارض بیماری‌های دیگر مانند دیابت باشد.

در کودکان ۶ تا ۱۰ ساله اختلال کلیوی گلومرولونفریت پس از استرپتوکوک ممکن است باعث بروز هماچوری شود. این اختلال می‌تواند ۱ تا ۲ هفته بعد از عفونت استرپتوکوکی درمان نشده ایجاد شود، اما امروزه به ندرت رخ می‌دهد، زیرا آنتی بیوتیک‌ها به سرعت عفونت‌های استرپتوکوکی را درمان می‌کنند. 

۵. سرطان 

سرطان‌های مثانه، کلیه یا پروستات نیز می‌توانند باعث ایجاد خون در ادرار شوند. لازم به ذکر است این وضعیت اغلب در موارد پیشرفته سرطان رخ می‌دهد و ممکن است جزو علائم اولیه آن نباشد. 

۶. دارو‌ها 

برخی دارو‌ها می‌توانند باعث بروز هماچوری شوند، از جمله:

*پنی سیلین
*آسپرین
*رقیق کننده‌های خون مانند هپارین و وارفارین
سیکلوفسفامید؛ دارویی که برای درمان انواع خاصی از سرطان استفاده می‌شود 

علل کمتر شایع 

علل کمتر شایع نیز برای هماچوری وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به اختلالات خونی نادر مانند کم خونی داسی شکل، سندرم آلپورت و هموفیلی اشاره کرد.

فعالیت‌های ورزشی شدید یا ضربه خوردن به کلیه‌ها نیز ممکن است باعث ظاهر شدن خون در ادرار شود. 

تشخیص هماچوری 

زمانی که فرد برای هماچوری به پزشک مراجعه می‌کند، پزشک در مورد شدت خون و زمان مشاهده آن در هنگام ادرار کردن سوالاتی می‌پرسد.

به عنوان مثال پزشک می‌خواهد بداند فرد چند بار در روز ادرار می‌کند، آیا دردی در حین ادرار دارد، آیا لخته‌های خون مشاهده کرده و چه دارو‌هایی مصرف می‌کند.

سپس معاینه فیزیکی انجام شده و نمونه ادرار به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا وجود خون در ادرار تایید شده و اگر علت آن عفونت باشد، نوع باکتری نیز شناسایی شود.

پزشک ممکن است آزمایش‌های تصویر برداری مانند سی تی اسکن نیز تجویز کند که در آن از پرتو برای عکس برداری از بدن استفاده می‌شود.

آزمایش احتمالی دیگر سیستوسکوپی است. طی این تکنیک از یک لوله کوچک برای ارسال دوربین به مجرای ادرار و داخل مثانه استفاده می‌شود. پزشک با کمک دوربین داخل مثانه و مجرای ادرار را بررسی کرده و علت هماچوری را شناسایی می‌کند. 

چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟ 

از آن جا که برخی علل وجود خون در ادرار جدی هستند، باید به محض بروز آن به پزشک مراجعه شود و نباید حتی مقادیر کم خون را نیز نادیده گرفت.

همچنین اگر خون در ادرار مشاهده نشود، اما ادرار مکرر، دشوار یا دردناک، درد شکم یا درد کلیه تجربه شود لازم است با پزشک مشورت شود، زیرا همگی این موارد ممکن است نشانه‌های هماچوری میکروسکوپی باشند.

به علاوه در صورتی که فرد توانایی ادرار کردن نداشته باشد، در ادرارش لخته‌های خون مشاهده کند یا یک یا چند مورد زیر را همراه با هماچوری تجربه کند باید فورا برای دریافت کمک‌های پزشکی اقدام کند:

*حالت تهوع
*استفراغ
*تب
*لرز
*درد در پهلو، کمر یا شکم 

درمان هماچوری 

نوع درمان هماچوری به علت آن بستگی دارد.

به عنوان مثال اگر عفونتی مانند عفونت ادراری باعث بروز هماچوری شده باشد، پزشک از آنتی بیوتیک‌ها برای از بین بردن باکتری‌های عامل عفونت استفاده می‌کند.

در صورتی که این عارضه از سنگ‌های بزرگ کلیه نشات گرفته باشد، در صورت عدم درمان می‌تواند دردناک شود. برای دفع سنگ، دارو‌های تجویزی متعدد وجود دارد. همچنین ممکن است از تکنیکی به نام سنگ شکن برون اندامی برای شکستن سنگ‌ها استفاده شود.

در این تکنیک از امواج صوتی برای شکستن سنگ‌های کلیه و ریز کردن آن‌ها استفاده می‌شود تا سنگ‌ها راحت‌تر از طریق ادرار دفع شوند. این عمل معمولا حدود یک ساعت طول می‌کشد و ممکن است تحت بیهوشی سبک انجام شود.

ممکن است پزشک از یک اسکوپ برای برداشتن سنگ کلیه استفاده کند. برای انجام این کار یک لوله نازک به نام یورتروسکوپ از مجرای ادرار و مثانه به حالب عبور داده می‌شود که مجهز به دوربینی برای مکان یابی سنگ‌ها است.

اگر بزرگ شدن پروستات باعث هماچوری شود احتمالا از دارو‌های مسدود کننده آلفا یا مهار کننده‌های ۵ آلفا ردوکتاز استفاده می‌شود. در برخی موارد نیز نیاز به عمل جراحی می‌باشد. 

عوارض هماچوری 

برخی از علل وجود خون در ادرار جدی هستند، بنابراین در صورت مشاهده این علامت لازم است با پزشک مشورت شود.

به عنوان مثال اگر این علامت به دلیل سرطان ایجاد شده باشد، نادیده گرفتن آن می‌تواند به پیشرفت تومور‌ها منجر شود که درمان آن دشوارتر خواهد بود. عفونت‌های درمان نشده نیز در نهایت می‌توانند به نارسایی کلیه منجر شوند.

اگر علت هماچوری بزرگ شدن پروستات باشد درمان می‌تواند به کاهش علائم کمک کند، در حالی که نادیده گرفتن آن ممکن است باعث مشکلاتی همچون نیاز به تکرر ادرار، درد شدید و حتی سرطان شود. 

پیشگیری از هماچوری 

پیشگیری از هماچوری به معنای جلوگیری از علل زمینه‌ای بروز آن است، به عبارت دیگر:

برای جلوگیری از عفونت لازم است روزانه مقدار زیادی آب بنوشید، بلافاصله پس از رابطه جنسی ادرار کرده و بهداشت را رعایت کنید
برای پیشگیری از تشکیل سنگ لازم است آب فراوان بنوشید و از مصرف زیاد نمک و برخی مواد غذایی مانند اسفناج و ریواس پرهیز کنید
برای پیشگیری از سرطان مثانه لازم است از سیگار کشیدن خودداری کنید، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی را محدود کرده و مقدار زیادی آب بنوشید 

منبع:سومیتا