سی سالگی «داستان عامه‌پسند»؛ جهان اخلاقی پنهان در یک افسانه سینمایی

به گزارش مجله خبری نگار، تارانتینو کار خود را در سینما با ساخت فیلم کمدی «تولد بهترین دوستم» آغاز کرد که تعداد زیادی از حلقه‌های آن در حادثه‌ی آتش سوزی از بین رفت و در نهایت مدت ۳۶ دقیقه از این فیلم باقی ماند؛ و پس از آن، نام وی در سال ۱۹۹۲ با فیلم نئونوآر جنایی «سگ‌های انباری» بار دیگر مطرح شد، اما موفقیت بزرگ او دو سال بعد با «داستان عامه‌پسند» رقم خورد.

تارانتینو عموما در فیلم‌های خود، مانند «بیل را بکش ١ و ٢»، دوز بالایی از خشونت و خونریزی اضافه می‌کند که جنجال‌هایی به‌دنبال دارد، اما این خصلت او چیزی از جذابیت آثارش کم نمی‌کند؛ پس تعجب‌آور نیست که «داستان عامه‌پسند» که یک کمدی سیاه جنایی در ژانر نئونوآر است و روایتگر قصه دو آدمکش، یک بوکسور، همسر یک تبهکار و یک جفت دزد است که زندگی آنها از عجیب‌ترین راه ممکن به یکدیگر گره می‌خورد نیز دارای درجه بالایی از خشونت باشد.

این ساخته‌ی تحسین‌برانگیز تارانتینو امسال سی ساله شده است. چندی پیش نیز در جشنواره فیلم کلاسیک «TCM» که موضوع آن «تحت تعقیب: جنایت و عدالت در فیلم» بود، گرامی‌داشتی برای این اثر تاثیرگذار در تاریخ سینما برگزار شد و جمعی از بازیگران فیلم در آن حضور یافتند.

در این گزارش به نکاتی جالب درباره این فیلم که محبوب منتقدان و تماشاگران، اشاره می‌کنیم.

- جوایز و افتخارات

این فیلم در جشنواره کن سال ۱۹۹٤ به نمایش درآمد و جالب آنکه فیلم «زیر درختان زیتون» اثر عباس کیارستمی کارگردان مطرح کشورمان نیز در آن دوره از جشنواره حضور داشت.

نهایتا «داستان عامه‌پسند» در آن دوره از جشنواره کن در رقابت با فیلم‌هایی، چون «سه رنگ: قرمز» اثر کریشتوف کیشلوفسکی پر آوازه و فیلم «تشریفات محض» به کارگردانی فیلمساز صاحب سبک ایتالیایی جوزپه تورناتوره، جایزه نخل طلا را برای تارانتینو به ارمغان آورد.

«داستان عامه‌پسند» در مراسم اسکار همان سال نیز نامزد دریافت هفت جایزه از جمله در رشته‌های بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر مرد بود، اما در نهایت تارانتینو و راجر اوری، فیلم‌نامه‌نویسان اثر، توانستند جایزه اسکار بهترین فیلم‌نامه غیراقتباسی را از آن خود کنند.

این فیلم برای جایزه گلدن گلوب نیز در شش رشته کاندید شد و با نامزدی در هفت رشته و گرفتن دو جایزه از جوایز بفتا از پر افتخارترین فیلم‌های تاریخ سینما محسوب می‌شود.

- رستگاری و اخلاق، زیر پوست «داستان عامه‌پسند»

در زیر سطح روایت ساختارشکن و پست مدرن خود، این فیلم به موضوعاتی از جمله رستگاری، اخلاق و پیامد‌های اعمال افراد می‌پردازد؛ به خصوص در شخصیت‌های «وینسنت» و «میا». 

«وینسنت» یک قاتل حرفه‌ای است که عدم تمایل او به کشتن «میا»، همسر رئیسش، بُعد نرم‌تر اخلاقی او را به وضوح نشان می‌دهد. از طرف دیگر، «میا» که یک معتاد خوشگذران است، در لحظاتی به رستگاری می‌رسد و تصمیم می‌گیرد جان «وینس» را نجات دهد. 

این پردازش شخصیتی نشان می‌دهد که حتی انسان‌هایی که کمتر به ارزش‌های اخلاقی پایبند هستند نیز می‌توانند تغییر کنند و انتخاب‌های بهتری داشته باشند.

- ترکیبی از ژانر‌ها

در «داستان عامه‌پسند» شاهد ترکیبی از عناصر جنایی، کمدی سیاه و نئونوآر هستیم که تجربه‌ی سینمایی منحصربه‌فرد و غیرمتعارفی ارائه می‌دهد و به دلیل ساختار روایی نوآورانه و تکنیک‌های فیلم‌سازی، چند دهه پس از اکرانش همچنان مورد ستایش است و اغلب در آموزش‌های سینمایی مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد.

- «داستان عامه‌پسند» قبل از اینکه به آمریکا برسد آسیا و اروپا را دور زد

فیلم تارانتینو پس از آنکه در ماه می‌سال ١٩٩٤ در جشنواره کن اکران شد و قبل از اینکه در سپتامبر همان سال به جشنواره فیلم نیویورک برسد در جشنواره‌های بین‌المللی کشور‌های متعددی از جمله آلمان و سوئیس روی پرده رفت.

«داستان عامه‌پسند» که طی سال‌های ١٩٩٤ و ١٩٩٥ در سراسر آسیا و اروپا پخش شد، قبل از آنکه در اکتبر سال ١٩٩٤ در آمریکا به اکران عمومی برسد، در کشور‌هایی مانند ژاپن، کره جنوبی و اسلوواکی بر روی پرده جادویی رفت.

- درخشش ستاره‌ها در «داستان عامه‌پسند»

با حضور گروه بازیگران برجسته در «داستان عامه‌پسند» از جان تراولتا، اوما تورمن، ساموئل ال جکسون تا بروس ویلس و هاروی کیتل، نمایشی از اجرای‌های درخشان در اثر به جای مانده است.

- سکانس احیایی که در سینما ماندگار شد

دلایل مختلفی وجود دارد که سکانس‌های دونفره در فیلم «داستان عامه‌پسند» را به شدت معروف کرده است. اما از میان آنها می‌توان به صحنه‌ای اشاره کرد که تراولتا سعی در احیای تورمن دارد. تراولتا در اثر مصرف مواد مخدر کاملا از خود بیخود می‌شود و تورمن نیز به دلیل زیاده‌روی، حالش خراب می‌شود و برای نجات وی مجبور می‌شود به او آدرنالین تزریق کند.

تارانتینو با خلق سکانسی که نفس را در سینه حبس می‌کند، ابعاد شخصیتی و رفتاری دو کاراکتر اصلی فیلم را نیز به تماشاگر معرفی می‌کند.

- نقشی که به مت دیلون نرسید

تارانتینو شخصیت یک بوکسور حرفه‌ای به نام «بوچ کولیج» را برای مت دیلون نوشته بود که در داستان دوم فیلم نقش اصلی را داشت. اما پس از اینکه دیلون فیلم‌نامه را خواند و متوجه شد سکانسی از بوکس واقعی در آن نیست آن‌را نپذیرفت و نقش به بروس ویلیس رسید.

البته ویلیس نیز از اینکه برای نقش «وینسنت» (با بازی تراولتا) انتخاب نشد، عصبانی بود، اما در نهایت با بازی در نقش «بوچ کولیج» خوش درخشید.

- لیست بلند کاندیدا‌ها برای نقش «میا والاس»‌

می‌پرسید «میا»‌های احتمالی دیگر چه کسانی بودند؟ باید بگوییم لیستی تقریبا بلند بالا وجود دارد؛ در حالیکه میشل فایفر در راس لیست و البته به طور ویژه مورد توجه کارگردان بوده است، اما اسامی دیگری از جمله ایزابلا روسلینی، جولیا لوئی-دریفوس، مگ رایان، آلفر وودارد، هالی بری، داریل هانا، روزانا آرکت و جوان کوزاک برای این نقش کاندید بوده‌اند، اما درنهایت نقش به تورمن رسید.

- نقش «وینسنت» برای چه کسی نوشته شده بود؟

جالب است بدانید که تارانتینو از ابتدا نقش «وینس» را برای مایکل مدسن نوشته بود. از قضا او که در جریان کار‌های آقای کارگردان قرار داشت بازی در این نقش را پذیرفته بود. اما با شروع فیلمبرداری به‌خاطر حضور در فیلم «وایات ارپ» به کارگردانی لارنس کاسدان از «داستان عامه‌پسند» انصراف داد. 

- تارانتینو در ساخت «داستان عامه‌پسند» تنها نبود

وقتی که تارانتینو در نقش «جیمی» باید جلوی دوربین می‌رفت دوست صمیمی‌اش رابرت رودریگز سکان هدایت فیلم را به دست داشت. این دو نفر بعد‌ها همکاری خود را در پروژه‌های دیگری از جمله «از شام تا سحر» که نوشته تارانتینو بود و رودریگز آن را کارگردانی کرد، تکرار کردند.

- تارانتینو نهایتا کارگردانی را به بازیگری ارجح دانست

تارانتینو در ابتدا تردید داشت که در نقش «جیمی» مقابل دوربین رودریگز برود یا «لنس»! اما در نهایت به دلیل اینکه می‌خواست خودش صحنه اوردوز تورمن را کارگردانی کند و کاراکتر «لنس» در آن سکانس جلوی دوربین بود، ترجیح داد در نقش «جیمی» ظاهر شود.

- ماشین شورلت تارانتینو به سرقت رفت

«وینسنت وگا» شخصیتی که تراولتا نقش او را بازی می‌کرد یک اتومبیل شورلت مالیبو ١٩٦٤ داشت که متعلق به خود تارانتینو بود و در فیلم از آن استفاده شد و این خودرو به قدری جذاب بود که پس از اکران فیلم دزدیده شد.

این خودرو نزدیک به دو دهه مفقود بود تا اینکه پلیس به طور اتفاقی دو نوجوان را در حال اوراق‌کردن ماشین پیدا کرد و پس از بررسی‌ها مشخص شد همان اتومبیل تارانتینوست.

- موفق در گیشه

در حالی که هزینه تولید «داستان عامه‌پسند» ۸.۵ میلیون دلار شده بود، این فیلم در اولین آخر هفته اکران خود در آمریکا موفق به فروش ۹.۳ میلیون دلاری شد.

البته با اینکه فیلم تارانتینو در نهایت به یک موفقیت بزرگ در باکس‌آفیس دست یافت، اما زمان زیادی طول کشید تا به آن برسد. فیلم به مدت ١٧٨ روز در حال اکران بود تا در نهایت ١٠٠ میلیون دلار فروش داخلی کسب کرد.

- کیف اسرارآمیزی که هرگز باز نشد

اگر «داستان عامه‌پسند» را دیده باشید کیف اسرارآمیزی را در طول فیلم دیده‌اید که هرگز محتوای آن در خلال داستان فاش نمی‌شود. همین ابهام که عمدا در فیلم گنجانده شده بود باعث شد تا گمانه‌زنی‌ها و نظریه‌های بی‌پایانی مطرح و لایه‌ای اسرارآمیز به داستان افزوده شود.

- «داستان عامه‌پسند» استفاده از ساختار روایی غیرخطی را در سینمای جریان اصلی مطرح کرد

رویکرد جسورانه تارانتینو در انتخاب ساختار روایی غیرخطی فیلم، در مفاهیم سنتی داستان‌گویی چالشی ایجاد کرد که منجر به جذب مخاطب به سمت ساختار نوآورانه داستانی این فیلم و تغییر نُرم‌های سینمایی و در آخر تاثیر دائمی در صنعت سینما شد.

- شهرت دیالوگ‌های فیلم به دلیل شوخ‌‎طبعی و تیزبینی 

دیالوگ‌های متمایز تارانتینو در «داستان عامه‌پسند»، نشان دهنده استعداد او در ساختاردهی گفتگو‌های ماندگار و فراموش نشدنی است. این فیلم پر از دیالوگ‌های تک‌خطی است که در فرهنگ عامه ریشه دوانده و به شهرت فیلم افزوده است.

- طرفداران پروپا قرص

«داستان عامه‌پسند» طی سال‌ها طرفداران پرشور و اختصاصی پیدا کرده است و بسیاری آن را یکی از بهترین فیلم‌های تمام دوران می‌دانند.

- الهام‌بخش آیندگان خود

ساختار و رویکرد داستان سرایی غیرخطی «داستان عامه‌پسند» الهام بخش فیلمسازان بی‌شماری بوده است و موجب ترغیب آنان برای خلق ساختار‌های روایی در آثارشان شده است.

در خاتمه باید بگوییم «داستان عامه‌پسند» یک فیلم نمادین است که تأثیری زیادی بر دنیای سینما گذاشته است و توانسته با ساختار غیرخطی، دیالوگ‌های به یادماندنی و شخصیت‌های فراموش‌نشدنی جایگاه خود را به عنوان یک فیلم کلاسیک تثبیت کند. کاوش فیلم در مورد خشونت، اخلاق و فرهنگ پاپ برای دهه‌ها مخاطبان را مجذوب خود کرده و تاثیر آن هنوز در بسیاری از فیلم‌های امروزی دیده می‌شود.