فروشکستن کلیشه‌های جنسی و مبتذل، شکوه بی‌سابقه «بانوی ایرانی» در سینمای انقلاب اسلامی

به گزارش مجله خبری نگار، یکی از دستاورد‌های مهم سینمای ایران پس از انقلاب اسلامی، مربوط به حضور پررنگ و موثر زنان در سینما بوده است. پس از این دوره، سینماگران زن پا به عرصه کارگردانی گذاشتند و با ساخت فیلم‌های مهمی در ژانر دفاع مقدس و آثاری با مضمون اجتماعی، حضور پرافتخاری در سینمای ایران داشتند. زنان نه تنها در زمینه کارگردانی، بلکه در عرصه بازیگری نیز موفقیت‌های مهمی کسب کردند.

پیش از انقلاب اسلامی، بیشتر بر زیبایی‌های ظاهری زنان در سینما تاکید می‌شد و حضور آن‌ها در فیلم‌ها، محدود به ایفای چنین نقش‌هایی می‌شد، اما پس از انقلاب اسلامی نوعی دگرگونی اتفاق افتاد و بازیگران زن این فرصت را پیدا کردند تا نقش‌های چالش‌برانگیز، پیش‌برنده، موثر و حتی دارای وجهه قهرمانی را در فیلم‌ها ایفا کنند. در بسیاری از فیلم‌هایی که به موضوعات خانوادگی و اجتماعی می‌پرداختند نیز، زنان قدرتمند، جسور و مقتدری وجود داشتند که بازیگران زن با ایفای نقش آن‌ها حضور جذاب و تحسین‌برانگیزی در فیلم‌ها داشتند. در ادامه مطلب، ۱۰ کاراکتر زن شاخص، مهم و تاثیرگذار را بررسی کردیم. البته که تعداد کاراکتر‌های زن مهم در فیلم‌هایی با ژانر‌های گوناگون در سینمای ایران زیاد است، اما به دلیل محدودیت فضا، به ۱۰ شخصیت پرداختیم.

بانو‌هایی مهربان و فداکار

زنده‌یاد بیتا فرهی طی دوران فعالیت هنری خود، در نقش کاراکتر‌های زن ویژه‌ای ظاهر شد. یکی از این نقش‌ها کاراکتر «بانو» در فیلمی به همین نام است. این شخصیت زنی معصوم و مهربان است که چه در زندگی زناشویی خود و همچنین پس از جدایی همسرش، جواب مهر و محبت فراوانش را دریافت نکرده و خیانت و قدرناشناسی نصیب او شده است. «بانو» ترحم‌برانگیز نیست و شخصیت جذابی است. شخصیت «شکوه» در فیلم «کیمیا» هم یکی از کاراکتر‌های زن خاص در سینمای ایران و کارنامه مرحوم فرهی است. «شکوه» پزشکی است که در دوران جنگ تحمیلی، پس از نجات فرزند مردی که اسیر عراقی‌ها می‌شود، او را مانند فرزند خود بزرگ می‌کند و بدون این‎که فرزندی به دنیا بیاورد، مهر مادری در وجود او ایجاد می‌شود.

زنانگی «لیلا»

برخلاف بسیاری از کاراکتر‌های زن سینما، شخصیت «لیلا» در ساخته مرحوم مهرجویی به همین نام، زنی قدرتمند نیست. اتفاقا او به دلیل فرزنددار نشدن، به اصرار مادر همسرش زیر بار ازدواج همسر خود با زن دیگری می‌رود و مقابل آن‌ها نمی‌ایستد، اما شخصیت از لحاظ پرداختن به احساسات زنانه، تردید‌های او بر سر یک تصمیم سخت و جنگی که درونش شکل می‌گیرد، کاراکتر مهمی است. البته که تصمیم «لیلا» برای ترک همسر خود نیز در ساختار سنتی خانواده «رضا»، حرکت جسورانه‌ای محسوب می‌شود. بازی تحسین‌برانگیز لیلا حاتمی در این فیلم، دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول زن را نصیب او کرد.

شیدای نجات‌بخش

یکی از فیلم‌های دفاع مقدسی که مضمونی عاشقانه داشت، «شیدا» اثر کمال تبریزی است. شخصیت‌های اصلی این فیلم پرستاری به نام «شیدا» و رزمنده مجروح جنگ «فرهاد» هستند که لیلا حاتمی و پارسا پیروزفر نقش آن‌ها را ایفا کرده‌اند. «شیدا» نه فقط به بهبود جسم «فرهاد» کمک می‌کند، بلکه با خواندن قرآن کریم برای او و همچنین آرامشی که دارد، از نظر روحی نیز بر قوی شدن روحیه «فرهاد» اثرگذار است. در نهایت او را مجذوب خود می‌کند و «فرهاد» که از ناحیه چشم آسیب دیده، به «شیدا» علاقه‎مند می‌شود. لیلا حاتمی احساسات کاراکتر خود را ملموس و قابل باور نشان داد و با بازی خوب خود، به شکل‌گیری ارتباط عاشقانه آن‌ها در فیلم کمک کرد.

همسری عاشق و وفادار

گلچهره سجادیه نیز جزو بازیگرانی است که نقش زنان چشم‌انتظار و عاشق دوران دفاع مقدس را تجربه کرده است. این بازیگر در فیلم «هیوا» در نقش زنی ظاهر شده است که پس از سال‌ها زندگی با خاطرات همسر خود، به سفر می‌رود تا رد و نشانی از او پیدا کند. «هیوا» شهادت همسرش را نمی‌پذیرد و برای زنده شدن خاطراتش با همسر خود، به مناطق جنگی و خانه‌شان می‌رود. عشق و وفاداری عجیب این زن به همسرش، ویژگی خاص کاراکتر «هیوا» بود و گلچهره سجادیه نیز به واسطه بازی خوب خود، به جمع نامزد‌های بهترین بازیگر نقش اول زن راه پیدا کرد.

مادر رنج‌کشیده عاشق

از دیگر شخصیت‌های زن ماندگار در سینمای دفاع مقدس، «ننه گیلانه» با بازی فاطمه معتمدآریا در فیلم «گیلانه» ساخته مشترک رخشان بنی‌اعتماد و محسن عبدالوهاب است. این زن، مادری رنج کشیده است که تبعات جنگ تحمیلی مانند مفقود شدن همسر و قطع نخاع شدن پسرش، باعث شده به سختی روزگار بگذراند. «ننه گیلانه» زیر بار مشکلات زندگی تنهاست و در عین حال با وجود همه سختی‌ها، با عشق از فرزندش پرستاری می‌کند. فاطمه معتمدآریا موفق شد رنج‌ها و مهر مادری «ننه گیلانه» را تاثیرگذار نشان بدهد.

مادران فداکار و دلسوز

گاهی کاراکتر‌های زن ویژه و مهم در سینمای ایران، چندان پیچیده و عجیب هم نبوده‌اند، آن‌ها باورپذیر و واقعی بوده‌اند. نمونه واضح آن دو شخصیت مادر در فیلم‌های «مادر» و «مهمان مامان» است که در عین سادگی، کاراکتر‌هایی خاص و به یادماندنی هستند. مادر در فیلم ماندگار مرحوم حاتمی، زنی صبور، عاقل و مقتدر است که به برکت وجودش، فرزندان خانواده دور هم جمع می‌‎‌شوند. «عفت» در ساخته محبوب زنده‌یاد مهرجویی مادری دلسوز و آبرومند است که همه فشار‌ها و سختی‌ها را تحمل می‌کند که با وجود فقر، پذیرایی ویژه‌ای از مهمانانش داشته باشد. هر دو شخصیت برای مخاطب ایرانی همدلی‌برانگیز هستند.

مادر صبور شهید

معمولا در فیلم‌های دفاع مقدسی به دلیل تاکید بر روحیه قوی و صبوری همسران و خانواده شهدا، کاراکتر‌های زن مهمی خلق شده و بازیگران زن نیز، به خوبی از این فرصت بهره برده‌اند. به عنوان مثال، مریلا زارعی در فیلم «شیار ۱۴۳» نقش مادر شهیدی را ایفا کرد که شهادت پسرش را باور نداشت و منتظر بازگشت «یونس» بود. قصه «شیار ۱۴۳» با محوریت این مادر منتظر و صبور روایت می‌شود و مریلا زارعی برای نمایش امید و چشم‌انتظاری «الفت» چالش مهمی پیش رو داشت. این بازیگر رنج‌ها و احساسات کاراکتر خود را بسیار باورپذیر نمایش داد و جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن را به دست آورد.

فرمانده قوی

معمولا شخصیت‌های مرد سهم زیادی در آثار دفاع مقدسی دارند، اما کاراکتر‌های زن و ایثار آنان نیز می‌توانند دستمایه ساخت این آثار قرار بگیرند. نمونه خوب این موضوع، فیلم «ویلایی‌ها» است. منیر قیدی در این فیلم به پشت جبهه می‌رود، پشتیبانی آن‌ها از رزمندگان را نشان می‌دهد و قصه دلهره‌ها و انتظار خانواده آن‌ها را به تصویر می‌کشد. خانم «خیری» شخصیتی است که در شهرک ویلایی نزدیک جبهه، مسئول مدیریت خانواده‌هاست. او با وجود نگرانی‌های خود، باید خانواده‌های نگران و منتظر را آرام کند و هنگام بمباران نیز آن‌ها را به پناهگاه ببرد و مراقب سلامتی‌شان باشد. شخصیت قوی این زن با وجود احساساتش و تعادلی که میان این دو بعد شخصیت خود ایجاد می‎کند، از چالش‌ها و ویژگی‌های نقش پریناز ایزدیار است.

زنی آزاده و آگاه

فیلم «شبی که ماه کامل شد» ساخته نرگس آبیار، قصه قربانی شدن عشق در دام تروریست‌ها را روایت می‌کند. یکی از شخصیت‌های اصلی این فیلم «فائزه» با بازی الناز شاکردوست است که پس از ازدواج با مردی به نام «عبدالحمید» متوجه می‌شود که آن‌ها تروریست هستند. «فائزه» زنی است که حاضر نیست در جنایت‌های همسرش و برادر او «عبدالمالک» شریک شود، بنابراین نه تنها به آن‌ها کمک نمی‌کند، بلکه با شجاعت تصمیم می‌گیرد خودش و فرزندانش را نجات دهد، هرچند که تلاش او نتیجه‌بخش نیست، اما «فائزه» اسیر جهل همسرش نمی‌شود. الناز شاکردوست با ایفای این نقش در فیلم آبیار، بازی درخشانی داشت و سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول زن را کسب کرد.

دشمن مقتدر منافقین

ایفای نقش زنان قوی و قدرتمند، برای بازیگران زن چالش مهم و جذابی است و ژاله صامتی نیز از بازیگرانی ا‌ست که شانس بازی در نقش چنین شخصیتی نصیبش شده است. یکی از این نقش‌های خاص در سینمای ایران، کاراکتر «ثریا» در فیلم «سرهنگ ثریا» است. این شخصیت که کاراکتری واقعی ا‌ست، به پادگان اشرف می‌رود تا با پسرش ملاقات کند و او را از دام منافقین نجات دهد. «ثریا» با شجاعت مقابل منافقین می‌ایستد و تلاش خستگی‌ناپذیر او برای دیدار با فرزندش تحسین‌برانگیز است. ژاله صامتی در نقش این شخصیت بازی خوبی داشت و موفق شد در نقش این زن ثابت قدم و قوی، همدلی تماشاگر را برانگیزد.

منبع: خراسان