تهران در تکاپوی بهره اقتصادی از میوه صلح در قره باغ

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفته تا فعالانه در منطقه پرمناقشه و استراتژیک قفقاز نقش‌آفرینی کند. بنابراین، در پی دگرگونی‌های اخیر در قره‌باغ، دیدگاه تهران درباره چشم‌انداز سیاسی حاکم بر تغییرات منطقه‌ای مورد ارزیابی مجدد قرار گرفته و ایران بیش از هر زمان دیگری سیاست همزیستی و همگرایی با همسایگان شمالی را در پیش گرفته است. یکی از مصادیق این موضوع سفر‌های متعدد مقامات دیپلماتیک جمهوری اسلامی به کشور‌های این منطقه است. در همین باره حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران به منظور دیدار با مقامات ارمنستان، در راس هیئتی از مقامات سیاسی و اقتصادی وارد ایروان پایتخت این کشور شد و با آرارات میرزویان، همتای ارمنی خود و نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان دیدار و گفتگو کرد.

در دیدار مقامات دو کشور، راه‌های گسترش مناسبات فی مابین در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و همچنین رایزنی در خصوص مسائل مهم قفقاز در چارچوب سازوکار ۳+۳ بررسی خواهد شد. این درحالی است که امیرعبداللهیان پیش از سفر به ایروان، در تماس‌های تلفنی جداگانه با وزرای خارجه جمهوری آذربایجان و روسیه در خصوص تحولات قفقاز و ایجاد صلح بین آذربایجان و ارمنستان با بهره‌گیری از ظرفیت کشور‌های منطقه رایزنی کرده بود.

سفر امیرعبداللهیان درشرایطی انجام می‌شود که روابط ایران و ارمنستان در دو سال گذشته تعمیق شده و با دیدار‌های مکرر بین مقامات دو کشور، سطح روابط در مسیر خوبی پیش می‌رود. امیرعبداللهیان برای توسعه روابط دیپلماتیک، مهرماه سال گذشته به ارمنستان سفر و کنسولگری ایران در شهر قاپان ارمنستان را افتتاح کرد و مقامات ایروان این اقدام را گامی مهم در مسیر افزایش همکاری دوجانبه توصیف کرده و از مواضع جمهوری اسلامی در دفاع از تمامیت ارضی ارمنستان قدردانی کردند.

توسعه روابط اقتصادی با ایروان

دولت سیزدهم در راستای راهبرد «نگاه به شرق» همکاری با همسایگان را در اولویت برنامه‌های خود قرار داده و افزایش روابط اقتصادی با ارمنستان هم در دو سال اخیر روند رو به رشدی گرفته است. بر اساس گزارش گمرک ایران، سال گذشته حجم تجارت ایران و ارمنستان حدود ۷۰۰ میلیون دلار برآورد شده که با ریل‌گذاری‌های انجام شده قرار است به چندین برابر افزایش پیدا کند. در این خصوص، دبیر دوم سفارت ارمنستان در ایران در فروردین گفت: «در حوزه اقتصادی حدود ۴۰ درصد نسبت به سال گذشته در روابط ایران و ارمنستان شاهد رشد حجم تجارت بوده‌ایم». معاون وزیر صمت و رئیس سازمان توسعه تجارت کارگاه تجارت با ارمنستان هم گفت: «ایران اکنون در میان کشور‌های صادر کننده به ارمنستان رتبه سوم را بعد از روسیه و چین در اختیار دارد و میزان صادرات ما به ارمنستان ۴۳۷ میلیون دلار است و مطابق برنامه تجارت میان دو کشور باید به ۳ میلیارد دلار برسد».

اهمیت راهگذر‌های ریلی

با توجه به این که در سال‌های اخیر نقش راهگذر‌های ریلی در توسعه تجارت جهانی بیش از هر زمان دیگری در کانون توجه کشور‌ها قرار گرفته است، جمهوری اسلامی هم توسعه زیرساخت‌های ریلی را در اولویت قرار داده و این ظرفیت‌ها برای همسایگان در قفقاز هم جذابیت‌های زیادی پیدا کرده است. در این باره معاون وزارت خارجه ارمنستان به نقش راهگذر‌های ریلی بین دو کشور اشاره کرد و گفت: «ایران چهارمین شریک تجاری ارمنستان است. ایران مسیر ترانزیتی ارمنستان به خاورمیانه به شمار می‌رود.»

دولت سیزدهم علاوه‌بر این که با راه‌اندازی راهگذر «شمال- جنوب» تجارت اورآسیا با کشور‌های خلیج فارس و اقیانوس هند را توسعه می‌دهد، سعی دارد از طریق ارمنستان، پل ارتباطی بین شرق با غرب را تقویت کند. ارمنستان به دلیل قرار گرفتن در مسیر دریای سرخ و اروپا، برای ایران اهمیت بسزایی دارد و در ماه‌های اخیر هم توافقاتی بین تهران- دهلی‌نو و ایروان برای احداث راهگذر اقیانوس هند تا دریای سرخ انجام شده است. هر چند این پروژه هنوز روی کاغذ قرار دارد، اما در صورتی که این مسیر ریلی اجرایی شود، به شکوفایی تجارت در منطقه منجر خواهد شد. از سوی دیگر، جمهوری اسلامی درصدد است با اتصال مسیر‌های ریلی آذربایجان و ارمنستان به همدیگر علاوه‌بر این که روابط تجاری بین دو کشور را به هم پیوند می‌دهد، خود را به هاب تجارت در منطقه تبدیل کند. از این رو، در ماه‌های اخیر احداث مسیر‌های ترانزیتی بین ایران و آذربایجان با جدیت دنبال می‌شود. الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان ماه گذشته دستور داد تا منابع مالی لازم برای احداث جاده ترانزیتی اتصال آذربایجان به نخجوان از خاک ایران و همچنین ساخت یک پل روی رودخانه ارس برای اتصال دو کشور اختصاص یابد.

همچنین، در اواسط آبان در نشست روسای کمیسیون‌های مشترک اقتصادی ایران و آذربایجان صورت جلسه اجرایی شروع عملیات پل «آغبند» برای تعیین جزئیات اجرایی و صورت جلسه اجرایی عبور مسیر ریلی از خاک ایران در احداث راهگذر ریلی ارس امضا شد. در تماس تلفنی امیرعبداللهیان با جیحون بایراموف، وزیر خارجه آذربایجان هم طرفین از افتتاح فاز اول پل مرزی آستاراچای در آخرین روز‌های دسامبر به دلیل اهمیت آن در توسعه روابط تجاری ایران و آذربایجان استقبال کردند. از آن جا که ایران و روسیه قصد تکمیل راهگذر شمال-جنوب را دارند، بخشی از این راهگذر تحت عنوان «رشت- آستارا» به فاصله ۱۶۲ کیلومتری از خاک آذربایجان عبور می‌کند و این خط آهن به توسعه روابط تجاری و کاهش هزینه‌های حمل و نقل در قفقاز نیز کمک شایانی خواهد کرد. با توسعه تبادلات تجاری و اقتصادی از طریق راهگذر استراتژیک شمال - جنوب طبیعتاً تمایل کشور‌های مختلف برای شراکت در این پروژه سودآور افزایش خواهد یافت و نقش ارمنستان در تحقق این موضوع کم از جمهوری آذربایجان نیست.

نقش ایران در ثبات قفقاز

علاوه‌بر مسائل اقتصادی، ایران در دو سال اخیر در تحولات امنیتی قفقاز هم نقش سازنده‌ای ایفا کرده است. جمهوری اسلامی در بحبوحه تشدید تنش‌ها بین ارمنستان و آذربایجان در قره‌باغ، با استفاده از سیاست متعادل از شعله‌ور شدن آتش جنگ دوباره در منطقه جلوگیری کرد. مقامات ایران بار‌ها به مقامات باکو هشدار دادند که اجازه تغییرات ژئوپلیتیکی در قفقاز را نخواهند داد و همین موضع‌گیری‌های تند سبب شد تا آذربایجان از طرح‌های جاه‌طلبانه خود از جمله احداث راهگذر «زنگه‌زور» در منطقه عقب‌نشینی کند. از آن جا که امنیت قفقاز از امنیت داخل ایران جدا نیست، دولت سیزدهم دیپلماسی پویایی را برای برقراری صلح و امنیت در این منطقه به کار گرفته است. در این میان، وزارت خارجه در اول آبان ماه فرمت نشست ۳+۳ را برگزار کرد تا با همکاری کشور‌های همسایه بتوانند با ایجاد ساز و کار‌های موثر، ثبات و امنیت کامل را به قفقاز بازگردانند و این نشست‌ها همچنان بین مقامات ۶ کشور (روسیه، ایران، ترکیه، آذربایجان، ارمنستان و گرجستان) ادامه دارد. این همکاری‌های منطقه‌ای با محوریت جمهوری اسلامی تاثیر نسبتا خوبی داشته و در هفته‌های اخیر هم گشایش‌هایی درباره توافق صلح بین ایروان و باکو به وجود آمده است.