آیا برنامه تمرینی اسب درمانی برای مبتلایان به اختلال اوتیسم کمک کننده است؟

به گزارش مجله خبری نگار، اوتیسم نوعی اختلال رشدی عصبی است که با رفتار‌های ارتباطی و کلامی غیر طبیعی، رفتار‌های پرخاشگرانه، ضعف در تعامل اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی مشخص می‌شود و معروف‌ترین اختلال در بین اختلال‌های رشدی فراگیر است.

این اختلال، ارتباط با دیگران و دنیای خارج را برای مبتلایان دشوار می‌سازد، بنابراین در بیشتر موارد، این افراد، به ویژه نوجوانان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم نمی‌توانند ارتباط موثری برقرار کنند و در نتیجه پاسخ‌های غیر معمولی، همچون رفتار‌های خود آزارانه و پرخاشگری فیزیکی، کلامی، رفتاری و اقدامات تکراری از خود نشان می‌دهد. این اختلال، یک ناتوانی رشدی پیچیده و مادام العمر است که چالش‌های آموزشی و مشکلات درمانی فوق العاده‌ای را برای افراد مبتلا و خانواده آن‌ها ایجاد می‌کند.

به گفته متخصصان، در حال حاضر، با این که تعداد فزاینده‌ای از نوجوانان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم یا ASD آموزش‌های ویژه‌ای دریافت می‌کنند و برخی نیز در مدارس عادی ثبت نام کرده اند، ولی همچنان رفتار‌های تهاجمی و مخرب آن‌ها قابل کنترل نیست.

تحقیقات کنونی نشان می‌دهد: رفتار‌های چالش برانگیز، به ویژه رفتار‌های پرخاشگرانه با پیامد‌های منفی متعددی، اغلب منجر به سطح پایین یادگیری تحصیلی شده و مانع توسعه استقلال در مدرسه و خانه می‌شوند. همچنین این رفتار‌ها موجب اختلال در مهارت‌های اجتماعی، کمبود دوستان، افزایش سطح استرس و کاهش فرصت‌ها برای خدمات آموزشی/ درمانی گردیده و تأثیر منفی بر کیفیت زندگی شخص و خانواده دارند.

این موضوع، مورد توجه گروهی از محققان کشورمان از دانشگاه تهران و دانشگاه اصفهان قرار گرفته است تا با ارائه یک روش پیشنهادی جالب، راهی برای کنترل آن پیشنهاد دهند. این محققان در پژوهش خود، تاثیر «اسب درمانی» را روی انواع پرخاشگری در نوجوانان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم بررسی کرده اند.

آن‌ها بدین منظور ۲۴ نوجوان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم را به دو گروه ۱۲ نفره تقسیم کردند و افراد یکی از این گروه‌ها را تحت مداخله اسب درمانی قرار دادند. هر کودک به صورت انفرادی با یک مربی در محوطه مخصوص سوارکاری، به مدت هشت هفته (۵ روز در هفته) تحت مداخله قرار گرفت. مدت زمان هر جلسه، ۳۰ دقیقه شامل ۵ دقیقه گرم کردن با حرکات کششی ساده به صورت غیر فعال، ۱۰ دقیقه تعامل و ارتباط با اسب، ۱۰ دقیقه سوارکاری با اسب و ۵ دقیقه سرد کردن بود.

نتایج این بررسی‌ها نشان داد: برنامه تمرینی اسب درمانی فوق، تأثیر معناداری بر بهبود و کاهش رفتار‌های پرخاشگرانه دارد.

در این باره، محمود شیخ، استاد گروه رفتار حرکتی دانشگاه تهران و همکارانش می‌گویند: مداخله اسب درمانی در کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم فرصتی ایجاد می‌کند تا این افراد احساسات و عواطف خویش را از طریق درمان مناسب، به صورتی اجتماعی بروز دهند که این امر موجب کاهش پرخاشگری می‌شود. در نتیجه مداخلات اسب درمانی می‌توانند به‌عنوان یک شیوه موثر بر کنترل رفتار پرخاشگرانه نوجوانان مبتلا به اوتیسم مورد استفاده قرار گیرند.

به گفته این محققان، با در نظر گرفتن اهمیت این موضوع که نوجوانی، سن بروز خواسته‌ها و بیان نیاز‌های افراد است، نوجوانان اوتیسم نیز از این قانون مبرا نیستند. دلیل تقریبی بیشترین میزان پرخاشگری فیزیکی، چه نسبت به خود و چه دیگران را به درستی می‌توان در عدم تعامل یا تعامل ضعیف کودک یا نوجوان اوتیسم با افراد دیگر و با فرض آمادگی جسمانی بیشتر در او جستجو کرد.

طبق اطلاعات ارائه شده در این پژوهش، اغلب اوقات، افراد دارای اختلال فوق، زمانی بیشتر پرخاشگر می‌شوند که چیز‌هایی را طلب می‌کنند که نمی‌توانند بدون کمک دیگران آن‌ها را به دست آورند یا به این دلیل که می‌خواهند از انجام کار‌هایی که شخص دیگری از آن‌ها می‌خواهد، اجتناب کنند. بنابراین، بخش بزرگی از بروز رفتار پرخاشگرانه این افراد که درک آن برای بزرگ سالان بسیار دشوار است، در اساس خود، تلاشی برای برقراری ارتباط از سوی آن‌ها است.

شیخ و همکارانش که در قالب یک تیم پژوهشی پنج نفره، این تحقیق را انجام داده اند، معتقدند: با توجه به این که اسب درمانی منجر به بهبود مهارت‌های مختلف افراد دارای اختلال اوتیسم می‌شود، با افزایش ارتباط و ایجاد کنترل بر رفتار، زمینه برای کاهش قابل توجه پرخاشگری این افراد مهیا می‌گردد.

آن‌ها همچنین بر اساس نظریه انگیزش بهینه می‌گویند: طبق این نظریه، برای هر فردی، سطح متناسبی از انگیزش وجود دارد. رفتار‌های پرخاشگرانه با نوعی عملکرد جبرانی، انگیزه فرد را در موقعیت‌هایی با انگیزش کمتر از بهینه، افزایش و در موقعیت‌هایی با انگیزش زیاد، کاهش می‌دهند؛ لذا با فرض این که اسب درمانی و شیوه‌های به کار رفته در جلسات مداخله آن، منجر به تسهیل در عملکرد و تعدیل انگیزش تا سطح بهینه می‌شوند، با کنترل انگیختگی، در کاهش رفتار‌های پرخاشگرانه اثر گذار هستند.