آیا ابتکار ایران و روسیه می‌تواند درگیری افغانستان و پاکستان را متوقف کند؟

به گزارش مجله خبری نگار، توافق آتش‌بس میان حکومت طالبان در افغانستان و پاکستان که در پی درگیری‌های شدید ماه گذشته حاصل شد، پس از موجی از بمب‌گذاری‌های انتحاری در پاکستان و ادعاهای مورد مناقشه مبنی بر تلافی حملات پهپادی فرا مرزی در روز سه‌شنبه، اکنون به یک ریسمان دیپلماتیک وابسته است.

تحلیلگران، با توجه به اینکه هر دو کشور قول انتقام داده‌اند، می‌گویند کشورهای منطقه‌ای که به عنوان میانجی عمل می‌کنند، شامل ایران، قطر، ترکیه و روسیه تنها فرصتی محدود برای جلوگیری از دور دیگری از درگیری‌ها دارند. در غیر این صورت، تنش‌ها بین دو همسایه جنوب آسیا می‌تواند به جنگ نیابتی طولانی مدت تبدیل شود و فضایی را برای گروه‌های تروریستی مستقر در آنجا، به ویژه «داعش خراسان» ایجاد کند تا دوباره احیا شوند و حملات خارجی را از سر بگیرند.

به گفته «عمر صمد» سفیر سابق افغانستان در کانادا و فرانسه، «بازی خطرناک موش و گربه بین اسلام آباد و کابل وارد مرحله پیشرفته تلافی‌جویی شده است.» او به نشریه «این هفته در آسیا» گفت که تنش‌ها می‌توانند به راحتی قبل از اینکه میانجی‌ها فرصت واکنش یا مداخله داشته باشند، تشدید شوند.

طبق گزارش ساوت‌ چاینا مورنینگ‌پست، این در شرایطی است که کابل هنوز به تهدید خود مبنی بر «پاسخ لازم» به حملات هوایی که ادعا می‌کند اسلام‌آباد روز سه شنبه علیه اهدافی در سه استان شرقی افغانستان انجام داده، عمل نکرده است. بر اساس ارزیابی‌های سازمان ملل، چندین هزار عضو «تحریک طالبان پاکستان» (TTP) در آنجا مستقر هستند.

اما اسلام آباد ادعاهای کابل را قویاً رد کرده است.

در حال حاضر، به نظر می‌رسد پاکستان ترجیح می‌دهد برای جلوگیری از فروپاشی آتش‌بس متزلزلی که در ماه اکتبر با میانجیگری قطر و ترکیه حاصل شد، با همسایگان منطقه‌ای خود تعامل کند.

«خواجه محمد آصف» وزیر دفاع پاکستان روز سه‌شنبه در یک برنامه تلویزیونی گفت که انتظار دارد کشورهای منطقه برای جلوگیری از جنگ مداخله کنند.

طبق این گزارش، ابتکار جداگانه‌ای نیز که هفته گذشته توسط ایران و روسیه آغاز شد، با ورود به موقع «علی لاریجانی» مشاور امنیت ملی ایران به اسلام آباد در روز دوشنبه، همزمان با تشدید خشونت و لفاظی‌ها، تقویت شد.

«سعید خطیب‌زاده» معاون وزیر خارجه ایران پیشتر خبر داده بود که ایران قصد دارد در اواسط ماه دسامبر نشستی درباره افغانستان برگزار کند و این نشست با توجه به تنش‌های اخیر میان کابل و اسلام‌آباد، با حضور کشورهای همسایه افغانستان و همچنین روسیه برگزار خواهد شد.

دیپلمات ارشد ایرانی به خبرگزاری ریانووستی گفت: «ما در حال کار بر روی ایجاد یک گروه تماس درباره افغانستان هستیم که شامل همه کشورهای همسایه افغانستان و همچنین تعدادی دیگر از کشورها از جمله روسیه و چین خواهد بود. دستور کار این نشست شامل مسائل بسیار مهم منطقه‌ای است؛ از جمله چگونگی کمک به افغانستان و حفظ ثبات از طریق سازوکارهای منطقه‌ای.»

خطیب‌زاده تأکید کرد که ایران در روزهای اخیر «گام‌های مؤثری» در ارتباط با افغانستان و پاکستان برداشته است.

مقام‌های ایرانی پیش‌تر نیز آمادگی خود را برای میانجی‌گری میان کابل و اسلام‌آباد اعلام کرده بودند. خطیب‌زاده گفت: «این نشست ظرف یک ماه آینده برگزار خواهد شد.»

طبق گزارش ساوت‌ چاینا مورنینگ‌پست، با توجه به اینکه هیچ یک از طرفین تمایلی به کوتاه آمدن ندارند، تحلیلگران نگرانند که پاکستان در تلافی خودداری کابل از توقف حملات مرزی تحریک طالبان پاکستان، به دنبال حمایت مخفیانه از گروه‌های افغانِ ضد طالبان باشد.

«مایکل کوگلمن» پژوهشگر ارشد جنوب آسیا در بنیاد آسیا-اقیانوسیه کانادا گفت که اما اگر پاکستان به طالبان پشت کند و شروع به ایجاد و حمایت از گروه‌های مسلح ضد طالبان کند، این امر می‌تواند منجر به «خطرات درگیری داخلی و نوعی شرایطی شود که گروه‌های تروریستی در آن رشد می‌کنند».

به گفته او، «بهترین چیزی که می‌توانیم به آن امیدوار باشیم، این است که افغانستان و پاکستان به آتش‌بس احترام بگذارند.»

کوگلمن افزود: «این، ریشه بحران را از بین نمی برد اما حداقل خشونت را کاهش می‌دهد و خطر بی‌ثباتی گسترده‌تر را محدود می‌کند.»