آخرین وضعیت کاوش‌های باستان‌شناسی در خوزستان

به گزارش مجله خبری نگار، احمدرضا حسینی بروجنی، معاون میراث فرهنگی استان خوزستان درباره کاوش‌های باستان‌شناسی این استان توضیح داد: امسال، با توجه به اعتباراتی که به ما ابلاغ شد و در راستای موضوع کاوش‌ها و پژوهش‌های باستان‌شناسی، چندین پروژه تعریف کردیم. برخی از آن‌ها موضوع تدقیق عرصه‌های تاریخی بود که قبلاً عرصه و حریم‌شان مصوب شده بود، اما نیاز به بازنگری داشت. همچنین مجموعه‌ای از اقدامات گمانه‌زنی و بررسی‌های شناسایی سطح استان را داشتیم که می‌توان گفت در مجموع حدود ١٠ کارگاه پژوهش و گمانه‌زنی در نیمه نخست سال ۱۴۰۴ فعال بوده‌اند. بیشتر این کارها به سرانجام رسیده و با مجوز پژوهشکده باستان‌شناسی انجام شده است. نظارت اداره‌کل میراث فرهنگی خوزستان نیز در تمام این کاوش‌ها و پژوهش‌ها اعمال شده و مراحل تصویب پژوهش نیز طی شده است؛ یعنی ما تمام اطلاعات مورد نیاز را برای پژوهشکده ارسال کرده‌ایم تا تاییدیه لازم را صادر کند و پس از آن، بحث نشست‌های تخصصی و اطلاع‌رسانی عمومی در این زمینه انجام ‌شود.

او افزود: این فعالیت‌ها در حوزه شهرستان‌های اهواز، امیدیه، رامهرمز، دزفول، شوش و بهبهان انجام شده است. همچنین در بخش‌هایی از مناطق گُشت آزادگان و هویزه، بحث بررسی و شناسایی مطرح بوده و در برخی محوطه‌ها نیز موضوع کاوش‌های باستان‌شناسی دنبال شده است. اطلاعات دقیق هر یک را پس از صدور مجوزها و تاییدیه‌های نهایی اعلام می‌کنیم.

بروجنی درباره میزان و نوع تخصیص بودجه این کاوش‌های باستان‌شناسی گفت: ما تمام این فعالیت‌ها را با توجه به کمبود اعتباری که داشتیم و تخصیص محدود، با بودجه‌ای حدود سه میلیارد تومان انجام دادیم که همگی از منابع استانی تأمین شدند و با عنوان گمانه‌زنی و کاوش باستان‌شناسی به انجام رسیدند. تمام این پروژه‌ها با همکاری پژوهشکده انجام شدند. بر اساس پروتکل‌های موجود، ما باید پروپوزال و ضرورت کاوش یا بررسی و شناسایی را به پژوهشکده ارسال می‌کردیم. هیأت‌های مشخص، مطابق این پروپوزال‌ها تعیین شدند؛ هیأت‌های باستان‌شناسی که رئیس هیئت دارند و خوشبختانه عمده آن‌ها از نیروهای متخصص خود استان بودند که کار کاوش و بررسی را انجام دادند.

او افزود: اعتبارات استانی بوده و همکاری ما با پژوهشکده باستان‌شناسی در بخش معرفی هیأت‌های باستان‌شناسی و صدور مجوزها برقرار بوده است. اکنون منتظریم که تمام بررسی‌ها، شناسایی‌ها و کاوش‌ها تایید نهایی خود را از پژوهشکده دریافت کنند. پس از دریافت تایید، موضوع چاپ نتایج کاوش‌ها و مطالعات، همچنین انتشار بررسی‌های شناسایی، در دستور کار قرار خواهد گرفت و نشست‌های تخصصی با دانشگاه‌ها و اساتید حوزه باستان‌شناسی نیز انجام خواهد شد.

معاون میراث فرهنگی خوزستان همچنین اظهار کرد: پنج مورد تعیین و بازنگری عرصه و حریم را انجام داده‌ایم و آن‌ها را به اداره کل ثبت و حریم ارسال کرده‌ایم. جلسات بررسی این موارد برگزار خواهد شد و تا یکی دو ماه آینده تصویب می‌شوند. پس از نهایی‌شدن و چکش‌کاری جزئی، ابلاغ خواهند شد، چه در مورد محوطه‌های تاریخی و چه در خصوص مجموعه‌های تاریخی استان، ارسال انجام شده و در انتظار تصویب نهایی هستیم.

او درباره برنامه‌های کاوش نیمه دوم سال نیز گفت: برای نیمه دوم سال، حدود هشت میلیارد تومان اعتبار پیش‌بینی شده است. البته این اعتبار مصوب شده اما تخصیص آن باید مشخص شود، و باید ببینیم چه مقدار از آن در اختیار ما قرار می‌گیرد. شهرهایی که تاکنون کار کاوش در آن‌ها انجام نشده، اکنون در مرحله برنامه‌ریزی داخلی هستند. در این مرحله باید هم میزان تخصیص اعتبار مشخص شود و هم ضرورت انتخاب شهرها و محوطه‌هایی که ظرفیت کار در آن‌ها وجود دارد. شورای باستان‌شناسی استان در حال بررسی و اولویت‌بندی است تا در صورت امکان، مجوز لازم از پژوهشکده دریافت شود و هیأت‌های باستان‌شناسی فعالیت خود را آغاز کنند. با توجه به اینکه فصل مناسبی پیش‌رو داریم و شرایط آب‌وهوایی مساعد است، امیدواریم کارها با دقت و کیفیت بیشتری انجام شود و این برنامه‌ها را نیز اجرایی کنیم.

بروجنی اضافه کرد: ابتدا باید نیازها در شورای باستان‌شناسی مشخص شوند. شهرستان‌ها مجموعه‌ای از اطلاعات را به ما اعلام کرده‌اند و ما باید با توجه به اعتبار موجود، اولویت‌بندی انجام دهیم. ممکن است برخی پروژه‌ها در فاز بررسی، شناسایی و عرصه و حریم باشند و برخی در فاز کاوش. برای هر پروژه لازم است دلایل محکمی ارائه شود تا پژوهشکده بپذیرد که برای مثال، هدف از یک کاوش چیست؟ یا دلیل درخواست بررسی و شناسایی یک محوطه چه خواهد بود؟ همچنین چه نتایجی از آن حاصل می‌شود؟ این موارد اکنون در مراحل بررسی داخلی ما قرار دارند و پس از اولویت‌بندی، موضوع برای پژوهشگران آغاز خواهد شد.

معاون میراث فرهنگی خوزستان درباره وضعیت حفاری‌های غیرمجاز در این استان، توضیح داد: متاسفانه این موضوع در همه استان‌ها وجود دارد. برخی سوداگران آثار تاریخی با هدف یافتن اشیای عتیقه وارد محوطه‌های تاریخی می‌شوند و با توجه به گستردگی این محوطه‌ها در استان، ما نیز از این آسیب‌ها مصون نیستیم، ولی به‌گونه‌ای رفتار کرده‌ایم که اکنون اکثر محوطه‌ها تحت کار و بررسی هستند و در حال مصوب‌ شدن هستند. ما تیم پایش داریم، علاوه. بر اقدامات حفاظتی، پایش‌های مستمر نیز توسط خود باستان‌شناسان انجام می‌شود تا در صورت وقوع کوچک‌ترین حادثه، بلافاصله گزارش دهند. یگان حفاظت نیز همزمان از سمت دیگر کار خود را انجام می‌دهد.

بروجنی تاکید کرد: به باور ما، تا زمانی که جوامع محلی را درگیر نکنیم، نتیجه نخواهیم گرفت. در برخی محوطه‌های بزرگ و پرچالش، اقداماتی انجام داده‌ایم تا جوامع محلی، خود حافظ محوطه‌ها باشند. روستاهایی که در جوار محوطه قرار دارند، کشاورزانی که کنار محوطه‌ها مشغول‌کارند، آن‌ها بهترین حافظان این محوطه‌ها می‌توانند باشند. با این حال، مسئولیت اصلی ما، که حفاظت از محوطه‌هاست، از طریق یگان و پایش‌های مستمر ادامه دارد و با دستگاه‌های قضایی نیز هماهنگی کامل داریم. امیدواریم روزبه‌روز این مشکلات کمتر شود.