اهرم فشار آمریکا در برابر مصر برای فاصله گرفتن از روسیه

به گزارش مجله خبری نگار،روزنامه وال استریت ژورنال گزارش داد، واشنگتن ۸۵ میلیون دلار کمک نظامی را که قبلا به مصر وعده داده بود، به تایوان و لبنان اختصاص خواهد داد. همچنین برخی از قانونگذاران آمریکایی اصرار دارند که مصر را از ۲۳۵ میلیون دلار دیگر از مجموع کمک سالانه ۱.۳ میلیارد دلاری ایالات متحده محروم کنند.

به گزارش راشا تودی، سال گذشته ایالات متحده از ارائه ۱۳۰ میلیون دلار به قاهره خودداری کرد. دلیل رسمی هم «نقض حقوق بشر» اعلام شد. کارشناسان سپس شروع به صحبت در مورد توقف روابط آمریکا و مصر کردند که در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا گرم شده بود. ترامپ حتی رهبر مصر را «دیکتاتور محبوب» خود خطاب کرده بود!

اما جو بایدن، رئیس جمهوری کنونی آمریکا از همان ابتدا به عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهوری مصر علاقه‌ای نداشت. او از رهبری مصر در طول مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری خود انتقاد کرد و قول داد که دیگر «چک سفیدی برای دیکتاتور مورد علاقه ترامپ» وجود نخواهد داشت.

روابط پیچیده آمریکا-مصر

شکاف در روابط بین ایالات متحده و مصر با فرا رسیدن بهار عربی در سال ۲۰۱۱ به وجود آمد. پیش از آن، حسنی مبارک، رئیس‌جمهوری پیشین مصر که ۳۰ سال بر این کشور حکومت کرد، روابط نزدیکی با واشنگتن برقرار کرده بود. در زمان او بود که ایالات متحده شروع به تخصیص سالانه بیش از یک میلیارد دلار کمک به مصر کرد که پس از توافق کمپ دیوید در سال ۱۹۷۹ شروع شد. فقط اینکه اسرائیلی‌ها کمک مالی بیشتری از آمریکایی‌ها می‌گیرند.

با این حال، جهت‌گیری مبارک به سمت آمریکا، در سال ۲۰۱۱ کمکی به او نکرد. همه چیز طبق سناریوی کلاسیک اتفاق افتاد؛ دوستی با مقامات آمریکایی امنیت را تضمین نکرد و در لحظه حساس، ایالات متحده از متحد خود رویگردان شد و از مخالفان حمایت کرد.

گرچه اخوان‌المسلمین قدرت را از مبارک گرفت، اما تنها یک سال آن را حفظ کرد و این درس تلخی برای سیاستمداران مصری بود که بعید است هرگز فراموش کنند. پس از برکناری محمد مرسی از ریاست جمهوری توسط ارتش مصر در تابستان ۲۰۱۳، روابط ایالات متحده و مصر بیش از پیش بدتر شد. این امر زمانی آشکار شد که باراک اوباما، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا برگزاری رزمایش "ستاره درخشان" را که پایه و اساس همکاری نظامی واشنگتن و قاهره است، لغو کرد. همچنین در سال ۲۰۱۳ ایالات متحده تحریم‌هایی را در مورد ارسال کمک‌های نظامی به مصر اعمال کرد که باعث تخریب بیشتر روابط میان این دو کشور شد.

با این حال، در حالی که سیاست‌های اوباما منجر به کاهش روابط با مصر و همچنین تقریبا همه کشور‌های منطقه شد، ترامپ که جایگزین او شد، یک ماه پس از مراسم تحلیفش در ۲۰ ژانویه ۲۰۱۷، گام‌های مشخصی برای تغییر این وضعیت برداشت. السیسی در سوم آوریل اولین دیدار رسمی خود را از کاخ سفید انجام داد. این اولین دیدار او با ترامپ نبود، زیرا آن‌ها پیش از این یک بار در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل با یکدیگر دیدار کرده بودند. بسیاری از کارشناسانی که این نشست را در کاخ سفید دنبال کردند، تاکید داشتند که هر دو رهبر مسئله امنیتی را جدی گرفته و از اسلام‌گرایی سیاسی تنفر دارند. این آغاز دوره تنظیم مجدد روابط این دو کشور بود. اما حال ترامپ رفته و جو بایدن آمده و به نظر می‌رسد که بحران در روابط دوباره در حال افزایش است.

روسیه مانع اصلی است

در حالی که روابط با ایالات متحده در دوران السیسی بدتر می‌شد، تعامل مصر با مسکو به سرعت تغییر کرد. در واقع، اساس همکاری نظامی-فنی گذاشته شد. در پی آن، قرارداد‌های چندین میلیارد دلاری برای تدارکات نظامی بسته شد. به گفته دیده‌بان نظامی، این شامل هلیکوپتر‌های تهاجمی چند منظوره Ka-۵۲ Alligator است که به قوی‌ترین هلیکوپتر‌های جنگی در آفریقا تبدیل شده‌اند. این نشریه همچنین تاکید کرد که این معامله نتیجه بدتر شدن روابط روسیه با غرب بوده است.

همچنین مانور‌های نظامی مشترک روسیه و مصر از سال ۲۰۱۵ بیش از یک بار برگزار شده است؛ و با وجود دوره کوتاه گرم شدن در روابط ایالات متحده و مصر، روسیه به شریک ویژه مصر تبدیل شده است؛ شریکی باثبات و قابل پیش‌بینی، برخلاف ایالات متحده.

مواضع مسکو و قاهره در مورد بسیاری از مشکلات منطقه‌ای ۱۰۰ درصد به هم نزدیک شده است، چه در مورد فلسطین، چه سوریه یا لیبی. همچنین سابقه همکاری مشترک، در این امر نقش دارد. روابط شوروی و مصر در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ میلادی سده قبل در اوج خود بود. در این دوره بود که بزرگترین شرکت‌های مصر از جمله نیروگاه برق آبی اسوان با کمک روسیه ساخته شد.

علاوه بر این، نسل‌های زیادی از چهره‌های مصری در دانشگاه‌های شوروی تحصیل کردند، از جمله حسنی مبارک. مصریان چندین دهه با سلاح‌های شوروی جنگیدند، ادبیات شوروی را مطالعه کردند و از ثمرات مهندسی شوروی لذت بردند. مصر همچنین بزرگترین واردکننده غلات روسیه است.

این‌ها جزو مواردی است که رهبری کنونی مصر در هنگام برقراری گفتگو با مسکو و اتخاذ تصمیمات کلیدی، نمی‌تواند نادیده بگیرد. این شرایط را نمی‌توان حتی تحت فشار بسیار شدید ایالات متحده فراموش کرد. اما واشنگتن هم تسلیم نمی‌شود.

مصر به نتیجه می‌رسد

البته فشار‌ها و تهدید و باج‌گیری‌های مستمری که دولت آمریکا به آن متوسل می‌شود، نمی‌تواند واکنشی را در پی نداشته باشد. بنابراین، پس از آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین، آمریکایی‌ها بار‌ها سعی کردند مصری‌ها را متقاعد کنند تا در کارزار ضد روسیه مشارکت کامل داشته باشند. این یعنی تامین سلاح به کی‌یف و پیوستن به تحریم‌های اقتصادی علیه مسکو و مصر قاطعانه از آن امتناع کرده است.

در اوت ۲۰۲۳، وال استریت ژورنال گزارش داد که مقامات ایالات متحده، از جمله لوید آستین، رئیس پنتاگون، مکررا از مصر خواستند که ارسال سلاح به اوکراین را آغاز کند و به تلاش جمعی برای کمک به دولت اوکراین برای غلبه بر کمبود مهمات بپیوندد. تسلیحات مورد نیاز شامل گلوله‌های توپخانه، موشک‌های ضد تانک، سیستم‌های دفاع هوایی و سلاح‌های سبک بود. قاهره در تلاش برای حفظ تعادل در روابط خود با روسیه، به خواسته‌های آمریکایی‌ها پاسخی نداد. وال استریت ژورنال تاکید می‌کند که علی‌رغم مشارکت مصر و کمک نظامی سالانه ۱.۳ میلیارد دلاری آمریکا، قاهره عجله‌ای برای نزاع با مسکو ندارد، زیرا به غلات روسیه وابسته است.

انتخابی سخت برای مصر

گرچه تصمیم کنونی برای محروم کردن مصر از بخشی از حمایت نظامی آمریکا مساله جدیدی نیست، اما این بار موضوع ناشی از «ناتوانی قاهره در پیشرفت در زمینه حقوق بشر» نیست، بلکه پای عدم تمایل مصر برای حمایت فعال از ارتش اوکراین در میان است.

عمرو الدیب، کارشناس سیاسی مصری می‌گوید که فشار ایالات متحده بر دولت مصر، همواره با تلاش برای قطع روابط مصر و روسیه همراه بوده است. او می‌گوید: واضح بود که ورود کشورمان به بریکس واکنش فوری آمریکا را در پی خواهد داشت؛ و کسر ۸۵ میلیون دلار از کمک نظامی آمریکا اقدام نهایی نیست. آمریکایی‌ها می‌توانند مبالغ بسیار بزرگ‌تری را به مصر ندهند.

این کارشناس مصری خاطرنشان می‌کند که ایالات متحده همچنین بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول را تحت فشار قرار می‌دهد تا زمانی که مصر شروع به کمک به اوکراین نکرده و علنا علیه روسیه صحبت نکرده، وام‌های جدیدی را در اختیار مصر قرار ندهند.

عمرو الدیب می‌گوید: مصر و رهبری آن مطمئنا با انتخاب بسیار دشواری روبرو خواهند شد. اقتصاد مصر و همچنین بیشتر تسلیحات ارتش مصر، آمریکایی است. علاوه بر این، این کشور از نظر اقتصادی بسیار وابسته به غرب است. از آنجایی که سرمایه‌گذاری‌های روسیه با مشکلاتی مواجه است، شانس وادار کردن رهبری مصر به کند کردن توسعه روابط خود با مسکو افزایش می‌یابد. تنها چیزی که می‌تواند از همکاری روسیه و مصر حمایت کند، افزایش سرمایه‌گذاری روسیه در اقتصاد مصر است. بنابراین، پروژه هسته‌ای الدبعه با خطر توقف فوری مواجه است. به‌ویژه با توجه به وضعیت اقتصادی و اجتماعی مصر در این مرحله، روابط استراتژیک میان قاهره و مسکو اجازه توسعه نخواهد یافت؛ بنابراین باید قاطعانه‌تر عمل کرد.