ثبات امنیتی و همکاری اقتصادی ثمره روابط تهران- ریاض

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: در این گزارش سعی شده است دیدگاه کارشناسان و صاحبنظران منطقه درباره این اتفاق مهم منطقه و نتایج و دستاورد‌های این سفر بررسی و مهم‌ترین دستورکار‌های ایران و عربستان برای آینده مناسبات معرفی شود. تحلیلگران به نظم جدید منطقه و پیشرفت روابط ایرانی-عربی در مسیر درست به‌عنوان نتیجه رضایتبخش این سفر اشاره کردند و معتقدند این پیروزی دیپلماتیک جایگاه ایران و متحدانش را در محور مقاومت تقویت کرده است. برخی ناظران تحولات نیز به شکست تلاش‌های امریکا و رژیم‌صهیونیستی در پروژه عادی‌سازی با کشور‌های عربی پرداخته و بر این باورند که مقامات عربستانی، ایران را گزینه مناسب‌تر و قوی‌تری برای اتحاد نسبت به واشنگتن و تل‌آویو می‌دانند.

مناسبات منطقه در مسیر درست

قاسم الغراوی، کارشناس مسائل بین‌الملل و مدیر مرکز مطالعات راهبردی «القمه» در عراق، سفر هیأت ایرانی به عربستان را موفق خواند و تأکید کرد: جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان‌سعودی به طور ضمنی توافق کرده‌اند بعد از عادی‌سازی روابط دوجانبه، در مسیر تفاهم سیاسی قدم بردارند که دیدار‌های متقابل بین دو طرف اولین گام در راستای تحکیم و گسترش این روابط به لحاظ امنیتی، اقتصادی و انرژی است. سفر وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران مهم و مثمر بود در حدی که رایزنی درباره مناسبات دوجانبه در سطوح بالاتر را شامل شد و حتی موضوعاتی همچون سفر رئیس‌جمهور ایران به ریاض یا عزیمت ولیعهد سعودی به تهران را برای پیگیری برنامه‌ها و امضای چند توافقنامه مطرح کرد.

الغراوی نتایج منطقه‌ای این روند را تشریح کرد و گفت: منطقه شاهد ثبات امنیتی و همکاری اقتصادی خواهد بود، آن‌هم در سایه نیت صادقانه و برای تداوم این روابط و تضمین ثبات منطقه به دور از تنش‌ها و درگیری‌های بین‌المللی. کشور‌های حوزه خلیج فارس نشان خواهند داد که قادر به حفظ ثبات و امنیت خود هستند و این موضوع در حفاظت جمعی کشور‌های منطقه از آبراهه‌های مهم و منابع انرژی، به طور مثبت منعکس خواهد شد. معتقدم روابط جدید تهران و ریاض مسیر مثبتی را ترسیم و توسعه اقتصادی را بین کشور‌های منطقه ایجاد می‌کند و زمینه را برای هدفمند کردن همکاری‌ها در غرب آسیا با جهان فراهم خواهد کرد؛ مسأله‌ای که تأثیر مثبتی بر مردم منطقه خواهد داشت.

این کارشناس عراقی درباره اهتمام وسیع رسانه‌های جهان به فصل جدید روابط ایران و عربستان تأکید کرد: روز‌های گذشته رسانه‌های عربی و بین‌المللی مشغول تحلیل و رصد این رویداد مهم بودند؛ دیداری که محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران را در جده گرد‌هم آورد. فضای مثبت و دوستانه بی‌سابقه، از مهم‌ترین ویژگی‌های دیدار این دو مقام ارشد بود. اظهارات خوشبینانه‌ای که پس از آن در مورد مرحله جدید روابط عربستان و ایران مطرح شد، می‌تواند تأثیر بسیار مثبتی بر وضعیت امنیت منطقه داشته باشد و حالا امید می‌رود در بسیاری از پرونده‌های برجسته، خصوصاً پرونده یمن، گشایشی حاصل شود.

الغراوی در بخش پایانی اظهاراتش خاطرنشان کرد: این همان چیزی است که ما به همراه سایر تحلیلگران انتظار آن را داشتیم. پس از اینکه توسط دو طرف تأیید شد که همکاری مشترک قرار است جایگزین درگیری و جنگ نیابتی شود، این مطمئن‌ترین و سریع‌ترین راه برای آرام کردن تنش‌ها و پیشبرد روابط در راستای درست است. انگیزه‌های محرک نزدیکی عربستان و ایران قابل درک و اهداف آن روشن است، به طوری که نیاز به تفسیر یا دقت ندارد؛ هر دو طرف سعودی و ایرانی در شرایط فعلی، علاقه قطعی به توسعه و حفظ روابط جدید دارند.

برد دیپلماتیک ایران و متحدان

دکتر نضال عیسی، نویسنده و فعال رسانه‌ای لبنانی نیز به تشریح ابعاد دیگری از روابط ایران و عربستان پرداخته است و تأکید کرد: بدون شک سفر وزیر امور خارجه ایران به عربستان، سفری موفق و مثبت بود، بویژه دیدارش با ولیعهد سعودی که از ۹۰دقیقه گذشت و با دعوت رئیس‌جمهور ایران از سوی پادشاه عربستان برای دیدار با وی به پایان رسید. این بدان معناست که روابط تهران و ریاض به سمت مثبت، گشایش و همکاری پیش می‌رود.

نویسنده لبنانی در ارزیابی روابط آینده ایران و عربستان گفت: مطمئناً آینده روابط تهران و ریاض مسیر گشایش و همکاری را طی خواهد کرد و از اختلافات گذشته خواهد گذشت. معتقدم این روابط فاز جدیدی از تفاهمات، هماهنگی‌ها و مبادلات تجاری را شامل خواهد شد. شاهزاده محمد بن‌سلمان در این چرخش سیاسی محسوس به سوی ایران، نشان داد ذهنی باز دارد و کاملاً آگاه است که اختلاف با کشور بزرگ خاورمیانه، یعنی ایران با این توانمندی‌های نظامی، پیشرفت و نفوذ منطقه‌ای، سودی نخواهد داشت.

عیسی در ادامه افزود: حاصل تحلیل این شرایط توسط ولیعهد سعودی برای حرکت به سمت همکاری، بهترین تصمیم ممکن بود، بویژه اینکه او در تلاش است عربستان‌سعودی را با گام‌های بزرگ به سمت توسعه و اجرای پروژه بزرگ ۲۰۳۰ سوق دهد. این برنامه که اختلاف‌نظر‌هایی را در ابعاد سیاسی برای بن‌سلمان در پی داشته است، در برخی موارد موجب تضاد‌های جدیدی بین دولت عربستان‌سعودی و ایالات‌متحده امریکا شد. نزدیکی روابط سیاسی تهران و ریاض، تضمینی‌ترین و مطمئن‌ترین راه برای شاهزاده محمد بن‌سلمان بود و توانست تثبیت موفقیت دیپلماسی ایرانی را در منطقه نشان دهد.

فعال رسانه‌ای لبنانی در بخش پایانی صحبت‌هایش خاطرنشان کرد: یقیناً قرار گرفتن جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان‌سعودی در مسیر همگرایی برای خاورمیانه به طور کلی و خاص برای سوریه، یمن و لبنان مثبت خواهد بود. این توافق بیشترین تأثیر را بر ثبات امنیتی پس از جنگ در سوریه خواهد داشت. این تحولات، لبنان را تحت‌تأثیر خود قرار داد، آن‌هم در زمانی که دشمنان سعی دارند روستا‌های حومه بعلبک را اشغال کرده و امنیت بیروت را از طریق بمب‌گذاری‌های انتحاری و مقابله با مقاومت در برابر این گروهک‌ها متزلزل کنند. جنگ یمن که عاملان آغازش را خسته کرده است، از تحولات اخیر بی‌نصیب نخواهد ماند. این همگرایی ایرانی-سعودی قطعاً تأثیر خوبی در این پرونده خواهد داشت و بزودی می‌توان حل بحران یمن را نشان از موفقیت همکاری تهران و ریاض دانست.

عملکرد موفق تهران در برابر ناکامی واشنگتن و تل‌آویو

رنا جهاد العفیف، تحلیلگر سوری هم به ابعاد فرامنطقه‌ای همگرایی در روابط ایران و عربستان اشاره کرد و گفت: شرط بندی برخی طرف‌های فرامنطقه‌ای روی رکود مجدد در روابط ریاض و تهران حتی بعد از توافق پکن هم ادامه داشت. عصبانیت دشمنان منطقه اخیراً و بویژه بعد از سفر امیرعبداللهیان به عربستان که نشانه‌هایی از احیای سریع روابط دوجانبه دارد، افزایش یافته است. عده‌ای همچنان گمانه‌زنی‌های بدبینانه خود را در خصوص پرونده‌های یمن و سوریه مطرح می‌کنند که درست نیست. روند همکاری‌ها و دیدار‌های ایرانی- سعودی طی چند ماه گذشته به اندازه کافی مثبت و امیدوارکننده بوده است.

تحلیلگر سوری به برنامه‌های کاخ سفید در راستای مقابله با همگرایی تهران و ریاض هم اشاره و تصریح کرد: تلاش‌های زیادی از سوی امریکا برای اولویت دادن به روابط عربستان و اسرائیل به جای گرمی مناسبات عربستان و ایران وجود دارد، به طوری که در فهرست مطالبات امریکا از عربستان‌سعودی برای توافق، شروطی از جمله فاصله گرفتن از تهران، چین و روسیه فاش شده است. تحلیل غالب این است که عربستان‌سعودی احتمالاً به این موضوع واکنش مثبت نشان نخواهد داد، بخصوص اینکه از نظر ژئوپلیتیک و اقتصادی در موقعیت مناسبی قرار دارد.

العفیف در بخش پایانی اظهاراتش به بعد راهبردی روابط ایران و عربستان پرداخت و توضیح داد: نکته آخر، در مورد امنیت حمل‌ونقل دریایی منطقه است. این یک پرونده دوجانبه معمولی نخواهد بود، زیرا ایران یک فرایند تصمیم‌گیری اتخاذ کرده و طبق آن پیش می‌رود. تهران در موضع سیاسی نقاط قوتی دارد که به طرفی اجازه نمی‌دهد به آن فشار بیاورد. این مورد، برخلاف شرایط عربستان است که احتمال دارد سیاست‌هایش تحت‌تأثیر قدرت‌های بزرگ قرار گیرد. این امکان وجود دارد که ریاض نتواند برخی گزینه‌های سیاسی جایگزین غرب از جمله جهت‌گیری به سوی چین، روسیه و ایران را در پیش بگیرد، اما حداقل در همین مسیر گام برمی‌دارد؛ دلیل این مسأله هم فشار‌های امریکایی به مقامات سعودی برای عادی‌سازی روابط با رژیم‌صهیونیستی است که تاکنون راه به جایی نبرده است.