لزوم تحقق عدالت فضایی و کنترل سفر‌های درون شهری در تهران

به گزارش مجله خبری نگار،حمیدرضا صارمی در سومین جلسه کارگروه توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی (TOD) شهر تهران که به منظور بررسی و تبادل نظر درخصوص اقدامات انجام‌شده در مناطق ۲۲ گانه پایتخت با حضور نمایندگان شهرداری‌های مناطق و کارشناسان برگزار شد، در خصوص ضرورت اجرای (TOD) در شهر تهران، گفت: از سال ۱۳۳۷ که روزنامه اطلاعات در تیتری، مهمترین مشکل تهران را مسئله ترافیک عنوان کرد تا امروز همچنان موضوع حمل و نقل عمومی و ترافیک در صدر مشکلات پایتخت قرار دارد، تا جایی که درصد بالایی از شکایات ثبت شده مردم در سامانه ۱۳۷، مربوط به همین حوزه است و البته به تبع آن، مشکل آلودگی هوا دومین چالش پایتخت محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: طی سه دهه گذشته، مدیریت‌های شهری، تلاش‌های زیادی را برای رفع این چالش داشته اند که از آن جمله می‌توان به ساخت اتوبان ها، پل ها، تقاطع‌های غیر همسطح، تعریف طرح‌های ترافیکی، ایجاد معابر، توسعه خدمات الکترونیک و ... اشاره کرد که این تلاش‌ها همچنان ادامه دارد.

معاون شهردار تهران با اشاره به اینکه روزانه ۱۹.۴ میلیون جابجایی با خودرو در شهر تهران انجام می‌شود، اظهارکرد: اکنون نسبت زمان تأخیر به زمان سفر ۳۸.۳ درصد است؛ بنابراین می‌توان گفت که اگر اقدامات و برنامه‌های انجام شده در این حوزه، موثر واقع شده بود، امروز با چالش ترافیک و مشکلات اجتماعی ناشی از آن مواجه نبودیم.

صارمی ادامه داد: نکته دیگری که باید در بحث کنترل ترافیک به آن توجه داشت، این است که نمی‌توان جمعیت شهر تهران را کاهش داد و روش‌های سلبی و ایجاد محدودیت در ساخت و ساز نیز که تاکنون اعمال شده، حاصلی جز افزایش فشار تقاضا برای مسکن و تورم بالا در این حوزه نداشته، تا جایی که دسترسی به مسکن را برای دهک‌های مختلف جامعه دشوار کرده است.

وی افزود: از طرفی ما در تهران بیش از ۱.۰۰۳ کیلومتر بزرگراه، ۱.۲۰۵ کیلومتر شریان‌های درجه یک و دو و ۲.۰۱۰ کیلومتر خیابان فرعی داریم که اگر قرار بود با گسترش آن ها، مشکل ترافیک حل شود، اکنون مسئله اصلی مدیریت شهری، مقابله با چالش‌های ترافیکی نبود.

معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران با تأکید بر اینکه توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی TOD یکی از تجربیات موفق در دنیا برای حل چالش ترافیک شهر‌ها است، گفت: این طرح مبتنی بر بهره مندی حداکثری از ظرفیت ایستگاه‌های حمل و نقل عمومی پرسرعت شامل مترو و BRT است، یعنی اگر محل سکونت شهروندان در نزدیکی ایستگاه‌های این خطوط قرار گیرند و استفاده از حمل و نقل عمومی موجب کاهش زمان سفر‌های درون شهری شود، قاعدتاً افراد ترجیح می‌دهند به جای استفاده از خودروی شخصی، از این سیستم برای تردد در سطح شهر استفاده کنند؛ بنابراین باید برنامه ریزی برای شهر به نحوی باشد که محل زندگی شهروندان، در نزدیکی یک ایستگاه حمل و نقل عمومی پر سرعت قرار داشته باشد.

وی با بیان اینکه TOD بدون وجود ایستگاه‌های حمل و نقل عمومی پرسرعت معنا پیدا نمی‌کند، اظهار داشت: نکته قابل توجه این که هدف طرح مذکور، صرفاً محدوده‌های سکونتی نیست بلکه محدوده‌های خدماتی را نیز در بر می‌گیرد. با توجه به اینکه ۱۷.۴ درصد سفر‌ها در شهر تهران، آموزشی و حدود ۴۳.۴ درصد مربوط به اشتغال است، اگر بتوانیم این دو نوع سفر را مدیریت کنیم، مشکل ترافیک پایتخت را حل کرده ایم و یکی از راهکار‌های مدیریتی، استقرار کاربری‌های آموزشی و خدماتی در محدوده ایستگاه‌های مترو و BRT است.

صارمی اضافه کرد: TOD به دنبال ایجاد مناطق پیاده محور خودکفا است، به این معنا که در مرحله اول برای کاهش سفرها، در اطراف ایستگاه‌های مترو یا BRT یک محله خودکفا ایجاد و تمام خدمات مورد نیاز شهروندان در آنجا تأمین می‌شود تا تمام سفر‌ها در آنجا به صورت پیاده صورت گیرد. در مرحله دوم، اگر قرار باشد، بخشی از خدمات در مناطق دیگر مستقر شوند، این خدمات باید در اطراف ایستگاه‌های مترو یا BRT باشد تا به راحتی بتوان برای دریافت خدمات از یک ایستگاه به ایستگاه دیگر تردد کرد. بدین ترتیب عدالت فضایی درشهر تهران محقق می‌شود و سفر‌های درون شهری ر ا نیز می‌توان کنترل کرد.

رئیس کارگروه توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی توضیح داد: نظام طرح تفصیلی و برنامه ریزی در شهر تهران، عمده تراکم‌ها را مبتنی بر بزرگراه‌ها اعطا کرده و همین موضوع منجر به قفل شدن بزرگراه و خیابان‌ها شده است، چراکه ساکنین آن محدوده‌ها به دلیل عدم دسترسی آسان به ایستگاه‌های حمل و نقل، ترجیح می‌دهند برای تردد در سطح شهر از خودروی شخصی استفاده کنند، در حالی­که اگر این تراکم به سمت ایستگاه‌های مترو و BRT برود، شهروندان برای استفاده از وسایل حمل و نقل ترغیب می‌شوند.

صارمی ادامه داد: به لحاظ علمی، TOD برای شهر تهران، یک ضرورت است و باید در این حوزه از تجارب طرح‌های توسعه شهری نیز استفاده کرد و اکنون که موعد بازنگری طرح تفصیلی فرا رسیده، لازم است که طرح تفصیلی شهر تهران با رویکرد توسعه مبتنی بر حمل ونقل همگانی بازنگری شود، البته این مدل باید بومی سازی شود تا طبق قوانین، اسناد، زمینه و هویت شهر ما تدوین و اجرا شود.

وی تصریح کرد: برخی گمان می‌کنند که در این طرح قرار است، به تراکم شهر افزوده شود؛ اما این تصور اشتباه است، چراکه ما در اجرای این طرح، صرفاً جابجایی تراکم انجام می‌دهیم؛ بنابراین در TOD، نه تراکم فروشی و نه بلند مرتبه سازی در کار نیست. ما می‌توانیم بارگذاری تراکم را در قسمت‌هایی از شهر که دسترسی به مترو و سایر وسایل حمل و نقل عمومی آسان نیست، کم کنیم و آن تراکم را به بخش‌هایی که قرار است TOD در آنجا اجرایی شود، انتقال دهیم.

معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران با بیان اینکه یکی دیگر از اهداف توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی، محله محوری و ایجاد نشاط و سرزندگی در شهر است، اظهارکرد: توجه به کاربری زمین در اجرای این طرح از اهمیت بالایی برخوردار است و حتماً باید تأمین سرانه‌های خدماتی در آن، مورد توجه قرار گیرد تا به این ترتیب رشد شهری نیز کنترل شود.

رئیس کارگروه توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی درخصوص اقداماتی که تاکنون برای اجرایی کردن این طرح انجام شده است، گفت: از ۶ ماه پیش تاکنون که کارگروه مربوطه تشکیل شده، اسناد موجود در این حوزه دسته بندی و جمع بندی شده است و در حال حاضر، کار در دو حوزه پیش می‌رود، یکی حوزه تهیه طرح موضوعی که مربوط به تهیه سند راهبردی TOD برای شهر تهران است که اکنون در مرحله فراخوان قرار دارد و دیگری تهیه اسناد موضعی طرح است که با کمک شهرداری‌های مناطق و بر اساس یکسری شاخص‌های اعلامی، ایستگاه‌هایی که زمینه لازم برای اجرای طرح را دارند، شناسایی می‌شوند و یکی یکی در کارگروه، مورد بررسی و تصویب قرار می‌گیرند و به مناطق برای انجام مطالعات لازم ابلاغ می‌شوند.

بنا بر اعلام سایت شهر، وی با بیان اینکه TOD مهم‌ترین کلان پروژه این دوره مدیریت شهری تهران در حوزه کالبدی شهر است، افزود: تهیه دو سند موضعی و موضوعی توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی، براساس مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری و برنامه پنجم توسعه شهر تهران برای شهرداری تهران الزام شده است.