غفلت ایران از ظرفیت بالای اقتصادی ترانزیتی منطقه

به گزارش مجله خبری نگار،اهمیت ترانزیت کالا از خاک کشور از هیچکس پوشیده نیست. منافع تجارت بین المللی خدمات لجستیک به قدری است که کشور‌هایی با مزیت‌های جغرافیایی حداقلی به‌سمت بهره‌برداری از این بازار و کشش محموله‌های گذری به خاک خود تلاش می‌کنند. این شرایط با اتفاقات سیاسی-نظامی حال حاضر جهان بعد تازه‌ای به خود گرفته و این رقابت را تشدید نموده است.

جنگ بین روسیه و اوکراین دولت مسکو را تحت یکی از شدیدترین حملات اقتصادی غرب قرار گرفته و افراد و نهاد‌های زیادی در آن کشور تحریم شده‌اند. از جمله نهاد‌های تحریم شده راه‌آهن روسیه بود که در کنار راه‌آهن بلاروس تحت محدودیت‌های اقتصادی اروپا و آمریکا قرار گرفت. این اتفاق باعث شد تا اصلی‌ترین کریدور زمینی چین-اروپا که از قزاقستان، روسیه و بلاروس عبور می‌کرد از چرخه ترانزیت خارج شده و فورواردر‌ها و تجار به دنبال جایگزین‌های جدیدی بگردند.

اصلی‌ترین جایگزین کریدور یادشده که رقیب مسیر شرق-غرب ایران است، کریدور ترانس-خزر یا اصطلاحا دالان میانی است. این مسیر با وجود محدودیت ظرفیت نسبت به مسیر روسیه، خود را در کانون توجه تجار بین‌المللی قرار داده است. برخی از بازیگران این کریدور از جمله آذربایجان و ترکیه در ماه‌های اخیر تلاش‌های زیادی را جهت جذب بار ترانزیتی به این مسیر در دستور کار قرار داده‌اند. جلسات و تفاهمنامه‌های پی در پی این کشور‌ها با مشتریان جهانی نشان‌دهنده عزم آن‌ها برای جذب ترانزیت کالا و مطرح شدن به عنوان یک بازیگر مهم در زنجیره لجستیک جهانی است.

کریدور مذکور در مقایسه با مسیر ایران مستلزم عبور از دریای خزر و کشور‌های بیشتری است. با این وجود، در ایران هنوز نهاد‌های مربوطه هماهنگی لازم را جهت بسیج توان خود در راستای ترانزیت کالا از کشور نداشته و نهادی متولی جهت مدیریت ترازیت وجود ندارد. اما در مقابل رقبای ترانزیتی ایران دارای ساختار‌های نهادی منسجم تری در رابطه با ترانزیت هستند.

همچنین، در شرایطی که کشور‌های دخیل در دالان میانی تلاش خود را به امضای تفاهمنامه‌های بین‌المللی با کشور‌ها و شرکت‌های شرقی و اروپایی معطوف کرده‌اند، در ایران اثر چندانی از این دست تلاش‌های دیپلماتیک دیده نمی‌شود.

در هفته‌های آغازین جنگ روسیه و اوکراین ۴ کشور ترکیه، آذربایجان، قزاقستان و گرجستان تفاهمنامه‌ای ترانزیتی امضا کرده و در آن جهت افزایش ظرفیت کریدور ترانس خزر به تفاهم رسیدند. هر هفته اخبار بیشتری در مورد تلاش دولت‌های مذکور برای رونق بیشتر بازار ترانزیتی خود در این بازار ویژه منتشر می‌شود.

با این حال، اما دستگاه‌ها و ارگانی‌های ذی‌ربط در داخل کشور نه تنها برای بازاریابی کریدور‌های خود به شدت ضعیف ظاهر شده، بلکه ممکن است برخی اختلالات داخلی ضربات زیادی به ترانزیت وارد کند. در شرایط کنونی اقتصاد جهانی لازم است تا نهاد‌های بالادستی فرصت به‌وجود آمده را قدر دانسته و هرچه سریعتر اقدامات و هماهنگی‌های لازم را جهت جبران عقب ماندگی موجود در ترانزیت در دستور کار قرار دهند. ترانزیت کالا از جمله منابعی است که می‌تواند تاثیر بسزایی در ارزآوری برای کشور داشته باشد.