روایتی از یک خبر I پشتگرمی زلنسکی به وعده‌های ناتو؛ توهم یا واقعیت

به گزارش مجله خبری نگار در حالیکه ۱۰ روز از شروع جنگ روسیه و اوکراین می‌گذرد وضعیت از جهت موقعیت هر دو طرف با گمانه‌زنی‌های پیشین متفاوت است. شهر‌های بندری ماریوپل و خرسون اوکراین در کنترل نیرو‌های روسیه هستند، شهر‌های چرنیهف و سومی نیز در محاصره قرار دارند، روز پنجشنبه (۱۲ اسفند) نیز تصاویری از خودرو‌های زرهی روسیه در راه کی‌یف منتشر شد، ولی اخبار ورود نیرو‌های روسیه را به پایتخت اوکراین تایید نمی‌کند. همزمان بیش از یک میلیون نفر از مردم اوکراین از این کشور به سمت کشور‌های لهستان و رومانی و دیگر کشور‌های همسایه یا اروپایی خارج شده‌اند.

شمار تلفات نظامی و غیرنظامی هیچ‌کدام از طرف‌ها نیز دقیق معلوم نیست و هر یک آمار متفاوتی از تلفات طرف مقابل منتشر می‌کند. آمار اولیه نشان می‌دهد نزدیک به ۷۵۰ غیرنظامی و ۲۸۰۰ نظامی اوکراینی جان باخته‌انه و بر اساس آمار وزارت دفاع روسیه ۴۹۸ نظامی این کشور نیز درگذشته‌اند.

رویارویی نظامی اوکراین و روسیه تبعات زیادی در عرصه بین‌الملل از وضع تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا علیه روسیه و اقدامات تلافی‌جویانه روسیه علیه آن‌ها تا افزایش قیمت نفت را در پی داشته است؛ هر چند هنوز باید منتظر عواقب بیشتر این درگیری بود. اما سوال مهم جایگاه سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به عنوان سازمان نظامی و مدافع کشور‌های عضو همچنین سازمانی است که اوکراین تقاضای پیوستن به آن را داشته و در اصل ریشه این درگیری از آن ناشی می‌شود.

پیشینه؛ تلاش برای عضویت در ناتو و دمیدن در آتش زیرخاکستر

اوکراین از جمله کشور‌هایی است که در سال ۱۹۹۱ و بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی مستقل شد، اما در تاریخ ۳۰ ساله استقلال خود شاهد انقلاب نارنجی (در سال ۲۰۰۴) و روی کارآمدن دولت‌هایی بوده که یا به روسیه یا به اتحادیه اروپا و آمریکا نزدیک بوده‌اند. همچنین الحاق شبه‌جزیره کریمه به روسیه در ماه مارس ۲۰۱۴ و جدایی منطقه دونباس تحت رهبری جدایی‌طلبان این منطقه که بیشتر از جهت فرهنگی به روسیه نزدیک بودند از دیگر رویداد‌های مهم تاریخ اوکراین است.

ولادیمیر زلنسکی رئیس‌جمهوری اوکراین که در سال ۲۰۱۹ و با وعده مبارزه با فساد و پایان دادن به درگیری مزمن در شرق اوکراین روی کار آمده بود، در ژانویه ۲۰۲۱ از جو بایدن رئیس‌جمهوری آمریکا خواست تا درخواست اوکراین را برای پیوستن به ناتو تسریع بخشد.

عضویت کی‌یف در ناتو از موضوعات محل اختلاف روسیه و آمریکا بوده و سران روسیه از مدت‌ها قبل نسبت به توسعه ناتو در شرق اروپا هشدار داده و اظهار نگرانی کرده بودند؛ البته از نظر کرملین پیوستن اوکراین به عنوان ستون اتحادیه جماهیر شوروی سابق و با پیوند‌های تاریخی عمیق با روسیه به ناتو، خط قرمز به حساب می‌آمد.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، چندی قبل از نشست سران ناتو در بوخارست (۲۰۰۸) به ویلیام برنز رئیس فعلی سازمان سیا و معاون پیشین امور سیاسی وزارت امور خارجه آمریکا هشدار داده بود: هر کس در روسیه بر سر قدرت باشد، در برابر گام‌های ناتو برای پیوستن اوکراین به این سازمان ساکت نخواهد نشست.

اما با وجود اصرار بر پیوستن اوکراین به ناتو، مسکو دسامبر ۲۰۲۱ (آذر/ دی ۱۴۰۰) دو پیش‌نویس توافق به آمریکا و ناتو ارائه داد و در آن‌ها به ترتیب خواستار تضمین‌های امنیتی منطقی از آمریکا و ناتو شد که هر دو با این درخواست‌ها مخالفت کرده، ولی خواستار گفتگو با مقامات مسکو شدند.

دیدار وزاری خارجه آمریکا و روسیه نیز در ژنو اواسط ماه ژانویه (دی) باز هم بی‌نتیجه بود و در نهایت پوتین دوم اسفند با انتقاد از بی‌توجهی غرب به نگرانی‌های امنیتی مسکو اعلام کرد کشورش استقلال جمهوری‌های مردمی دونتسک و لوگانتسک را به رسمیت می‌شناسد و در کاخ کرملین قرارداد‌های همکاری و دوستی را با سران این جمهوری‌ها امضا کرد. آمریکا و اتحادیه اروپا مانند گذشته با سلاح تحریم با این اقدام برخورد کردند که شاید دلیل روند سریع تحولات بعد از آن تا آغاز درگیری ۳ روز بعد بود.

وضعیت فعلی؛ پشتگرمی زلنسکی به ناتو، آمریکا و اتحادیه اروپا

زلنسکی که از روز اول درگیری‌ها در حال رایزنی با مقامات کشور‌های مختلف برای جذب کمک‌های نظامی و غیرنظامی بود ۹ اسفند در گفت‌وگویی تلفنی با جو بایدن از وی و ناتو خواست بر فراز بخش‌های مشخصی از اوکراین منطقه پرواز ممنوع اعلام کنند. وی این اقدام را موجب شکست روسیه دانسته بود.

اعمال منطقه پرواز ممنوع به این معناست که در صورت پرواز هر هواپیما یا بالگردی بدون مجوز لازم بر آسمان اوکراین، جت‌های جنگنده متعلق به ناتو می‌توانند به آن حمله کنند. این وضعیت به معنای رویارویی مستقیم آمریکا و ناتو با روسیه است.

البته فقط زلنسکی نبود که خواستار اعمال منطقه پرواز ممنوع شده بود و این درخواست از سوی مردم یا حتی دیگر گروه‌ها در اوکراین نیز شنیده می‌شد. برای نمونه یک خبرنگار اوکراینی نیز روز سه‌شنبه در نشست خبری بوریس جانسون، نخست‌وزیر انگلیس در لهستان از وی خواست تلاش کند تا منطقه پرواز ممنوع در اوکراین اعلام شود. اما جانسون آنجا هم به صراحت اعلام کرد: متاسفانه تبعات این کار (اعلام منطقه پرواز ممنوع) این است که انگلیس باید هواپیما‌های روسیه را سرکوب کند و در نبردی مستقیم با روسیه خواهد بود، ما این را نمی‌خواهیم.

جو بایدن نیز بار‌ها ضمن رد مداخله مستقیم ناتو در درگیری روسیه و اوکراین بر حمایت از کی‌یف با اعمال انواع تحریم‌ها علیه مسکو و کمک‌رسانی به اوکراین با انواع تسلیحات نظامی تاکید کرده بود. وی در مصاحبه‌ای با شبکه خبری سی‌ان ان ضمن تاکید بر تحریم روسیه گفته بود: نیرو‌های ما برای ورود به درگیری به اروپا نمی‌روند.

ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو نیز به شکل مشخص از مخالفت اعضا با مداخله مستقیم ناتو در این درگیری خبر داده بود. وی شامگاه جمعه در نشست خبری مشترکی با آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا بعد از نشست نمایندگانی از کشور‌های عضو ناتو گفت: کشور‌های عضو اتفاق نظر دارند که سربازان و هواپیما‌های متعلق به کشور‌های عضو ناتو نباید در اوکراین در زمان درگیری با روسیه حضور داشته باشند.

این نشست آب پاکی را روی دست زلنسکی ریخت و وی بعد از آن در ویدئویی نشست ناتو را بسیار ضعیف دانست و گفت: کشور‌های عضو ناتو نیز از امروز هر کسی در این کشور کشته شود، در مرگ او مقصر و متهم هستند.

زلنسکی خاطر نشان کرد که نشست امروز ناتو نشان داد؛ هیچ کس جنگ برای آزادی در اروپا را هدف شماره یک در نظر نمی‌گیرد. وی با تاکید بر انفعال ناتو در حمایت از کی‌یف، افزود: تمام آنچه ائتلاف نظامی ناتو تا به امروز انجام داده، ارسال ۵۰ تن سوخت برای اوکراین بوده است.

نتیجه‌گیری؛ تحریک جنگ با سلاح تحریم و لفاظی

در حالیکه هنوز معلوم نیست جنگ در اوکراین به کجا ختم می‌شود و کدام طرف تسلیم خواهد شد، یک نکته واضح است؛ ناتو و به معنای واقعی اتحادیه اروپا و آمریکا قصد رویارویی مستقیم نظامی با روسیه را ندارند و دست‌کم از دیشب به صراحت این موضع را بیان کرده‌اند.

با وجود حمایت‌های ناتو از اوکراین از قبل از درگیری، همچنین جدیت و اصرار آن عضویت کی‌یف در ناتو و حتی تصمیم‌گیری سریع برای عضویت این کشور در اتحادیه اروپا در پارلمان اروپا (سه‌شنبه گذشته ۱۰ اسفند) به نظر می‌رسد زلنسکی باور داشت ناتو مستقیم وارد جنگ با روسیه می‌شود؛ بنابراین با اعلام منطقه پرواز ممنوع نیز موافقت خواهد کرد.

حالا اوکراین و از همه مهم‌تر زلنسکی باید تصمیم بگیرد و یا دست از تصور پشتیبانی ناتو در رویارویی با روسیه بردارد یا به جنگ فعلی ادامه دهد؛ در حالیکه کشور‌های اروپایی فقط از کی‌یف با کمک‌های نظامی حمایت می‌کنند، ولی مردم اوکراین با رنج بی‌شماری روبرو شده‌اند که بی‌شک به معنای افزایش پناهجویان اوکراینی، تخریب زیرساخت‌ها و کشته‌ها و مجروحان از هر دو طرف است.