فعالیت‌های حوزه شتاب‌دهنده‌ها بسیار امیدوارکننده است

به گزارش مجله خبری نگار، محمد لامعی رشتی گفت: تنها شتاب‌دهنده واندوگراف کشور در سال ۱۳۳۶ به همت دکتر حسابی برای دانشکده علوم دانشگاه تهران خریداری شد. مدت‌ها این دستگاه در صندوق ماند تا اینکه در سال ۹-۱۳۴۸ آن را نصب کردند. اگر این دستگاه خریداری نمی‌شد فکر می‌کنم ما امروز در اینجا جمع نمی‌شدیم و درباره شتابدهنده و نیازهایش صحبت نمی‌کردیم.

وی افزود: در آن زمان که این شتاب‌دهنده نصب شد، کسی درباره خلاء، ولتاژ بالا و باریکه یونی اطلاعی نداشت. این دانش بتدریج حول این ابزار درست شد. ابزار خوب برای تحقیقات در کشور از ضروریات است. ممکن است بگویید می‌رویم جایی که در خارج ابزار دارند، استفاده می‌کنیم. اما نکته اینجاست که این ابزار بیشتر به آزمایشگاه مادر و کشوری که این ابزار در آن مستقر است، می‌رسد. اگر ابزار‌های پژوهشی داشته باشیم که مکمل آزمایشگاه‌های خارج باشند و ابزار‌های مورد نیاز پژوهش در داخل کشور از ضروریات است. آن تلسکوپی که به فضا فرستاده اند از تلسکوپی که در ایران قرار است بسازیم هزاران بار قوی‌تر است. پس ما چه نیازی داریم آن را بسازیم. ما باید از این ابزار استفاده کنیم تا با این علم آشنا شویم. باید داشته باشیم تا مکمل دانش و فناوری کشور را افزایش دهیم و مکمل دانش بشر به سمت فهم عالم باشیم.
لامعی با اشاره به کاربرد‌های شتابدهنده گفت: وقتی از کمبود آب و آب‌های زیرزمینی کشور صحبت می‌کنیم، نمی‌دانیم آبی که از زیر زمین بیرون می‌آوریم، تجدید پذیر است یا آب فسیل است. اگر فسیل باشد دیگر جایگزینی پیدا نمی‌کند. در این روش باید تریتیوم آن را با روش اسپکترومتری جرمی با استفاده از شتابدهنده اندازه گیری کنیم.
وی اضافه کرد: واندوگراف موجود در سازمان عمرش به پنجاه سال رسیده است و سال‌های آخر زندگیش را طی می‌کند. طرحی داریم که یک شتابدهنده بزرگ‌تر خریداری شود که بتواند علاوه بر یون‌هایی که واندوگراف تأمین می‌کند، یون‌های سنگین‌تر هم درست کند که انرژی بالاتری داشته باشد تا بشود فیزیک هسته‌ای انرژی پایین با آن انجام داد. همینطور اسپکترومتری جرمی با شتاب‌دهنده داشته باشیم که در موضوعات مختلفی همچون آب، باستان سنجی و مطالعه زمین کاربرد دارد. این برنام آینده برای چنین ابزاری می‌تواند باشد. توصیه می‌کنم در برنامه کاری قرار گیرد و پیگیری شود تا به سرانجام برسد.
پیشکسوت فیزیک هسته‌ای با اشاره به اولین کنفرانس شتاب‌دهنده در سال ۹۲ و به نتیجه رسیدن بسیاری از هدفگذاری‌های کنفرانس‌های قبلی، ادامه داد: فعالیت‌های این حوزه بسیار امیدوارکننده است. اکنون پروژه بزرگ یون درمانی که پروژه عظیمی در مقیاس ایران است، دارد پا می‌گیرد. نکته حائز اهمیت اینجاست که یکی از اتاق‌های این پروژه اختصاص به فیزیک دارد. یعنی فیزیک دانان انرژی بالا یک باریکه پروتون تا mev ۸۰۰ و باریکه کربن mev ۴۰۰ در اختیار دارند که با آن می‌شود کار‌های فراوانی در زمینه ساخت و آزمایش آشکارساز‌های انرژی بالا، بررسی‌های مختلف یون‌ها و فوتون‌های پر انرژی یا ماده انجام داد. فکر می‌کنم باید توجه فیزیک دانان ذرات را به این امکان پژوهشی که به زودی در کشورمان ایجاد می‌شود، جلب کنیم.