وضعیت جوامع محلی یهودی شمال در آستانه‌ی آتش افروزی جدید تل‌آویو

به گزارش مجله خبری نگار،در مرز لبنان، جوامع یهودی شروع به بازگشت و بازسازی کرده‌اند-حتی اگر برخی عجله‌ای برای بازگشت ندارند.

نعوم ارلیخ از بالای آنچه زمانی باغ تولید مشروباتش بود، به اطراف نگاه می‌کند. فراتر از میز و صندلی‌های به‌هم‌ریخته و تابلویی که به همسایه‌ها و دوستان می‌گوید «هر چقدر دوست دارید پول بدهید»، تپه به سمت مزارع، سپس یک حصار و بعد تپه‌هایی پر از ویرانه‌های اسکلتی روستا‌های لبنانی نابودشده پایین می‌رود.

این تولیدکننده‌ی ۴۴ ساله مشروبات جلوی خانه‌ای ایستاده که پدربزرگش در دهه ۱۹۴۰، زمانی که کیبوتص مانارا در دورترین نقطه شمالی اسرائیل{سرزمین‌های اشغالی} تأسیس شد، ساخته بود. این ساختمان در طول درگیری بار‌ها هدف موشک‌های حزب‌الله قرار گرفت (درگیری‌ای که یک سال پیش پایان یافت) و حالا تقریباً به یقین همراه با بیشتر خانه‌های اطراف تخریب خواهد شد. نعوم ارلیخ گفت: «جنگ‌ها چیز‌ها را نابود می‌کنند، اما فرصت هم می‌آورند.»

این آخر هفته در اسرائیل یک اجماع دوحزبی وجود دارد که حمله نظامی تازه‌ای برای «تمام کردن کار» و نابودی کامل توان نظامی حزب‌الله قریب‌الوقوع است. روزنامه چپ‌گرای هاآرتص هفته گذشته به خوانندگانش گفت که «نقطه اشتعال فوری» حالا «در لبنان است، نه غزه»، در حالی که آمیت سگال، روزنامه‌نگاری نزدیک به دولت ائتلافی بنیامین نتانیاهو، گفت که تشدید چشمگیر درگیری با حزب‌الله «بیشتر از اینکه محتمل نباشد، محتمل است».

در مرز، آرامشی پرتنش حاکم است.

سیستم‌های دفاع هوایی اسرائیل بیشتر جوامع محلی را از باران موشک‌هایی که حزب‌الله در همبستگی با حماس در غزه شلیک کرد، محافظت کرد، اما ۴۷ غیرنظامی اسرائیلی و ۸۳ سرباز اسرائیلی کشته شدند، صد‌ها نفر زخمی شدند و ده‌ها هزار نفر آواره شدند. حمله بزرگ اسرائیل در پاییز سال گذشته ضربه‌های ویرانگری به حزب‌الله وارد کرد، اما حدود ۳۸۰۰ نفر را در لبنان کشت (که بیشتر آنها غیرنظامی بودند) و ۱٫۲ میلیون نفر را از خانه‌هایشان آواره کرد. خسارت‌ها ۸٫۵ میلیارد دلار (۶٫۵ میلیارد پوند) برآورد شده است.

ارلیخ، مانند بسیاری از ساکنان سمت اسرائیلی مرز، نسبت به آینده خونسرد است. هرچند خانه و کارخانه کوچک آبجوسازی‌اش را که منبع درآمدش بود از دست داده و مجبور به تخلیه مانارا شده، اما تولید را به کارخانه‌های بزرگ تجاری در مرکز اسرائیل منتقل کرده و حالا ده برابر بیشتر می‌فروشد. او گفت: «جنگ یک نعمت پنهان بود.»

بیشتر اسرائیلی‌هایی که در روز‌های اول جنگ تخلیه شدند حالا به جوامع مرزی بازگشته‌اند یا دیگران جای آنها را گرفته‌اند.

متولا، شمالی‌ترین شهر اسرائیل، در طول جنگ به پایگاه ارتش تبدیل شد و ۸۰ درصد خانه‌هایش بر اثر موشک‌های شلیک‌شده توسط حزب‌الله از فاصله تنها چند صد متری آسیب دید. جمعیت پیش از جنگ ۱۶۷۰ نفر بود. حالا ۹۰۰ نفر است. داوید آزولای، شهردار متولا، گفت: «در جنگ، بعضی بردند، بعضی باختند.»

کنیسه ۱۳۰ ساله شهر در حال بازسازی است، جاده‌ها آسفالت مجدد می‌شوند و سقف تالار شهر عوض می‌شود. داوید آزولای گفت: «ما قبل از جنگ پول تعمیر خیلی از ساختمان‌هایی که نیاز به مرمت داشتند را نداشتیم... حالا کل این شهر را خیلی بهتر از قبل می‌سازیم... می‌توانیم امکانات لوکس، فرصت‌های فرهنگی، خدمات درمانی و نگهداری از کودکان بهتر، و یک محله جدید بسازیم.»، اما مشخص است که هر چقدر هم در برخی جوامع مرزی شمالی اسرائیل سرمایه‌گذاری جدید شود، برخی از ساکنان سابق برنمی‌گردند. کسانی که خانواده‌هایشان بچه‌های مدرسه‌ای دارند، فرزندانشان در جای دیگری از اسرائیل مدرسه می‌روند، برخی شغل جدید پیدا کرده‌اند یا صرفاً از راحتی و جذابیت‌های شهر‌های بزرگ مثل تل‌آویو (که حدود ۲۰۰ کیلومتر دورتر است) بهره می‌برند. دانشجویانی که قبلاً در متولا خانه ارزان اجاره می‌کردند هم دیگر برنگشته‌اند، اما موج جدیدی آمده است: ۴۰ خانواده از اسرائیلی‌های ناسیونالیست و مذهبی که بازسازی متولا را هدفی شایسته می‌دانند. آزولای گفت: «متولا سکولار باقی خواهد ماند [اما]نمی‌توانیم به آنها بگوییم نیایند. آنها صهیونیست و یهودی هستند مثل خودمان. من شخصاً مشکلی با آنها ندارم.»

پیامد‌های اجتماعی درگیری در کریات شمونه، «پایتخت» شمال، کاملاً مشهود است؛ شهری که همچنان حدود یک‌چهارم جمعیت پیش از جنگ خود را از دست داده است. در یک مرکز خرید کوچک در حومه شمالی شهر، یک‌سوم مغازه‌ها و رستوران‌ها هنوز بسته‌اند و آنهایی که باز شده‌اند به سختی دوام می‌آورند.

سرجیو هلمان که در طول جنگ با وجود حملات موشکی همچنان در کافه «اتوبوس آبی» خود حمص و سالاد سرو می‌کرد، گفت: «باید حسابی جان بکَنم تا خرج زندگی‌ام دربیاید.» اما بچه‌های هلمان که در طول درگیری به جای دیگری فرستاده شده بودند، به زندگی در نقاط دیگر اسرائیل عادت کرده‌اند و عجله‌ای برای بازگشت ندارند. هلمان گفت: «اوضاع کم‌کم داره عادی می‌شه، ولی جنگ در جوامع اینجا تفرقه و تعارض درونی ایجاد کرد. بچه‌هایی هستند که در دو سال سه تا مدرسه عوض کردند.»

ساکنان کریات شمونه مدت‌هاست از محرومیت اقتصادی و فراموش شدن توسط سیاستمداران ملی شکایت دارند. یامیت مالول یانای، مفسر و وکیل محلی، گفت: «این شهر از نظر استراتژیک برای اسرائیل مهم است. همه دفاع شمالی ما به این‌جا گره خورده... ولی الان شهر ارواح شده. اگر می‌خواهیم مردم برگردند باید به آنها اطمینان بدهیم که می‌توانیم جلوی رسیدن دشمن به تخت خواب بچه‌هایمان را بگیریم.»

مالول یانای، مانند بسیاری از ساکنان مرز شمالی اسرائیل، مدام به حمله غافلگیرکننده حماس در اکتبر ۲۰۲۳ اشاره می‌کند که حدود ۱۲۰۰ نفر را کشت و ۲۵۰ نفر را اسیر گرفت و جنگ غزه را آغاز کرد. او گفت: «ما به یک منطقه حائل نیاز داریم تا دشمن را از شهرهایمان عقب برانیم، ولی داریم دوباره همان اشتباهات را تکرار می‌کنیم.»

از متولا، مرز واقعی بین اسرائیل و لبنان به سمت جنوب و سپس غرب، در امتداد تپه‌های جنگلی تا مدیترانه ادامه دارد. این خط که به «خط آبی» معروف است، هنوز به طور رسمی در سطح بین‌المللی به رسمیت شناخته نشده است. از زمان آتش‌بس، نیرو‌های اسرائیلی پنج پایگاه در ارتفاعات تا عمق دو و نیم کیلومتری داخل خاک لبنان را حفظ کرده‌اند و بخش‌هایی از دیوار‌های بلند در حال ساختن هستند. نیروی موقت سازمان ملل در لبنان (یونیفل) گفته حداقل یکی از این پایگاه‌ها در خاک لبنان است؛ اتهامی که اسرائیل رد می‌کند.

در شتولا، یکی دیگر از جوامع مرزی اسرائیل که در طول جنگ تخلیه شده بود، ساکنان به کندی برمی‌گردند. ردیفی از خانه‌های آسیب‌دیده رو به لبنان است که بسیاری هنوز تعمیر نشده‌اند. ارتش اسرائیل درست در شمال یک دیوار بلند بتنی ساخته و تانک‌ها را مستقر کرده است. یک افسر ارشد اسرائیلی مستقر در نزدیکی مرز گفت: «ما داریم مرز را مستحکم می‌کنیم... می‌خواهیم دیوار و ارتش بین غیرنظامیان و دشمن باشد. دوربین، سامانه‌های تسلیحاتی و سربازان نظارتی هم داریم. درس‌های غزه را گرفتیم. فهمیدیم که دیوار فقط بخشی از سیستم است، نه کل سیستم؛ این اشتباهی بود که در غزه کردیم.»

از یک پاسگاه نزدیک شتولا، یکی از پایگاه‌های جدید اسرائیلی داخل لبنان کاملاً قابل دیدن است؛ فراتر از دامنه‌هایی که ارتش در جریان حمله سال گذشته، جنگل‌زدایی کرد. در آن سوی تپه‌های قهوه‌ای خشک، توده‌های پراکنده آوار خانه‌های ویران‌شده در روستا‌های حالا خالی، زیر آسمان آبی صاف زمستان به رنگ سفید درخشان دیده می‌شوند. آن افسر که نخواست نامش فاش شود گفت: «تا وقتی ارتش لبنان آنجا نباشد، ما باید باشیم.»

اسرائیل حزب‌الله را متهم کرده که از زمان آتش‌بس مورد حمایت آمریکا در سال گذشته تلاش برای بازمسلح شدن دارد و از زمان آتش‌بس ۲۰۲۴ بیش از ۱۰۰۰ حمله در لبنان انجام داده که صد‌ها کشته بر جای گذاشته است. در روز‌های اخیر حملات هوایی تازه اسرائیل اهداف مختلفی را در جنوب لبنان زده است.

حزب‌الله می‌گوید به شرایط آتش‌بس عمل کرده و از منطقه مرزی نزدیک اسرائیل عقب‌نشینی کرده و ارتش لبنان را در آنجا مستقر کرده است. شیخ نعیم قاسم، رهبر حزب‌الله، تا حالا از دستور دادن به ده‌ها هزار رزمنده این جنبش برای پاسخ نظامی به حملات اسرائیل خودداری کرده است. برخی تحلیلگران می‌گویند صحبت از حمله جدید اسرائیل ممکن است برای افزایش فشار بر ارتش لبنان برای خلع سلاح قاطع‌تر حزب‌الله طراحی شده باشد، اما ممکن است هدفش تقویت حمایت از ائتلاف راست‌گرای حاکم اسرائیل هم باشد. مقامات نظامی اسرائیل گفتند که «به توافق آتش‌بس متعهد هستیم، اما به امنیت اسرائیل هم متعهدیم».

آزولای از احتمال حمله جدید حزب‌الله نگران نیست. او گفت: «اگر اتفاق بیفتد، با آن مقابله می‌کنیم. همه روستا‌های [شیعه لبنانی]اطراف ما ویران شده و عملاً غیرقابل سکونت هستند. اگر بپرسید پیروزی ما چیست، این است که ما یک سال است داریم بازسازی می‌کنیم و آنها حتی یک لوله هم دوباره در زمین نگذاشته‌اند.»