اصلاح ژنتیکی ارقام کنجد ناشکوفا برای نخستین‌بار در کشور

به گزارش مجله خبری نگار،دکتر محمدرضا سیاه‌پوش عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز در این باره اظهار کرد: کنجد، یکی از قدیمی‌ترین گیاهان زراعی و احتمالا کهن‌ترین گیاه دانه روغنی جهان اسـت که به دلیل سهولت استخراج و پایداری زیاد روغن آن و همچنین نیاز بسیار کم به آب، یکـی از گیاهان مهم دانه روغنی در دنیا به ویژه در کشور‌های مستقر در نواحی خشک و نیمه خشک کره زمین است.

وی با اشاره به اینکه کنجد، با پیشینه ۵۰۰۰ ساله در ایران، ارزش تغذیه‌ای بالایی دارد و با ۴۵ تا ۶۳ درصد روغن و ۱۹ تا ۳۱ درصد پروتئین، منبع غذایی با کیفیت عالی است، بیان کرد: کنجد، به دلیل طعم مطبوع، ثبات و پایداری زیاد و اکسیده نشدن آن، به عنوان ملکه دانه‌های روغنی در جهان شناخته می‌شود.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز ادامه داد: دانه کنجد، بـه دلیل داشتن ترکیبات آنتی اکسیدانی سزامول، سزامین و سزامولین که منحصرا در روغن کنجد وجود دارند، ارزش غذایی بالایی داشته و از دوام خوبی برخوردار است و اکسید شدن آن در مدت زمان بیشتری انجام می‌شود.

سیاه‌پوش با بیان اینکه دانه کنجد، سرشار از نیاسین، اسید فولیک و توکوفرول است، تصریح کرد: روغن کنجد یکی از روغن‌هایی است که می‌تواند بـه طـور مستقیم و بدون تصفیه استفاده شود و به علت بالا بودن درصد اسید‌های چرب غیراشـباع و وجود ویتامین‌ها، مصرف آن توصیه می‌شود. همچنین، کنجاله کنجد، از نظـر متیونین، کلسیم، فسـفر و تیامین غنی است و از این حیث برای مصرف دام و طیور بسیار مطلوب است.

وی، افزود: علاوه بر ارزش تغذیه‌ای کنجد، مصرف بسیار کم آب برای تولید این محصول زراعی (حدود یک پنجم برنج)، این گیاه را به عنوان گیاهی استراتژیک در فصل تابستان به ویژه در سال‌های کم‌بارش و جایگزینی بسیار خوب برای برنج مطرح کرده است.

عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: مهم‌ترین موانع توسعه کشت کنجد در کشاورزی مدرن، ریزش دانه در زمان رسیدگی به دلیل شکوفا بودن کپسول‌ها است که برداشت مکانیزه آن را با مشکل مواجه می‌کند و عملا کشاورزان مجبور به برداشت کاملا سنتی و دستی این محصول می‌شوند.

سیاه‌پوش تصریح کرد: این مشکل علاوه بر کاهش کیفیت دانه کنجد، هزینه و زحمت بسیار زیادی برای کشاورزان دارد به طوری‌که تمایل به کشت این محصول استراتژیک در میان کشاورزان بسیار کم است و در اراضی بسیار محدود انجام می‌شود.

وی افزود: برای رفع این مشکل اساسی کنجد، تحقیقات هدفمندی برای تغییر و اصلاح ژنتیکی این گیاه در دوره تحقیقاتی گسترده هفت ساله انجام شده است. این تحقیقات که بخش عمده‌ای از آن در قالب یک پروژه ارتباط با صنعت با همکاری نزدیک کشت و صنعت شهید رجایی انجام شده تاکنون منجر به ثبت و تجاری‌سازی چهار رقم جدید کنجد ناشکوفا (مقاوم به ریزش دانه) به نام‌های "چمران"، "دزفول"، "برکت" و "مهاجر" شده است.

وی خاطرنشان کرد: این ارقام که برای اولین بار در کشور و در منطقه تولید و معرفی شده‌اند، به واسطه ناشکوفا کردن کپسول، مشکل ریزش دانه در زمان رسیدگی را ندارند و امکان برداشت مکانیزه کنجد با کمباین را فراهم می‌کنند.

وی در پایان افزود: در حال حاضر، با فراهم شدن امکان برداشت مکانیزه کنجد با کمباین، می‌توان این گیاه را در صد‌ها هزار هکتار کشت و به صورت مکانیزه مانند دیگر گیاهان زراعی مانند گندم، ذرت و برنج برداشت کرد و از مزایای آن بهره برد.