صنایع دستی فلزی ایران

آشنایی با صنایع دستی فلزی در ایران

مجله خبری-سبک زندگی نگار: صنایع دستی ایران را می‌توانیم به انواع و اقسام مختلفی طبقه بندی نماییم. صنایع دستی فلزی عموما به صنایعی گفته می‌شود که مواد اولیه‌ی آن فلز است و با کمک انواع ابزار مختلف، می‌توانند با تغییر شکل بر روی فلز، آن را ب یک وسیله یا چیز دیگری تبدیل نماید.

از جمله‌ی صنایع دستی فلزی ایران می‌توانیم به موارد مختلفی اشاره کنیم که از معروف‌ترین آن ها، قلم زنی، حکاکی روی فلز و مشبک کاری می‌باشد. در ادامه به هر کدام از این موارد می‌پردازیم. لطفا تا انتهای مقاله با ما همراه باشید:

صنایع دستی ایران را می‌توانیم به انواع و اقسام مختلفی طبقه بندی نماییم

قلم زنی؛ یکی از صنایع دستی فلزی ایرانی

این هنر را می‌توانیم یک هنر دستی فلزی بنامیم که در گذشته عموما بر روی ظروف نقره، مس و طلا انجام می‌شد. قلم زنی یکی از هنر‌های دستی کاربردی و تزئینی در هنر دستی ایران است که طی آن هنر‌های مختلفی بر روی یک ظرف از جنس فلز‌های مختلف انجام می‌شود.

این روز‌ها عموما هنر قلم زنی را می‌توانیم بر روی فلزاتی مانند مس و برنز مشاهده کنیم. هنر قلم زنی از پیشینه‌ی خیلی طولانی و قوی‌ای در ایران برخوردار است. این هنر به حدی مرسوم و ارزشمند بود که هنرمندان، خودشان ظرف و یا وسیله‌ای که می‌خواستند قلم زنی را بر روی آن انجام دهند درست می‌کردند.

اما امروزه این طور نیست و عموما کارگاه‌های مختلف مسگری، انواع ظرف‌ها و اشکال مسی را آماده می‌کنند و روی آن‌ها قلم زنی می‌کنند. مگر اینکه یک هنرمند تاکید خاصی بر روی دست ساز بودن، یک اثر هنری مسی داشته باشد. در این صورت مانند گذشته، خودش برای ساختن چنین اثری اقدام می‌نماید.

برای قلم زنی شما به ابزاری مانند دستگاه خم کاری، سندان، موتور فرچه، کوره برقی و چکش، دستگاه قیرآب کنی، پرگار، چکش و انواع قلم آهنی نیاز دارید. البته سری اول ابزار برای زمانی است که وسیله قرار است به دست خود هنرمند ساخته شود نه در کارگاه. تحقیقات حاکی از این است که هنر قلم زنی در دوره‌ی ساسانیان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده است.

قلم زنی؛ یکی از صنایع دستی فلزی ایرانی

برای معرفی شیوه‌ی کار قلم زنی، ابتدا نیاز است که با استفاده از قیر آب شده، دور ظرف را قیر کاری کنند تا ضربات وارد شده بر روی ظرف، باعث خمودگی کلی ظرف نشود. همچنین از آنجایی که قلم زنی عموما دارای تن صدای بالا است، قیر اندود کردن ظرف باعث می‌شود تا صدای کمتری از این کار بالا بیاید. قلم زنی بر روی فلزات دارای مراحل مختلف و ریزه کاری‌های بسیار زیادی است و عموما تمامی افرادی که به سمت این کار می‌روند از دقت خاصی در به ثمر رساندن هنرشان، بهره می‌گیرند.

هنر مشبک کاری بر روی فلز؛ یکی از صنایع دستی فلزی ایرانی

مشبک فلز نیز یکی دیگر از صنایع دستی فلزی، ایرانی می‌باشد. این هنر در دره‌ی سلجوقیان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بود. وسیله‌هایی که با هنر مشبک فلزی ساخته می‌شوند هم قابلیت کاربردی دارند و هم قابلیت تزئینی، از این رو می‌توانید از انواع ظروف مشبک فلزی برای موارد مختلف استفاده نمایید.

در گذشته جای شمعی‌ها و جای عودی‌ها از جمله مهم‌ترین و پرطرفدارترین ظروفی بودند که تحت هنر مشبک فلزی قرار میگیرند. هنرمندان این هنر، این ظروف را به صورت حیوانات مختلف در می‌آوردند.

این هنر به عنوان یکی از هنر‌های صنایع دستی فلزی ایران، بر روی انواع ظروف مسی و و نقره انجام می‌شود. در این هنر، صفحه‌ای طرح بر روی آن پیاده شده را دقیق می‌برند و برای صاف کردن طرح، از چکش‌های چوبی استفاده می‌نمایند. برای درآوردن طرح مورد نظر عموما از اره مویی استفاده می‌شود.

این هنر را بیشتر می‌توانید در اصفهان مشاهده نمایید. در هنر مشبک فلزی، تمام قسمت‌های پرتی که در صفحه زیر کار وجود دارد از کل طرح جدا می‌شود و تمرکز کار تماما بر روی طرح نهایی و بلد شدن آن گذاشته خواهد شد. اصلا به همین دلیل است که این هنر را هنر مشبک فلز می‌نامند.

چرا که در طرح نهایی شما می‌توانید شاهد، ترسیم‌های مشبک مانندی بر روی یک ظرف و یا هر صفحه‌ی گود و تخت دیگری باشید. علاوه بر اصفهان که معدن این هر است، شما می‌توانید انواع زیور آلات ساخته با این روش و یا انواع اسماء متبرکه مشبک فلزی را در استان آذربایجان شرقی نیز مشاهده نمایید.

هنر مشبک کاری بر روی فلز؛ یکی از صنایع دستی فلزی ایرانی است

حکاکی بر روی فلز

هنر آخری که می‌خواهیم به عنوان یکی از معروف‌ترین هنر‌های صنایع فلزی دستی ایران به آن اشاره کنیم، هنر حکاکی بر روی فلز است. ابزاری که در این هنر استفاده می‌شود، یک قلم به نام منقاش است.

حکاکی بر روی فلز معمولا بر روی زمینه‌های مسی انجام می‌شود. تفاوت هنر حکاکی بر روی فلز با سایر هنر‌های نام برده در این است که در این هنر عموما تمامی نقش‌ها به صورت برجسته بر روی طرح نمایان می‌شود و شما هیچ فرورفتگی را نخواهید دید. در واقع در این هنر، اطراف طرح اصلی بر روی ظرف مورد نظر، برداشته و خالی می‌شود تا طرح نهایی حاصل شود.

هنر حکاکی بر روی فلز یکی از معروف‌ترین هنر‌های صنایع فلزی دستی ایران است.

یکی از فعال‌ترین استان‌هایی که در زمینه‌ی هنر حکاکی رو فلز، بسیار معروف است، استان آذربایجان شرقی می‌باشد. حکاکی روی فلز در این استان به صورت اصولی انجام می‌شود و همین موضوع سبب شد تا یکی از هنرمندان فعال در این هنر، بتواند نشان مهر اصالت یونسکو را در رشته حکاکی روی نقره دریافت نماید. لازم است بدانید که حکاکی بر روی فلز عمدتا بر روی شمعدان‌ها و یا آینه‌ها انجام می‌شود و ظروف تحت این هنر، عموما بیشتر قابلیت تزئینی دارند.

عکس هنر‌های صنایع فلزی دستی ایران