خسارت ۵۶ میلیارد دلاری فرسایش خاک در ایران/ راهکار مدیریت فرسایش خاک در ایران چیست؟

به گزارش مجله خبری نگار خاک به عنوان منبع طبیعی، سرمایه ملی و بستر حیات، نقش اساسی در استقرار و رشد جوامع بشری و نیز سایر مخلوقات دارد و در واقع بخشی از زنجیره غذایی انسان و سایر حیوانات از خاک می‌باشد به همین دلیل هرگونه آلودگی موجود در خاک می­‌تواند در طی زنجیره غذایی، به سطوح بالاتر انتقال یافته و در نهایت در انسان تمرکز یابد.

گرچه خاک از منابع تجدیدپذیر به شمار می‌رود، اما براساس بررسی‌های صورت گرفته تشکیل هر سانتی­متر خاک در شرایط مختلف آب و هوایی از ۱۰۰ تا ۱۰ هزار سال طول می‌کشد. در بیان اهمیت و جایگاه خاک در زیست انسان همین بس که بیش از ۹۵ درصد نیاز‌های غذایی انسان از طریق خاک تامین می‌شود و این عنصر تامین کننده ۷۰ درصد مایحتاج و ابزار زندگی انسان است.

احیاو تجدیدپذیری خاک آنقدر گران و پرهزینه است که توجیه اقتصادی ندارد و انتقال آن نیز با توجه به اینکه هر هکتار خاک معادل چهار میلیون و ۸۰۰ هزار کیلو گرم وزن دارد، شدنی و قابل انجام نیست و تنها می‌توان گفت خاک و تمامیت آن امانتی در دست ماست برای تحویل بی کم و کاست به نسل‌های آینده.

خسارت ۵۶ میلیارد دلاری فرسایش خاک در کشور

متاسفانه باید گفت این نعمت الهی به راحتی از دسترس خارج می‌شود و سالانه میزان قابل توجهی از خاک کشور با فرسایش تخریب می‌شود. منوچهر گرجی، رئیس انجمن علوم خاک ایران و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه سالانه حدود ۲ میلیارد تن فرسایش خاک در کشور برآورد شده است، می‌گوید: در وزرات کشاورزی آمریکا در سال ۲۰۱۱ تحقیقی انجام شد که نشان داد به ازای هر تن فرسایش خاک ۲۸ دلار خسارت وارد می‌شود. اگر همین عدد را در میزان فرسایش سالانه در کشور تعمیم دهیم رقم ۵۶ میلیارد دلار بدست می‌آید. این رقم خسارتی است که به کشور وارد می‌شود. کاهش تولید محصول در اراضی کشاورزی، هدر رفت آب، پر شدن سد‌ها از رسوب، به خطر افتاد سلامتی در میان افراد جامعه و آلودگی آب‌ها تنها برخی از خساراتی است که با فرسایش خاک ایجاد می‌شود.

خاک از آب هم مهمتر است

رئیس انجمن علوم خاک با بیان اینکه موضوع خاک مهم‌تر از آب است، تصریح می‌کند: خاک بزرگترین توزیع کننده آب در دنیا است و بررسی‌های جهانی نشان می‌دهد که رطوبت خاک بیش از هشت برابر رطوبت تمام رودخانه‌ها است و این رطوبت خاک است که موجب توسعه پوشش‌های گیاهی و مرتع می‌شود، بنابراین حل مشکل آب کشور بدون در نظر گرفتن مشکل خاک امکان‌پذیر نیست و باید برای حل مشکل آب به خاک توجه شود و این در حالی است که در کشور برای بررسی و رسیدگی به مسائل خاک هیچ تشکیلاتی وجود ندارد.

همچنین عضو هیئت علمی دانشگاه تهران معتقد است: یکی از مهم‌ترین معضلات خاک کشور از بین رفتن زمین‌های حاصلخیز کشاورزی در کنار شهر‌ها است و توسعه شهرها، ساخت و سازها، شهرک‌ها و واحد‌های مسکونی بیشترین خسارت را به خاک وارد می‌کنند، باید تمام مشکلات خاک نوشته و بررسی و راهکار‌های مؤثری برای هر چالش در نظر گفته شود تا از بروز بحران‌های مربوط به خاک در کشور پیشگیری و یا آسیب‌های حاصل از مسائل خاک کمتر شود.

آبخیزداری؛ راهکار مدیریت آب و خاک

به اذعان کارشناسان آبخیزداری و مدیریت جامع حوزه آبخیز، مهمترین راهکار مدیریت حفاظت آب و خاک در کشور است؛ در این باره مسعود منصور رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور با اشاره به ضرورت وجود طرح‌های جامع آبخیزداری برای حفاظت از آب و خاک می‌گوید: امروز مهم‌ترین رویکرد در حوزه پیشگیری از فرسایش خاک اقدامات آبخیزداری است، چرا که فعالیت در این بخش باعث اثربخشی بیشتری در کاهش فرسایش خاک و آثار تخریبی سیلاب‌ها و حفاظت از سفره‌های زیر زمینی می‌شود.

به گفته رئیس سازمان جنگل ها، عوامل تهدید کننده تاکنون خسارت‌های زیادی علاوه بر زیر ساخت‌ها به منابع طبیعی و کشاورزی کشور وارد کرده است و برای جلوگیری از خسارت‌های بیشتر، اقدامات پیشگیرانه (آبخیزداری) بایدبه عنوان رویکرد اصلی در برنامه ریزی‌ها قرار گیرد.