فوق تخصص غدد کودکان: سن ابتلا به دیابت نوع یک در کودکان، به زیر یک سال رسیده است

به گزارش مجله خبری نگار،سیامک شیوا در گفت‌و‌گو با اشاره به افزایش چشمگیر موارد ابتلا به دیابت نوع یک در کودکان گفت: دیابت به طور کلی به دو نوع یک و دو تقسیم می‌شود. نوع دو در بزرگسالان شایع‌تر است، اما نوع یک معمولاً در کودکان دیده می‌شود. در دیابت نوع یک، سلول‌هایی که انسولین تولید می‌کنند از بین می‌روند، قند خون افزایش یافته و علائم بیماری بروز می‌کند. در این حالت، کودک آب فراوان نوشیده و ادرار او زیاد می‌شود که از علائم اصلی افزایش قند خون است.

وی افزود:، چون علت بیماری از بین رفتن سلول‌های انسولین‌ساز است، درمان آن نیز تزریق انسولین است تا انسولین از دست‌رفته جایگزین شود. برخلاف دیابت نوع دو که درمان آن با قرص، رژیم غذایی و فعالیت بدنی انجام می‌شود، در دیابت نوع یک این روش‌ها کاربردی ندارند.

شیوا با تأکید بر اینکه فعلاً تنها درمان مؤثر در سراسر جهان برای دیابت نوع یک انسولین تزریقی است، گفت: درمان باید به گونه‌ای انجام شود که کودک از نظر رشد قدی و وزنی متناسب با سن خود پیشرفت کند و دچار افت قند خون نشود، چراکه افت قند خون می‌تواند به مغز آسیب بزند. به همین دلیل درمان دیابت در کودکان نسبت به بزرگسالان دشوارتر است.

وی با بیان اینکه دیابت نوع یک و دو هر دو در جهان در حال افزایش است، اظهار کرد: نوع دو بسیار بیشتر دیده می‌شود که علت آن ترکیب عوامل ژنتیکی و محیطی است.

این پزشک فوق تخصص گفت: علت ابتلا به دیابت نوع یک در کودکان، ترکیب ژنتیک و عوامل محیطی است. کودک باید از نظر ژنی مستعد باشد تا عوامل محیطی نیز با آن ترکیب شوند و سلول‌های انسولین تخریب شده و بیماری بروز کند.

شیوا افزود: در فصل سرما، عوامل محیطی مانند عفونت‌ها و ویروس‌ها افزایش می‌یابد. در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع، کودک ممکن است دچار کتواسیدوز دیابتی شود؛ در این وضعیت، نفس‌های او تندتر شده، اسید خون افزایش یافته، حال عمومی بد می‌شود و در نهایت ممکن است کودک به کما برود و در بخش ICU بستری شود.

وی تصریح کرد: روش قطعی برای پیشگیری از دیابت نوع یک وجود ندارد. برخی والدین فرزندان خود را برای انجام آزمایش‌های مکرر می‌برند تا زودتر تشخیص دهند، در حالی که این کار درست نیست. دیابت نوع یک به‌قدری با علائم آشکار بروز می‌کند که ظرف دو تا سه هفته قابل شناسایی است، برخلاف دیابت بزرگسالان که ممکن است مدت‌ها با قند بالا، اما بدون علامت زندگی کرد.

وی با بیان اینکه والدین نمی‌توانند از ابتلای کودک به دیابت نوع یک پیشگیری کنند، زیرا برخی عوامل محیطی مانند ویروس‌ها اجتناب‌ناپذیرند، گفت: کودکان در مهدکودک، مدرسه یا حتی از والدین خود این ویروس‌ها را دریافت می‌کنند که ممکن است محرک آغاز بیماری باشد.

شیوا اظهار کرد: در دیابت نوع یک، تغذیه و سبک زندگی نقشی در بروز بیماری ندارد. اما در صورت مشاهده‌ی دیابت نوع دو در کودکان، معمولاً این کودکان پرخور، کم‌تحرک و دارای اضافه وزن هستند.

وی با اشاره به نقش ژنتیک گفت: ژنتیک مرتبط با این بیماری از پدر یا مادر منتقل می‌شود، اما در دوران بارداری قابل تشخیص نیست. دیابت یک بیماری تک‌ژنی نیست بلکه ژن‌های متعددی در آن نقش دارند. برخی ژن‌ها فرد را مستعد ابتلا می‌کنند و برخی دیگر خاصیت محافظتی دارند. برآیند این ژن‌ها مشخص می‌کند که کدام عامل غالب شود. اگر ژن‌های مستعد کننده فعال‌تر باشند، در اثر عوامل محیطی بیماری بروز می‌کند و اگر فرد فاقد این ژن‌ها باشد، صرفاً با عوامل محیطی دچار دیابت نخواهد شد.

این فوق تخصص بیماری‌های غدد درون‌ریز و متابولیسم کودکان گفت: تحقیقات متعددی در زمینه‌ی پیوند سلولی و سلول‌های بنیادی انجام شده تا شاید بتوان از طریق پیوند، درمان دائمی ایجاد کرد، اما هنوز هیچ روش موفقی که فرد را مادام‌العمر بی‌نیاز از انسولین کند، به دست نیامده است. در استان ما نیز امکانات لازم برای انجام پیوند سلولی وجود ندارد، زیرا سلول‌های تزریق شده پس از ورود به بدن از بین می‌روند.

شیوا ادامه داد: در ابتدای تشخیص، تمامی کودکان مبتلا بستری می‌شوند تا هم قند خون آنها کنترل شود و هم والدین آموزش‌های لازم را ببینند. اگر والدین بیماری را بپذیرند و همکاری کنند، کودک می‌تواند بدون عوارض جدی زندگی کند. اما در صورت امتناع از تزریق انسولین، کودک بدحال شده و ممکن است به کما برود. در برخی موارد دیده شده که کودکان به دلیل عدم تزریق انسولین چنان ضعیف می‌شوند که حتی توان نشستن یا ایستادن ندارند.

این فوق تخصص غدد تأکید کرد: برخی والدین تصور می‌کنند در کشور‌های دیگر درمان قطعی برای دیابت وجود دارد، اما در ایران نیست؛ در حالی‌که چنین نیست. در تمام جهان تنها راه درمان دیابت نوع یک، تزریق انسولین بوده و تفاوت صرفاً در نحوه‌ی تزریق (پمپ، سرنگ یا ابزار‌های دیگر) است.

وی با بیان اینکه اگر کنترل قند خون با انسولین به خوبی انجام شود، عوارض طولانی‌مدت بروز نخواهد کرد، گفت: والدین نباید در تغذیه‌ی کودک سخت‌گیری کنند، زیرا محدودیت غذایی رشد او را مختل می‌کند. کودک باید بر اساس برنامه‌ی منظم انسولین، رژیم غذایی مناسب و کنترل مستمر قند خون زندگی کند تا از رشد طبیعی برخوردار شود. پذیرش بیماری و همکاری خانواده، کلید اصلی زندگی سالم کودک دیابتی است.