داغ شدن تنور انتخابات/لزوم جلوگیری از تخریب رقبا در فضای مجازی

به گزارش مجله خبری نگار، با پیشرفت تکنولوژی و گسترش عرصه فضای مجازی، تبلیغات انتخابات دیگر از شیوه‌های سنتی از جمله پخش پلاکارد و تبلیغات میدانی یا حتی استفاده از رسانه‌های رسمی فاصله گرفته و فضای مجازی به بستری مهم برای تبلیغات داوطلبان انتخابات تبدیل شده است. هزینه کم و گستردگی و فراگیری زیاد شبکه‌های اجتماعی، داوطلبان و هواداران آنها را به سوی استفاده از فضای مجازی و شبکه‌های مجازی سوق داده است.

با این حال تجربه نشان داده است که مزایای فضای مجازی می‌تواند در عین حال تبدیل به آسیب جدی هم بشود. به طور مثال فراگیری فضای مجازی می‌تواند بستری برای گسترش خشونت، اتهام زنی و تخریب در زمان انتخابات شود. مثال واضح این سوءاستفاده از فضای مجازی در مورد دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا وجود داشت. توییتر تشخیص داده بود که ترامپ از این شبکه برای دروغ پراکنی استفاده می‌کند؛ بنابراین در زمان انتخابات ریاست جمهوری این کشور در سال ۲۰۲۰، توییت‌های ترامپ که حاوی مطالب دروغ بود را به مردم معرفی می‌کرد و پس از حمله هواداران او به کنگره آمریکا، توییتر حساب کاربری ترامپ را بست.

برای مقابله با سوءاستفاده از فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی مختلف مقرراتی برای استفاده کاربران تهیه و اعمال کرده اند. مثلا یوتیوب انتشار هرگونه محتوای نفرت پراکنی، آزار و اذیت، روش‌های فریبکارانه و تهییج خشونت را ممنوع کرده است. یوتیوب اجازه انتشار مطالبی که موجب فریب رای دهندگان یا موجب اختلال در فرایند رای گیری می‌شود را نمی‌دهد. فیس‌بوک، پست‌هایی که سعی در زیر سوال بردن نتایج انتخابات یا روش‌های رأی گیری را داشتند، برچسب می‌زد. قوانین توییتر صراحت دارد که هیچ یک از کاربران از جمله کاندیدا‌های ریاست جمهوری نمی‌توانند ادعای برنده شدن در انتخابات کنند مگر آنکه مقامات آن را اعلام کرده باشند.

جدا از قوانین شبکه‌های اجتماعی، دولت‌ها هم برای نظارت بر فضای مجازی، مقرراتی وضع کرده اند. مثلا در فرانسه به قضات اجازه داده شده که دستور حذف سریع اخبار جعلی در کمپین‌های انتخاباتی را صادر کنند. در ایتالیا، باید گزارش‌های انتخاباتی پس از راستی آزمایی توسط کمپین‌ها منتشر شوند. نظارت قوی بر این شبکه‌ها در این کشور وجود دارد. در آلمان، شبکه‌های اجتماعی موظف شدند که جهت ایمن سازی پلتفرم خود و همچنین ارجحیت دادن به سیاستمداران آلمانی، اقداماتی انجام دهند. بر اساس دستور دولت هند، احزاب سیاسی باید محتوای نفرت پراکنانه و اخبار جعلی را از حساب‌های کاربری شبکه‌های اجتماعی خود پاک کنند.

در ایران نیز شبکه‌های اجتماعی در سال‌های اخیر گسترش زیادی یافته اند و بخشی از تحصیل، اشتغال، اوقات فراغت و اطلاع رسانی مردم را بر عهده گرفته اند و به بخش جدانشدنی از زندگی مردم تبدیل شده اند؛ بنابراین نمی‌توان از نقش آنها در ایام انتخابات هم غافل شد. در انتخابات‌های اخیر در کشور از جمله انتخابات سال گذشته مجلس شورای اسلامی، از فضای مجازی برای تبلیغات استفاده شد. اکنون هم فضای انتخابات در شبکه‌های اجتماعی، داغ شده است. سال گذشته محسن اسلامی سخنگوی ستاد انتخابات کشور اعلام کرده بود که " پنج پیام رسان گپ، سروش، بله و ایتا و آی‌گپ موظف شدند در هر حوزه انتخابیه یک بستر مجازی برای تبلیغات نامزد‌ها شکل دهند. همچنین وزارت کشور موظف شده است تا سامانه‌ای طراحی کند که همه صفحات مجازی رسمی نامزد‌ها در آنجا نمایان باشد. "

عیسی زارع پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اخیرا درباره تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری انتخابات ریاست جمهوری گفت: " اقدامات و تدابیری در زمینه تبلیغات کاندیدا‌های ریاست جمهوری از سوی وزارت ارتباطات در نظر گرفته شده است. این اقدامات برای تبلیغات کاندیدا‌های ریاست جمهوری در بستر پیام‌رسان‌های بومی است که به زودی اعلام خواهد شد. "

در ایران هم دستور العمل استفاده از فضای مجازی در ایام تبلیغات انتخاباتی برای مقابله با تخریب، تهمت، افترا، زیرسوال بردن فرآیند انتخابات و ترویج خشونت وجود دارد و ستاد انتخابات کشور و قوه قضائیه هم بر فعالیت انتخاباتی در فضای حقیقی و هم فضای مجازی نظارت دارند، با این حال یکی از مشکلاتی که در کشور ما وجود دارد این است که، چون پیام‌رسان‌های خارجی در کشور ما دفتر ندارند، زیر بار تبعیت از قوانین کشور هم نمی‌روند که در دستورالعمل تبلیغات انتخابات برای انتخابات مجلس دوازدهم، استفاده از پیام‌رسان‌های غیرقانونی از جمله تلگرام، واتس آپ و اینستاگرام ممنوع شد که البته نظارت موثر بر آن شبکه‌ها برای ایجاد فضایی آرام و امن برای برگزاری انتخابات اهمیت دارد. از سویی باید قوانین و مقررات هم در این زمینه به اندازه کافی بازدارنده باشد تا داوطلبان و هواداران و سایر کاربران فضای مجازی به جای تخریب یکدیگر، صرفا برنامه‌های خود را ارائه کنند.