خلیج‌فارس یا خلیج‌ع-ر-ب؛ اسناد عربی چه می‌گویند؟ + عکس

به گزارش مجله خبری نگار، ۱۰ اردیبهشت روز ملی خلیج‌فاس، سالروز اخراج پرتقالی‌ها از تنگه هرمز و دریای پارس با رشادت امام قلی‌خان والی فارس در زمان صفوی است.

این آبراهه بزرگ در طول تاریخ همواره مورد توجه حکام سیاسی منطقه بوده تا جایی که در دوران باستان داریوش هخامنشی اسکیلاکس یونانی‌تبار را گسیل داشت تا راه‌ها‌یی را کشف کند، در قرون اسلامی فرزندان بویه سیراف در خلیج‌فارس را مرکز تجاری و نادرشاه در دوران معاصر نیروی دریایی‌اش را در کنار این آب ساخت.
اینکه در طول تاریخ نام این خلیج، «فارس» بوده مسأله کاملاً ثابت شده در اسناد حقوقی بین‌المللی و به ویژه در تاریخ است، اما برخی کشور‌ها بنا به دلایل سیاسی و غیرعلمی از نام جعلی «خلیج ع ر ب ی» استفاده می‌کنند که با بررسی اسناد عربی هم خلاف واقع است.

مسند ابویعلی موصلی

مسند ابویعلی موصلی اثر ابویعلی موصلی امام حنفی است. این مسند شامل ۷۵۵۵ حدیث است. این اثر در کنار مجموعه‌های بزرگ و معتبر حدیثی مانند صحاح سته و مسند احمد بن حنبل اعتبار ویژه‌ای دارا و از کتاب‌های درسی بوده است. طرق روایت آن از دو طریق بوده: نخست روایت ابن مقری معروف به «مسند کبیر» و دوم روایت ابوعمرو بن حمدان مشهور به «مسند صغیر».

عَنْ جَابِرٍ، قَالَ: قَامَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ ذَاتَ یَوْمٍ عَلَى الْمِنْبَرِ فَقَالَ: " إِنَّهُ بَیْنَمَا أُنَاسٌ یَسِیرُونَ فِی الْبَحْرِ فَنَفَدَ طَعَامُهُمْ، فَرُفِعَتْ لَهُمْ جَزِیرَةٌ فَخَرَجُوا یُرِیدُونَ الْخُبْزَ فَلَقِیَتْهُمُ الْجَسَّاسَةُ - قُلْتُ لِأَبِی سَلَمَةَ: وَمَا الْجَسَّاسَةُ؟ قَالَ: امْرَأَةٌ تَجُرُّ شَعْرَ رَأْسِهَا - قَالَتْ لَهُمْ: فِی هَذَا الْقَصْرِ خَبَرُ مَا تُرِیدُونَ فَأَتَوْهُ، فَإِذَا هُمْ بِرَجُلٍ مُوثَقٍ فَقَالَ: أَخْبِرُونِی، أَوْ سَلُونِی أُخْبِرْکُمْ فَسَکَتَ الْقَوْمُ، فَقَالَ: أَخْبِرُونِی عَنْ نَخْلِ بَیْسَانَ وَأَرِیحِیَا - أَوْ أَرِیحَا - أَأَطْعَمَ؟ قَالُوا: نَعَمْ، قَالَ: فَأَخْبِرُونِی عَنْ حَمْأَةِ زُغَرَ هَلْ فِیهَا مَاءٌ؟ قَالُوا: نَعَمْ. قَالُوا: هُوَ الْمَسِیحُ تُطْوَى لَهُ الْأَرْضُ فَیَسْلُکُهَا فِی أَرْبَعِینَ یَوْمًا إِلَّا مَا کَانَ مِنْ طَیْبَةَ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: " أَلَا وَإِنَّ طَیْبَةَ هِیَ الْمَدِینَةُ مَا مِنْ بَابٍ مِنْ أَبْوَابِهَا إِلَّا مَلَکٌ صَالِتٌ سَیْفَهُ یَمْنَعُهُ مِنْهَا، وَبِمَکَّةَ مِثْلُ ذَلِکَ " ثُمَّ قَالَ: " فِی بَحْرِ فَارِسَ مَا هُوَ فِی بَحْرِ الرُّومِ مَا هُوَ ". فَقَالَ لِی أَبُو سَلَمَةَ: إِنَّ فِی هَذَا الْحَدِیثِ شَیْئًا مَا حَفِظْتُ قَالَ: شَهِدَ جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ أَنَّهُ ابْنُ صَیَّادٍ قُلْتُ: فَإِنَّهُ قَدْ مَاتَ، قَالَ: و َإِنْ مَاتَ. قُلْتُ: فَإِنَّهُ أَسْلَمَ، قَالَ: وَإِنْ أَسْلَمَ، قُلْتُ: فَإِنَّهُ قَدْ دَخَلَ الْمَدِینَةَ، قَالَ: وَإِنْ دَخَلَ الْمَدِینَةَ.

خلیج فارس در گزارش‌های کتب اهل سنت و روایت پیامبر اسلام

در کتب اهل سنت با سند صحیح از زبان پیامبر (ص) از عبارت خلیج فارس استفاده شده است: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّم: ... فِی بَحْرِ فَارِس». سند روایت به نظر اکثر مفسران صحیح و محکم است. (رجاله رجال الصحیح - مسند ابی یعلی ج ۴ ص ۱۲۰).

همچنین عبدالرزاق صنعانی می‌نویسد: عَنْ مَعْمَرٍ, عَنِ قَتَادَةَ، وَالْحَسَنِ, فِی قَوْلِهِ تَعَالَى: {مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ} [الرحمن: ۱۹]قَالَ: بَحْرُ فَارِسَ.

ترجمه: معمر بن راشد از قتاده و حسن بصری در مورد آیه ۱۹ سوره الرحمن نقل می‌کند که گفتند: منظور از بحرین دریای فارس و روم است و ... (تفسیر عبدالرزاق ج ۳ ص ۲۶۶).

طبری در تاریخ خود می‌نویسد: وکان فی سواحل بحر فارس ملک یقال له أبتنبود: در سواحل دریای فارس پادشاهی بود به نام ابتنبود تاریخ (طبری ج ۲ ص ۳۹).

ابن تیمیه؛ پیشوای وهابیت و نام کهن خلیج‌فارس و بحرفارس در کتاب الجواب الصحیح لمن بدّل دین المسیح (۵/ ۲۴۶) ... وَهَذِهِ الصِّفَاتُ مُنْطَبِقَةٌ عَلَى مُحَمَّدٍ وَأُمَّتِهِ، لَا عَلَى الْمَسِیحِ فَإِنَّهُ حَازَ مِنَ الْبَحْرِ الرُّومِیِّ إِلَى الْبَحْرِ الْفَارِسِیِّ، وَمِنْ لَدُنِ الْأَنْهَارِ بِجَیْحُونَ وَسَیْحُونَ، إِلَى مُنْقَطَعِ الْأَرْضِ بِالْمَغْرِبِ، کَمَا قَالَ: " زُوِیَتْ لِیَ الْأَرْضُ، مَشَارِقُهَا وَمَغَارِبُهَا، وَسَیَبْلُغُ مُلْکُ أُمَّتِی مَا زُوِیَ لِی مِنْهَا ".

اسناد خاندان سعود

نمونه دیگری از بکارگیری عبارت خلیج فارس در مکاتبات سران شیوخ عرب خلیج فارس. از اینگونه اسناد در جهان عرب بیشمار وجود دارد.

در دوران قاجار، فیصل بن ترکی، رئیس وقت قبیله آل‌سعود، به ناصرالدین شاه نامه نوشته و در آن اسم از خلیج‌فارس برده است.

به‌کارگیری نام خلیج‌فارس بی‌شمار در طول تاریخ و معاصر توسط مراجع ذی‌صلاح به کار رفته به‌طوری که ناسا هم به این موضوع اشاره کرده است؛ خلیج‌فارس جغرافیایی نیست که نام آن تغییر پذیر باشد چرا که قرن‌ها مردم دنیا آن را با این نام می‌شناسند و قرن‌ها نیز به همین نام خواهند شناخت.