روایت کیوریتور ارشد پاویون ایران از بینال ونیز؛ نوای ضد صهیونیستی در آثار هنرمندان دنیا

به گزارش مجله خبری نگار، شصتمین دوسالانه هنر ونیز از ابتدای اردیبهشت درحال برگزاری است. ۸۰ کشور در این المپیک هنری حضور دارند. پاویون رسمی جمهوری اسلامی ایران هم رسما کار خود را از هفته گذشته آغاز کرده است.

۲۰ هزار هنرمند به حضور اسرائیل اعتراض کردند

امیر عبدالحسینی کیوریتور ارشد غرفه (پاویون) رسمی جمهوری اسلامی در شصتمین دوسالانه هنر ونیز که این روز‌ها در این شهر به سر می‌برد، درباره اعتراض جامعه جهانی به حضور اسرائیل در این دوسالانه اظهار کرد: از مدت‌ها قبل بیانیه‌ای مبنی بر عدم حضور اسرائیل در شصتمین دوسالانه هنر ونیز منتشر شد و ۸۰۰۰ نفر از هنرمندان جهان با انتشار و امضای آن به رفتار این رژیم و کشتار زنان و کودکان اعتراض کردند و خواستار عدم حضور اسرائیل در دوسالانه ونیز شدند. این اعتراض به سرعت گسترده‌تر شد و در زمان برگزاری دوسالانه بیش از ۲۰ هزار هنرمند و فعال فرهنگ و هنر و ادبیات خواستار حذف اسراییل از شصتمین دوسالانه ونیز شدند.

وی افزود: در روز‌های پیش از افتتاح دوسالانه، کیوریتور و هنرمندان اسرائیل در بیانیه‌ای اعلام کردند تا زمان برقراری آتش‌بس و توافق بر آزادی گروگان‌ها غرفه خود را افتتاح نمی‌کنند. در غرفه اسراییل، تنها یک ویدیو آرت به نمایش در آمده که از پشت شیشه قابل نمایش است و چند سرباز ایتالیایی مقابل غرفه نگهبانی می‌دهند. با این حال گروه‌های هنری و بازدیدکنندگان بینال در روز‌های آماده‌سازی و گشایش دوسالانه در مقابل غرفه اسراییل تجمع و به رفتار رژیم صهیونیستی در قتل‌عام و نسل‌کشی اعتراض کردند.

نمایش آثار هنرمندان با چاشنی شعر

عبدالحسینی با اشاره به سناریوی پاویون ایران در ونیز ۲۰۲۴ خاطرنشان کرد: موضوع و مضمون آثار ارائه شده در پاویون ایران به کودکان غزه اختصاص دارد. ۵ اثر از ۵ هنرمند شاخص و سرشناس ایران متشکل از مصطفی گودرزی، کاظم چلیپا، مرتضی اسدی، عبدالحمید قدیریان و غلامعلی طاهری در پاویون ایران به نمایش درآمده که تمام این آثار در زمستان ۱۴۰۲ خلق شده و به نوعی تازه‌ترین نقاشی‌های این هنرمندان محسوب می‌شوند. برای عنوان هر اثر هم فرازی از یکی از شعر‌های محمود درویش انتخاب شده است. «شهیدی است که شهیدی آن را حمل می‌کند» از مصطفی گودرزی، «جز قلبش چیزی نیافتند» اثر مرتضی اسدی، «خانه‌ای با بک در و دو پنجره» از کاظم چلیپا، «آنجا که نگاه پایان می‌گیرد» از غلامعلی طاهری و «سلام خداوند بر فرزند شهیدت» اثری از عبدالحمید قدیریان است.

این هنرمند با اشاره به نام غرفه ایران در بینال ونیز ادامه داد: عنوان غرفه ایران همان مطلع شاه‌بیت جهانی سعدی شیرازی است که در سازمان ملل نصب شده است. همان شهر معروف «بنی‌آدم اعضای یک پیکرند».
«والایی در سرزمینی که برای صلح آفریده شد» هم عنوان نمایشگاه است. سرزمینی که برای صلح آفریده شد بر اساس فرازی از شعر‌های محمود درویش انتخاب شده است. والایی هم بر اساس نگاه نظریه‌پردازان فلسفه هنر و اندیشمندانی همچون «لیوتار» به امر والا در هنر اشاره می‌کند. این نظریه‌پردازان بر این باورند که موقعیت‌هایی وجود دارد که احساس و ادراک می‌شود، اما قابل بیان نیست و وظیفه هنرمند بازنمایی آن موقعیت‌ها است.

مفهوم کیوریتوری از زبان کارگردان هنری پاویون ایران

این مدرس دانشگاه در ادامه به نقش کیوریتور در رویداد‌های تخصصی و شرح فعالیت او اشاره کرد و یادآور شد: تأکید بر این نکته را ضروری می‌دانم که در هنر معاصر سال‌هاست بحث کیوریتورینگ و کیوریتوریال اهمیت پیدا کرده است. اگر از این واژه لاتین استفاده می‌کنم و معادل فارسی آن را نمی‌آورم به این دلیل است که هیج‌کدام از واژه‌های معادل هم‌چون هنرگردان، دبیر هنری، نمایشگاه‌گردان و سایر موارد مطرح شده معنای کامل کیوریتور را منتقل نمی‌کند.

وی در ادامه گفت: سال‌هاست در هنر معاصر کیوریتور نقش اول را برای ارائه یک فرآیند نمایشگاهی ایفا می‌کند. این شخص در هنر ایران به درستی مطرح نشده و تصور بر این است که کیوریتور یعنی جمع‌کننده آثار! در صورتی که کیوریتور به عنوان کارگردان و سرپرست هنری موظف است سناریوی کاملی برای ارائه نمایشگاهی داشته باشد و اندیشه و نگرش او در فرایند نمایشگاهی اهمیت دارد. این شخص بر اساس طرح و سناریوی از پیش آماده شده تمام امور نمایشگاه را بر مبنای نوع روایت و مفاهیم مورد نظر هدایت می‌کند.

عبدالحسینی ادامه داد: کیوریتور از ابتدای شکل‌گیری اثر هنری تا زمان ارائه آن به شکل مؤثر نقش‌آفرین است. طرح اولیه، بیانیه، انتخاب فضا، مشخص کردن مضمون، شیوه ارائه، چیدمان، شیوه روایت پیام، توجه به جامعه هدف، امور رسانه‌ای و تمام مواردی که در ارائه بهتر هنر معاصر اهمیت دارد توسط او ساماندهی، کارگردانی و سرپرستی می‌شود. همانطور که اشاره کردم در بسیاری از رویداد‌های هنری ایران معنای کیوریتور به درستی درک نشده و کسی که کار‌ها را جمع می‌کند را کیوریتور می‌نامند در صورتی که شیوه ارائه و نگرش و اندیشه اهمیت دارد.

از نمایش در موزه هنر‌های معاصر تا دوسالانه ونیز

وی با اشاره به پروژه والایی خاطرنشان کرد: این پروژه از ماه‌ها قبل در مرکز هنر‌های تجسمی حوزه هنری به پیشنهاد محمد زرویی مدیرکل این مرکز مطرح و به ۵ هنرمند سرشناس پیشنهاد شد تا آثاری را با موضوع کودکان غزه ارائه کنند. در روز‌های پایانی بهمن ۱۴۰۲ این کار‌ها برای نمایشگاه آماده شد. پس از مشخص شدن سناریو و شیوه رونمایی و ارائه نمایشگاهی و در مشورت برای انتخاب فضا، دکتر خراسانی‌زاده مدیر کل هنر‌های تجسمی وزارت فرهنگ پیشنهاد داشتند که یکی از گالری‌های موزه هنر‌های معاصر تهران برای نمایش این ۵ اثر و فضاسازی مناسب آن در اختیار قرار گیرد. موزه هنر‌های معاصر فلسطین، نگارخانه خیال شرقی در مؤسسه فرهنگی هنری صبا و نگارخانه حوزه هنری از دیگر فضا‌هایی بود که برای نمایش این پروژه پیشنهاد شد. درست در همان روز‌ها طرح‌هایی برای شصتمین دوسالانه هنر ونیز در حال بررسی بود و پیشنهاد شد که پروژه والایی هم به عنوان یکی از گزینه‌ها مطرح و بررسی شود. در نهایت تقدیر این بود که این پروژه برای پاویون ایران انتخاب شود. کیوریت‌محور بودن، خط سیر روایی، اهمیت موضوعی، جدید بودن آثار، بهره‌مندی از رسانه‌های هنری در ارائه نمایشگاهی و شرایط اجتماعی جهان در واکنش به اندوه کودکان غزه از جمله گزینه‌هایی بود که در انتخاب این پروژه برای نمایش در شصتمین دوسالانه هنر ونیز مورد توجه قرار گرفت و نمایش این آثار از شکل ملی به ارائه جهانی تبدیل شد.

استفاده از هنر چند رسانه‌ای در پاویون ایران

این هنرمند با ترسیم فضای پاویون ایران ادامه داد: در ابتدای ورودی پاویون ایران نام غرفه، عنوان نمایشگاه، استیتمنت، بیانیه و عنوان غرفه آمده و کیوآرکد‌هایی برای ورود به سایت و معرفی آثار و هنرمندان و دریافت کاتالوگ و کار‌های تعاملی وجود دارد. در ادامه مسیر از ظرفیت هنر‌های چند رسانه‌ای و رسانه‌های هنری جدید در قالب هنر مفهومی، هنر چیدمان، هنر ویدیو و هنر تعاملی در این رویداد بهره گرفته شده که به جذابیت‌های نمایشگاهی اضافه کند. سیر نمایشگاهی به گونه‌ای است که پس از عبور از استیتمنت و بیانیه وارد فضایی می‌شویم که اثر دست هنرمندان برای معرفی آنان نصب شده و پس از آن با هنر ویدیو با آثار و چیدمان آن مواجه می‌شویم و در نهایت با چیدمان آینه‌های نور از فضایی کهکشانی و بهشت‌گونه خارج می‌شویم.
عبدالحسینی گفت: در یکی از ویدیو‌ها اثر مرتضی اسدی با عنوان جز قلبش چیزی نیافتند به صورت موشن بر روی ال‌ای‌دی نمایش داده می‌شود و در ۶ نمایشگر دیگر با تصاویری متفاوت شعر مربوط به این اثر به زبان‌های فارسی، انگلیسی، فرانسوی، ایتالیایی، اسپانیایی و عربی ارائه شده است. در کنار این موارد امکان کار تعاملی وجود دارد تا مخاطبان بتوانند همان شعر را بخوانند و روی سامانه بارگزاری کنند. در ارائه هر کدام از آثار دیگر نمایشگاه، چیدمان‌هایی صورت گرفته و پایین اثر فضایی متناسب با فرم و مضمون آن اثر چیده شده است.

وی در ادامه اظهار داشت: در قسمتی دیگر یکی از آثار منتخب مریم صفایی و محمد امین اوجی از شانزدهمین جشنواره هنر‌های تجسمی فجر به نمایش درآمده که شامل چیدمان آینه‌ها بر اساس هندسه نقوش ایرانی است. در بازاجرای این اثر، دو تابلوی نقاشی ارائه‌شده در پاپیون ایران به روی آینه‌ها تابانده شده است تا بازتاب نور و نقش و رنگ فضای کهکشانی را به ذهن متبادر کند. چیدمان آینه‌های نور در انتهای روایت نمایشگاه است تا مخاطب با گذر از این فضا بازدید از نمایشگاه را به پایان برساند.