خواص و مکانیسم‌های محافظتی کوئرسیتین برای سلامتی!

به گزارش مجله خبری نگار/بهداشت نیوز، فلاونوئید‌ها گروهی از متابولیت‌های ثانویه گیاهی هستند که به دلیل نقش محافظتی در برابر استرس‌های محیطی و فواید سلامتشان برای انسان شناخته شده‌اند؛ کوئرسیتین، یک فلاونول از زیرگروه فلاونوئیدها، یکی از فراوان‌ترین و پر مطالعه‌ترین ترکیبات پلی فنولی در طبیعت است؛ این ترکیب به دلیل خواص آنتی اکسیدانی، ضدالتهابی، ضدویروسی و تعدیل کنندگی سیستم ایمنی، توجه زیادی را در تحقیقات علوم تغذیه و پزشکی به خود جلب کرده است.

خواص و مکانیسم‌های عمل کوئرسیتین

۱. فعالیت آنتی اکسیدانی

کوئرسیتین یک آنتی اکسیدان قوی است که با خنثی سازی رادیکال‌های آزاد (مانند گونه‌های فعال اکسیژن) از استرس اکسیداتیو سلولی جلوگیری می‌کند؛ این ترکیب همچنین می‌تواند با شلاته کردن یون‌های فلزی همچون آهن و مس از تشکیل رادیکال‌های آزاد حاصل از آن‌ها جلوگیری کند.

۲. اثرات ضدالتهابی

کوئرسیتین با مهار مسیر‌های التهابی کلیدی مانند NF-κB و MAPK، باعث کاهش تولید سیتوکین‌ها و مدیاتور‌های التهابی (مانند IL-۶ TNF-α,) می‌گردد؛ این ویژگی آن را به یک گزینه قابل اعتماد به منظور مدیریت بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید تبدیل کرده است.

۳. تقویت سیستم ایمنی

مطالعات نشان داده‌اند که کوئرسیتین می‌تواند عملکرد سلول‌های ایمنی را تعدیل کند؛ این ترکیب ممکن است از اتصال و تکثیر برخی ویروس‌ها (از جمله خانواده کروناویروس‌ها در مطالعات آزمایشگاهی) جلوگیری کند، اگرچه شواهد انسانی در این زمینه هنوز محدود می‌باشد.

۴. سلامت قلبی - عروقی

شواهد علمی نشان دهنده اثرات موثر کوئرسیتین بر کاهش فشار خون، بهبود عملکرد اندوتلیال عروق، کاهش LDL کلسترول و نیز کاهش التهاب عروقی می‌باشند.

۵. سایر خصوصیات

ضد حساسیت: با تثبیت ماست سل‌ها و جلوگیری از ترشح هیستامین.

پتانسیل ضد سرطانی: القای آپوپتوز (مرگ برنامه ریزی شده سلولی) در برخی خطوط سلولی سرطانی (در مطالعات in-vitro)

بهبود عملکرد ورزشی: کاهش خستگی عضلانی و بهبود استقامت عضلانی از طریق کاهش سطح استرس اکسیداتیو در بدن.

منابع غذایی کوئرسیتین (Dietary Sources)

کوئرسیتین به شکل گلیکوزید (متصل به قند) در غذا‌ها یافت می‌شود.

مهم‌ترین منابع آن عبارتند از:

سبزیجات: پیاز (به ویژه لایه‌های بیرونی و پیاز قرمز)، کلم بروکلی، مارچوبه، فلفل کاپی

میوه ها: سیب (با پوست)، انواع توت ها، گیلاس، انگور قرمز، مرکبات

حبوبات و غلات: لوبیا سبز، لوبیا قرمز، عدس

چای ها: چای سبز و چای سیاه

ادویه ها: شوید، گشنیز، پیازچه

فراهمی زیستی (Bioavailability) و مکمل‌ها

کوئرسیتین به خودی خود فراهمی زیستی پایینی دارد، به این معنی که به سختی از دستگاه گوارش جذب می‌شود؛ متابولیسم گسترده در کبد و دفع سریع از دیگر دلایل این مساله است.

به منظور بهبود جذب این ماده مغذی، راهکار‌های زیر پیشنهاد شده است:

مصرف همراه با بروملین: آنزیم بروملین (موجود در آناناس) می‌تواند جذب کوئرسیتین را افزایش دهد؛ بسیاری از مکمل‌های موجود در بازار این دو ترکیب را با یکدیگر در محصول قرار داده‌اند.

فرمولاسیون‌های جدید: همچون کوئرسیتین فسفاته یا قرار دادن آن در لیپوزوم‌ها یا نانوذرات به منظور افزایش جذب.

مصرف همراه با غذا‌های چرب: چربی‌ها می‌توانند به حل شدن این ترکیب لیپوفیل و در نتیجه بهبود جذب آن کمک کنند.

دوز رایج در مکمل ها:

معمولاً بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی گرم در روز است که بسیار بالاتر از مقدار دریافت شده از رژیم غذایی معمول (حدود ۲۵-۱۰ میلی گرم در روز) می‌باشد؛ همیشه توصیه می‌شود پیش از شروع مکمل‌های با دوز بالا با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت شود.

ملاحظات ایمنی و تداخلات دارویی

ایمنی: مصرف کوئرسیتین از طریق غذا به طور کلی بسیار ایمن است؛ حتی مکمل‌ها در دوز‌های توصیه شده معمولاً بی خطر هستند، اما عوارض جانبی خفیفی مانند سردرد یا ناراحتی معده در برخی افراد گزارش شده است.

تداخلات دارویی: کوئرسیتین ممکن است با آنزیم‌های سیتوکروم P۴۵۰ (به ویژه (CYP۳A۴ تداخل داشته باشد و بر متابولیسم دارو‌هایی همچون رقیق کننده‌های خون (مانند وارفارین)، آنتی بیوتیک‌ها (مانند سیپروفلوکساسین)، دارو‌های شیمی درمانی، کورتیکواستروئید‌ها تاثیر بگذارد، بنابراین مشورت با پزشک پیش از شروع مصرف مکمل کوئرسیتین برای افرادی که دارو‌های خاص مصرف می‌کنند، ضروری است.

نتیجه گیری

کوئرسیتین یک ترکیب زیست فعال با پتانسیل قابل توجه در ارتقای سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها است؛ در حالی که گنجاندن غذا‌های غنی از کوئرسیتین در یک رژیم غذایی متنوع و متعادل، یک راهکار ایمن و موثر برای بهره مندی از خواص آن است، استفاده از مکمل‌های با دوز بالا باید با احتیاط و تحت نظارت پزشکی انجام شود؛ لزوم انجام تحقیقات آینده، به ویژه کارآزمایی‌های بالینی گسترده‌تر به منظور تعیین دوز‌های دقیق درمانی و درک کامل‌تر مکانیسم‌های عمل آن در انسان ضروری است.