مانع اجرایی نشدن طرح جامع حمل‌ونقل کشور چیست؟

به گزارش مجله خبری نگار، طرح جامع حمل‌ونقل کشور باهدف تهیه نقشهٔ راه توسعهٔ شبکهٔ ترابری و اولویت‌بندی طرح‌های احداث و ارتقای زیرساخت‌های حمل‌ونقل و لجستیک کشور تدوین شده است و به‌عنوان مبنای تصمیم‌گیری پیرامون تخصیص بودجه و سرمایه‌گذاری‌ها، از اهمیت بالایی برخوردار است.

براین‌اساس، طرح جامع حمل‌ونقل ریلی کشور، تحت عنوان «طراحی شبکه بهینه ریلی کشور در افق ۲۰ساله آتی»، بهمن‌ماه ۱۳۹۷ با پیگیری معاونت حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی آغاز شد و مأموریت طراحی شبکه ریلی برای افق سال ۱۴۱۴ به دانشگاه صنعتی اصفهان و محمد تمنایی دانشیار دانشکدهٔ مهندسی حمل‌ونقل دانشگاه صنعتی اصفهان و مجری طرح جامع حمل‌ونقل ریلی کشور واگذار شد. در این زمینه گفت‌وگویی با محمد تمنایی را می‌خوانید: 

آقای دکتر تمنایی، باتوجه‌به تأکید وزیر جدید راه و شهرسازی بر محوریت طرح جامع حمل‌ونقل در تصمیم‌سازی‌ها، لطفاً آخرین وضعیت طرح جامع حمل‌ونقل ریلی را توضیح دهید. 

-به نام خدا. طرح جامع حمل‌ونقل ریلی کشور، از سال ۱۳۹۷ شروع شد و در شهریور ۱۴۰۲ به اتمام رسید. این طرح، الگوی بهینه طراحی یکپارچهٔ شبکه ریلی ایران را با لحاظ دیدگاه‌های تصمیم‌گیرندگان سطوح شبکه حمل‌ونقل را تعیین کرده است. یک کار مفصل دقیق علمی، به مدت ۵ سال، با طراحی الگوریتم بهینه‌سازی ریاضی سه سطحی انجام شد. یک تیم خبره دانشگاهی، در کنار کارشناسان مجرب بخش حمل‌ونقل ریلی کشور و کارشناسان زحمت‌کش و فعال مجموعهٔ راه‌آهن کشور، با صرف زمان مفید بیش از ۱۲۰۰۰ ساعت، این طرح را به سرانجام رساندند.

لطفا کمی در مورد الگوریتمی که در طرح جامع حمل‌ونقل ریلی طراحی شد، توضیح دهید. 

-الگوریتم بهینه‌سازی ریاضی سه سطحی، موارد متعددی (همچون تقاضای آتی بار و مسافر، بیش از ۱۶۰ هزار زوج مبدأ -مقصد، توسعه آتی صنایع، ترانزیت، ظرفیت سیرگاه‌های شبکهٔ ریلی، مدل‌های تولید و توزیع و تفکیک مربوط به فاز اول مطالعات جامع حمل‌ونقل، زمان، هزینه، دسترسی، عدالت، پدافند غیرعامل، و رقابت ریلی و جاده‌ای) را به‌عنوان ورودی در نظر می‌گیرد. یک الگوریتم پیچیدهٔ ریاضی و در مرز دانش بین‌المللی برای یک مسئلهٔ اصطلاحاً Strong NP-Hard طراحی و با موفقیت اجرا شد. 

خروجی این الگوریتم بهینه سازی، دقیقاً چیست؟ 

-نتایج خروجی، اولویت‌بندی احداث کریدور‌های جدید شبکهٔ ریلی ایران و بهبود ظرفیت کریدور‌های ریلی موجود شبکه و توسعهٔ هاب‌های لجستیکی را به‌صورت یکپارچه مشخص کرده است. یعنی پایان‌دادن به یک سردرگمی بزرگ در خصوص اینکه در شرایط تنگنای بودجه‌ای، کدام محور‌ها در اولویت احداث هستند؟ دوخطه‌سازی یا برقی‌سازی یا تراک‌بندی کدام محور‌ها در اولویت هست یا نیست؟ برای اولین‌بار در حداقل ۳۵ سال گذشته هست که مطالعات جامع در بخش ریلی به خروجی اولویت‌بندی پروژه‌ها و انتهای فاز دو رسیده است. 

آیا بدنهٔ کارشناسان راه‌آهن نتایج طرح جامع را تأیید کرده‌اند؟

-بله. نتایج طرح جامع حمل‌ونقل ریلی، پس از ده‌ها جلسه تخصصی، نه‌تن‌ها مورد تأیید و امضای کارشناسان مجموعهٔ راه‌آهن قرار گرفته، بلکه معاونان شرکت راه‌آهن نیز این نتایج را تأیید و امضا کرده‌اند و صورت‌جلسات مربوطه هم موجود است. به‌علاوه، دو داور مبرّز علمی از اساتید دانشگاه‌های تربیت‌مدرس و علم و صنعت، صحت متدولوژیک طرح جامع ریلی را کتباً تأیید کرده‌اند.

چرا مدیریت راه‌آهن، از اعلام نتایج خروجی طرح جامع حمل‌ونقل ریلی به وزارت راه طفره رفته است؟

-این سؤال که چرا ۱۲ ماه است (از شهریور ۱۴۰۲ تا الان) که نتایج را اعلام نمی‌کنند، را از خود مدیریت راه‌آهن بپرسید. به نظر می‌رسد دلیل موجهی برای شانه خالی‌کردن از انجام این تکلیف مصرح قانونی و ملی وجود ندارد. وزارت راه در سال‌های گذشته همت زیادی داشته تا طرح جامع حمل‌ونقل را به سرانجام برساند. در همین یک‌سال گذشته بالغ بر ۱۰ نامه از وزارت راه به شرکت راه‌آهن ارسال شده و درخواست شده نتایج طرح جامع حمل‌ونقل ریلی ارسال شود. ولی همهٔ این نامه‌ها بدون پاسخ مانده است و وزارت راه به‌خاطر این مانع‌تراشی بی‌دلیل و سرپیچی مدیرعامل شرکت زیرمجموعه‌اش، با وجود تأیید همه کارشناسان، هنوز نتوانسته جمع‌بندی کند. 

این وقفه تأثیر سوء در بهره‌وری کل بخش حمل‌و‌نقل دارد. چرا که در چنین فضای خلأ طرح جامع، برخی پروژه‌های ریلی که فاقد اولویت هستند، بودجه سنگین و اولویت گرفته‌اند و پروژه‌های مهم با اولویت بسیار بالا، بعضاً فراموش شده‌اند! آقایان توضیح دهند که اولویت‌بندی پروژه‌های زیر ساخت ریلی در کشور در حال حاضر بر اساس کدام مطالعات علمی صورت می‌پذیرد؟ بله، می‌دانیم که یک مدیر نمی‌خواهد دست خودش را ببندد!

در انتها اگر توصیه‌ای به وزیر جدید راه و شهرسازی در این موضوع دارید بفرمایید. 

-توصیه‌ام به خانم دکتر صادق وزیر محترم راه و شهرسازی این است که دستور دهند به مانع‌تراشی و سرپیچی مدیریت راه‌آهن در طرح جامع حمل‌ونقل، پایان داده شود. کشور نباید ۱۲ ماه معطل ترک فعل یک مدیر باشد.