پیشتر تصور میشد چاپ اول کتاب «اصول ریاضی فلسفه طبیعی» نیوتن که امروزه از تاثیرگذارترین آثار در تاریخ علم است، در تعداد محدود و تنها برای مخاطبان نخبه عرضه شده بود اما نتایج تحقیقات دو تاریخدان خلاف این امر را نشان میدهد.
به گزارش مجله خبری نگار از پایگاه اطلاعرسانی لایو ساینس، برای مدتها تصور میشد کتاب نظریه علمی اصول ریاضی فلسفه طبیعی (Principia) که در سال ۱۶۸۷ توسط اسحاق نیوتن فیزیکدان و اخترشناس معروف انگلیسی منتشر شد، از جمله کتابهای نایاب تاریخ است زیرا تا قرن بیستم میلادی در مجموع تنها ۱۸۹ نسخه از چاپ اول این کتاب در سراسر جهان شناسایی شده بود. حال دو تاریخدان پس از سال ها تحقیق موفق شدند نزدیک به ۲۰۰ نسخه دیگر از چاپ اول این کتاب را کشف کنند و معتقدند صدها نسخه بیشتر از آن نیز در جهان موجود است.
اصول ریاضی فلسفه طبیعی کتابی به زبان لاتین است که سه قانون حرکت نیوتن را معرفی و نقش نیروهای گرانشی در شکل دادن به مدار سیارات را تشریح میکند. قوانین حرکت نیوتن یکی از مهمترین اصول علمی و سنگ بنای فیزیک مدرن است. نسخههای چاپ اول این کتاب آنقدر ارزشمندند که در سال ۲۰۱۶ یکی از آنها به قیمت سه میلیون و ۷۰۰ هزار دلار در یک حراجی به فروش رفت، بالاترین قیمتی که تاکنون برای خرید نسخه کاغذی یک کتاب علمی پرداخت شده است.
براساس آماری که در سال ۱۹۵۳ از تعداد نسخههای این کتاب گرفته شد، ۱۸۹ جلد در ۱۶ کشور وجود داشتند. اما تحقیقات جدید از وجود هزاران کتاب گمشده پرده برداشت و نشان داد در مجموع ۳۸۶ جلد از این کتاب در ۲۷ کشور جهان وجود دارد. محققان از این مطالعه نتیجه گرفتند اگرچه شاهکار علمی نیوتن کتاب سنگینی بود اما ظاهرا در زمان انتشار، از آنچه تصور میشد مخاطبان بیشتری داشته است.
مردخای فاینگلد (Mordechai Feingold) استاد تاریخ علم و علوم انسانی موسسه فناوری کالیفرنیا و مولف ارشد این پژوهش میگوید: آمار قبلی با این تصور که تنها تعداد کمی از افراد میتوانستند این کتاب را بخوانند، فرض را بر محدود بودن چاپ آن گذاشته بود؛ بنابراین تخمین زدند تنها حدود ۲۵۰ نسخه چاپ شده باشد. اما ما معتقدیم (در چاپ اول) ۷۵۰ نسخه از این کتاب منتشر شده است، به این معنا که هنوز ۲۰۰ جلد یا بیشتر نسخه کشف نشده از این کتاب در جایی از جهان وجود دارد.
فاینگلد و همکارش آندره سوورنشیک از محققان دپارتمان اقتصاد دانشگاه مانهایم آلمان نزدیک به یک دهه پیش با نوشتن یک مقاله تحقیقات در این باره را آغاز کردند. از آنجایی که سوورنشیک اصالتا اهل اسلواکی است در آن مقاله میخواست تعداد نسخههای موجود از کتاب اصول ریاضی فلسفه طبیعی نیوتن را در اروپای مرکزی شناسایی کند. وی در این راه با تعداد زیادی از نسخههای این کتاب مواجه شد که در آمار سال ۱۹۵۳ ثبت نشده بودند. این امر فاینگلد را به فکر آغاز تحقیقاتی برای تصحیح آمار قدیمی انداخت و کار با بررسی سوابق، جستجو در پایگاه داده کتابخانهها و استعلام از مسئولان کتابخانه آغاز شد.
یادداشتبرداری خوانندگان؛ گواهی دیگر بر محبوبیت اثر علمی نیوتن
براساس این مطالعه که در نشریه Annals of Science منتشر شده، بیشتر صاحبان اصلی این نسخههای قدیمی نه تنها کتابهایشان را خوانده، بلکه در حاشیه آن یادداشتبرداری نیز کرده بودند. یادداشتهای برخی خوانندگان بر قوانین حرکت تمرکز داشت و برخی دیگر در بخشهای مربوط به نظریات نیوتن درباره ستارههای دنبالهدار یا قانون جهانی گرانش چیزی نوشته بودند.
دانشگاهیان معاصر معتقد بودند به دلیل سنگینی و پیچیدگی بالای مباحث این کتاب تنها تعداد محدودی از کارشناسان ریاضیات آن را میخواندند، اما یافتههای اخیر این مدعا را رد و به محققان در درک استقبال محافل علمی اروپا از این شاهکار مکتوب کمک کرد.
نسخه فارسی کتاب اصول ریاضی فلسفه طبیعی با ترجمه بهنام شیخ باقری توسط نشر نی منتشر شده است.
منبع: ایرنا