به گزارش مجله خبری نگار، نوروپلاستیسیتی توانایی مغز برای تغییر و سازگاری به دلیل تجربه است. این اصطلاح به توانایی مغز برای تغییر، سازماندهی مجدد یا رشد شبکههای عصبی اشاره دارد؛ که میتواند شامل تغییرات عملکردی ناشی از آسیب مغزی یا تغییرات ساختاری ناشی از یادگیری باشد. نورو به نورونها، سلولهای عصبی که بلوکهای سازنده مغز و سیستم عصبی هستند، اشاره دارد. بنابراین، نوروپلاستیسیته به سلولهای عصبی اجازه تغییر و یا تنظیم میدهد.
مغز انسان حدودا از بیش از ۱۰۰ میلیارد نورون تشکیل شده است محققان بر این باور بودند که نوروژنز یا تولید نورونهای جدید به مدت کوتاهی بعد از تولد متوقف شده است.
نورو پلاستیسیتی یا تغییرات مغز دو نوع دارد که عبارتند از:
که این نوع تغییرات بیان دارد که تجربهها یا خاطرات باعث تغییرات در ساختار فیزیکی مغز میشود
یا اینگونه نیز تعریف میشود که (به توانایی مغز برای تغییر ساختار فیزیکی خود در اثر یادگیری است)
نوع دوم تغییرات مغزی است که به توانایی مغز برای انتقال عملکردها از نواحی آسیب دیده مغز به سایر مناطق مغز که آسیب ندیده اند
چند سال اول زندگی کودک زمان رشد سریع مغز است. در بدو تولد، هر نورون در قشر مغز تقریباً ۲۵۰۰ سیناپس یا شکافهای کوچکی بین نورونها دارد که در آن تکانههای عصبی منتقل میشوند. در سن سه سالگی، این تعداد به ۱۵۰۰۰ سیناپس در هر نورون میرسد.
با این حال چرا یک فرد بالغ حدود نیمی از این تعداد سیناپس دارد؟
زیرا با کسب تجربیات جدید برخی از ارتباطات تقویت و برخی از آنها حذف میشوند به این فرایند هرس سیناپسی گفته میشود.
نورونهایی که اغلب استفاده میشوند، اتصالات قویتری ایجاد میکنند. آنهایی که به ندرت یا هرگز استفاده نمیشوند در نهایت میمیرند. با ایجاد ارتباطات جدید و حذف اتصالات ضعیف، مغز میتواند با محیط در حال تغییر سازگار شود.
نوروپلاستیسیتی مزایای زیادی دارد که به مغز اجازه میدهد خودش را ارتقا دهد.
توانایی برای یادگیری چیزهای جدید
توانایی تقویت تواناییهای شناختی موجود
بهبودی پس از سکته و آسیب مغزی
تقویت مناطقی از مغز که عملکرد آنها کاهش یا از بین رفته
بهبودهایی که تناسب مغز را افزایش میدهند
سن و محیط نقش بسزایی دارند.
در حالی که انعطاف پذیری در طول زندگی رخ میدهد، انواع خاصی از تغییرات در سنین خاص غالبتر هستند. مغز تمایل به تغییر زیادی در سالهای اولیه زندگی دارد، برای مثال، زمانی که مغز نابالغ رشد میکند و خود را سازمان دهی میکند
به طور کلی، مغزهای جوان نسبت به مغزهای مسنتر نسبت به تجربیات حساستر و واکنشپذیرتر هستند. اما این بدان معنا نیست که مغز بزرگسالان قادر به سازگاری نیست.
ژنتیک نیز میتواند تأثیرگذار باشد. تعامل بین محیط و ژنتیک نیز در شکلگیری انعطافپذیری مغز نقش دارد.
پلاستیسیته در طول زندگی ادامه دارد و سلولهای مغزی غیر از نورونها از جمله سلولهای گلیال و عروقی را درگیر میکند. این میتواند در نتیجه یادگیری، تجربه و شکل گیری حافظه یا در نتیجه آسیب به مغز رخ دهد در حالی که مردم بر این باور بودند که مغز پس از یک سن معین ثابت میشود، تحقیقات جدیدتر نشان داده است که مغز هرگز در پاسخ به یادگیری تغییر نمیکند.
در موارد آسیب به مغز، مانند سکته مغزی، مناطقی از مغز که با عملکردهای خاصی مرتبط هستند ممکن است آسیب ببینند. در نهایت، بخشهای سالم مغز ممکن است این عملکردها را بر عهده بگیرند و تواناییها را میتوان بازیابی کرد.
با این حال، توجه به این نکته مهم است که مغز به طور بی نهایت شکل پذیر نیست. مناطق خاصی از مغز تا حد زیادی مسئول اعمال خاصی هستند. به عنوان مثال، مناطقی از مغز وجود دارند که نقش مهمی در حرکت، زبان، گفتار و شناخت دارند.
آسیب به نواحی کلیدی مغز میتواند منجر به نقص در آن نواحی شود، زیرا اگرچه بهبودی ممکن است امکانپذیر باشد، اما سایر نواحی مغز به سادگی نمیتوانند عملکردهایی را که تحت تأثیر آسیب قرار گرفتهاند به طور کامل به عهده بگیرند.
محیطهای آموزشی که فرصتهای زیادی را برای توجه متمرکز، تازگی و چالش ارائه میدهند، نشان داده اند که تغییرات مثبتی را در مغز تحریک میکنند. این امر به ویژه در دوران کودکی و نوجوانی مهم است،
تحریک مغز ممکن است به این معنی باشد:
یادگیری یک زبان جدید
یادگیری نواختن یک ساز
مسافرت و بازدید از مکانهای جدید
فعالیتهای هنری
تحقیقات نشان داده است که خواب نقش مهمی در رشد دندریتی در مغز دارد. دندریتها رشد در انتهای نورونها هستند که به انتقال اطلاعات از یک نورون به نورون دیگر کمک میکنند. با تقویت این ارتباطات، میتوانیدد انعطاف پذیری مغزی بیشتری داشته باشید.
تحقیقات نشان داده اند که خواب اثرات مهمی بر سلامت جسمی روانی دارد. برخی از محققان معتقدند که این تا حدی به دلیل ژنتیک و بخشی به دلیل ساختار ماده خاکستری در مغز است. با رعایت بهداشت خواب میتوانید خواب خود را بهبود بخشید. این شامل ایجاد یک برنامه خواب ثابت و ایجاد محیطی است که به خواب خوب کمک میکند.
فعالیت بدنی منظم فواید مغزی بسیاری دارد برخی تحقیقات نشان میدهند که ورزش ممکن است به جلوگیری از از دست دادن نورونها در نواحی کلیدی هیپوکامپ، بخشی از مغز که در حافظه و سایر عملکردها نقش دارد، کمک کند. مطالعات دیگر نشان میدهد که ورزش در تشکیل نورونهای جدید در همین منطقه نقش دارد.
یک مطالعه در سال ۲۰۲۱ اضافه میکند که به نظر میرسد ورزش فیزیکی از طریق تأثیر آن بر فاکتور نوروتروفیک مشتق از مغز (BDNF، پروتئینی که بر رشد عصبی تأثیر میگذارد)، اتصال عملکردی و گانگلیونهای پایه – بخشی از مغز که مسئول کنترل حرکتی است، انعطافپذیری مغز را افزایش میدهد.
وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده توصیه میکند که حداقل ۱۵۰ دقیقه تمرینات کاردیو با شدت متوسط (مانند پیاده روی، رقص، شنا یا دوچرخه سواری) در هفته و حداقل دو روز تمرینات قدرتی (بالا بردن وزنه یا انجام وزن بدن) انجام دهید.
ذهن آگاهی مستلزم غوطه وری کامل ذهن شما در لحظه حال است، بدون نشخوار فکری در مورد گذشته یا تفکر در آینده. آگاهی از مناظر، صداها و احساسات اطراف شما کلیدی است. بسیاری از مطالعات نشان داده اند که پرورش و تمرین ذهن آگاهی میتواند انعطاف پذیری عصبی مغز را تقویت کند.
بازیها فقط برای بچهها نیستند: مطالعات نشان میدهد که بازی تخته، کارت بازی، ویدیوگیم و سایر بازیها میتواند انعطافپذیری عصبی مغز شما را بهبود بخشد.
تغییرات مغزی اغلب به عنوان پیشرفت در نظر گرفته میشود، همیشه اینطور نیست. در برخی موارد، ساختار و عملکرد مغز میتواند تحت تأثیر منفی یا تغییر قرار گیرد.
به عنوان مثال، انعطاف پذیری مغز زمانی میتواند مشکل ساز باشد که تغییرات مضر ناشی از مصرف مواد، بیماری یا ضربه از جمله آسیب مغزی یا تجربیات تروماتیک که منجر به اختلال استرس پس از سانحه میشودمیشود را ایجاد کند.
حتی مسمومیت با سرب میتواند بر نوروپلاستیسیتی تاثیر بگزارد.
همچنین برخی از شرایط پزشکی وجود دارد که میتواند انعطاف پذیری مغز را محدود یا مانع آن شوند از جمله انواع اختلالات عصبی کودکان مانند صرع، فلج مغزی، توبروس اسکلروزیس و سندرم شکننده ایکس.
به لطف پیشرفتهای فناوری، محققان میتوانند نگاهی غیرممکن به عملکرد درونی مغز داشته باشند، تحقیقات نشان داده است که افراد به تواناییهای ذهنی که با آنها متولد میشوند محدود نمیشوند و مغزهای آسیب دیده اغلب کاملاً قادر به تغییر قابل توجهی هستند.
منبع: میگنا