علت و علائم مسمومیت با گاز کربن مونوکسید چیست؟

به گزارش مجله خبری نگار، این وضعیت تهدید کننده زندگی است و هر ساله تعداد زیادی از افراد در اثر مسمومیت تصادفی ناشی از این گاز جان خود را از دست می‌دهند.

در ادامه قصد داریم درباره مسمومیت مونوکسید کربن و علل، علائم و روش‌های درمان آن صحبت کنیم. 

مسمومیت مونوکسید کربن چیست؟ 

مونوکسید کربن (CO) نوعی گاز بدون بو، بدون مزه و بی صدا است که انسان‌ها و حیوانات نمی‌توانند آن را تشخیص دهند، اما استنشاق آن ممکن است باعث مرگ آن‌ها شود.

این گاز محصول جانبی احتراق است و وسایلی همچون شومینه ها، کوره‌های نفت سوز، ژنراتور‌های قابل حمل و کوره‌های زغال چوب می‌توانند افراد را در معرض این گاز سمی و مسمومیت ناشی از آن قرار دهند. 

علائم مسمومیت مونوکسید کربن 

علائم مسمومیت با مونوکسید کربن به گونه‌ای است که ممکن است فرد احساس کند به آنفولانزا مبتلا شده، اما تب ندارد. اگر چندین نفر در یک خانه یا ساختمان علائم مشابهی داشته باشند، ممکن است مسمومیت مونوکسید کربن رخ داده باشد.

شایع‌ترین علائم این مسمومیت عبارت است از:

*سردرد
*سر گیجه
*ضعف
*حالت تهوع
لازم به ذکر است در مواردی که علائم خفیف است احتمال بهبودی کامل وجود دارد.

از سوی دیگر مسمومیت با مونوکسید کربن ممکن است افراد مبتلا به مشکلات قلبی یا تنفسی را سریع‌تر تحت تاثیر قرار دهد. همچنین خانم‌های باردار، نوزادان و کودکان خردسال بیشتر در معرض خطر آن قرار دارند.

ناگفته نماند حیوانات خانگی نیز به سرعت به مسمومیت مونوکسید کربن واکنش نشان می‌دهند. اگر یک حیوان خانگی به طور ناگهانی بیمار شود یا به طور غیر منتظره بمیرد، صاحب آن باید مسمومیت با مونوکسید کربن را به عنوان یکی از دلایل احتمالی در نظر بگیرد. 

علت مسمومیت مونوکسید کربن 

لوازم خانگی مانند شومینه، سیستم‌های گرمایش مرکزی، آب گرمکن، اجاق گاز، دیگ بخار و ... که از گاز، نفت، زغال سنگ و چوب برای تولید گرما استفاده می‌کنند منابع احتمالی گاز مونوکسید کربن می‌باشند که به دلیل عدم رعایت موارد ایمنی، تهویه نا مناسب یا سایر نقص‌های فنی ممکن است گاز تولید کنند.

لازم به ذکر است لوازم خانگی که به خوبی نگهداری می‌شوند در شرایط معمولی باید مقادیر ناچیزی گاز تولید کنند، اما استفاده از وسایل قدیمی و عدم سرویس دهی منظم آن‌ها منجر به افزایش خطر انتشار گاز می‌شود.

موارد زیر همگی می‌توانند باعث تولید بیش از حد مونوکسید کربن شده و مسمومیت با این گاز را به دنبال داشته باشند:

*رها کردن ماشین در یک گاراژ بسته با موتور روشن
*سوزاندن زغال چوب در محیطی با تهویه ضعیف
*بخار ناشی از پاک کننده‌های مخصوص رنگ و مایعات تمیز کننده
علاوه بر این مردم باید با محصولات حاوی متیلن کلرید (دی کلرومتان) با احتیاط کار کنند، زیرا این ماده بعد از استنشاق به مونوکسید کربن تبدیل می‌شود. 

تشخیص مسمومیت مونوکسید کربن 

به طور کلی هر خانه‌ای باید زنگ هشدار مونوکسید کربن داشته باشد. برخی از این دستگاه‌ها دارای یک ابزار بازخوانی دیجیتال هستند و برخی دیگر زمانی که سطح مونوکسید کربن از حد معینی عبور کند صدای بلندی تولید می‌کنند.

طبق گزارش‌ها قرار گرفتن طولانی مدت در معرض ۱ تا ۷۰ قسمت در میلیون (واحد پی پی ام) گاز مونوکسید کربن ممکن است علائم قابل توجهی ایجاد نکند. با این حال برخی افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی احتمال دارد در این سطح نیز دچار افزایش درد قفسه سینه شوند.

اگر سطح مونوکسید کربن به بیشتر از ۷۰ افزایش یافته و در آن سطح باقی بماند ممکن است علائم قابل توجهی مانند سردرد و خستگی ایجاد شود. اگر این عدد به بالای ۱۵۰ تا ۲۰۰ برسد می‌تواند باعث گیجی، بیهوشی و مرگ فرد شود.

برای تشخیص مسمومیت با مونوکسید کربن لازم است پزشک ابتدا علائم فرد را بررسی کند و در صورت نیاز از آزمایش خون برای تشخیص سطح غیر عادی کربوکسی هموگلوبین استفاده کند.

برای افراد غیر سیگاری سطح کربوکسی هموگلوبین ۳ تا ۴ درصد و در افرادی که سیگار می‌کشند حدود ۱۰ درصد خارج از حد طبیعی است. اعداد بیش از ۲۰ درصد در بزرگسالان و ۱۵ درصد در کودکان نشان دهنده این است که فرد در معرض شدید گاز مونوکسید کربن قرار گرفته است.

برای تکمیل فرایند تشخیص ممکن است از نوار قلب برای بررسی ایسکمی، ریتم نامنظم قلب و ارزیابی عملکرد کلی قلب استفاده شود. منظور از ایسکمی کاهش خون رسانی به قلب است که می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. 

اثرات منفی مسمومیت مونوکسید کربن 

طبق نتایج مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۲ مونوکسید کربن بیش از ۲۲۰ درصد راحت‌تر از اکسیژن به هموگلوبین متصل می‌شود. از آن جا که این گاز به راحتی فضایی که اکسیژن به آن متصل می‌شود را اشغال می‌کند، بنابراین اکسیژن کمتری می‌تواند وارد هموگلوبین شود.

به دنبال این وضعیت بخش‌هایی از بدن دچار کمبود اکسیژن شده و بخش‌های آسیب دیده ممکن است بمیرند. 

قرار گرفتن کوتاه مدت در معرض گاز 

فرد پس از قرار گرفتن در معرض گاز مونوکسید کردن ممکن است متوجه وجود مشکل شود، اما علت این مسئله را نداند. اثرات کوتاه مدت مسمومیت مونوکسید کربن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

*سردرد
*بی حالی
*کما
*تشنج
لازم به ذکر است قرار گرفتن کوتاه مدت، اما شدید در معرض این گاز می‌تواند مرگ بیمار را نیز به دنبال داشته باشد. 

قرار گرفتن طولانی مدت در معرض گاز 

معمولا هر چه فرد مدت زمان طولانی تری در معرض مونوکسید کربن قرار داشته باشد علائم شدیدتر خواهد بود.

مسمومیت با این گاز می‌تواند باعث آسیب شدید مغزی شود و ممکن است کاهش تدریجی حافظه و تمرکز را به دنبال داشته باشد. آسیب قلبی از جمله بیماری عروق کرونر قلب نیز می‌تواند به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در معرض این گاز رخ دهد. علاوه بر این در موارد شدید ممکن است بی اختیاری ادرار یا مدفوع نیز تجربه شود.

به ندرت مسمومیت با مونوکسید کربن می‌تواند باعث پارکینسونیسم شود. این بیماری شبیه بیماری پارکینسون نیست، اما می‌تواند به سفتی بدن، حرکات آهسته و لرزش منجر شود. 

درمان مسمومیت مونوکسید کربن 

اولین مرحله درمانی این وضعیت شامل دور شدن از منبع احتمالی گاز و تماس با اورژانس می‌باشد. یک متخصص پزشکی قادر است علائم را به طور دقیق ارزیابی کند.

اگر علائم فرد شدید باشد ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و دریافت اکسیژن خالص از طریق ماسک باشد. این اقدام می‌تواند سرعت تولید پروتئین‌های حامل اکسیژن در گلبول‌های قرمز به نام اکسی هموگلوبین را افزایش داده و به جایگزینی هموگلوبین حامل که کربوکسی هموگلوبین نامیده می‌شود کمک کند.

اگر پزشک به آسیب عصبی مشکوک باشد یا زمانی که فرد به شدت در معرض این گاز بوده باشد ممکن است اکسیژن درمانی هیپرباریک (اکسیژن پر فشار) توصیه شود. این روش درمانی برای جبران کمبود اکسیژن ناشی از مسمومیت با گاز مونوکسید کربن، خون را با اکسیژن خالص پر می‌کند.

ممکن است این تکنیک برای افرادی که از دست دادن یا کاهش اکسیژن را تجربه کرده اند، افرادی که به کما رفته اند، افراد با سابقه از دست دادن هوشیاری، کسانی که نوار قلب غیر طبیعی داشته یا فعالیت مغزی آن‌ها به شدت کاهش یافته و خانم‌های باردار ضروری باشد. 

پیشگیری از مسمومیت مونوکسید کربن 

آگاهی از خطرات مسمومیت با مونوکسید کربن بسیار مهم است. موارد زیر می‌تواند به جلوگیری از نشت گاز کمک کند:

*سعی کنید وسایل برقی را در وضعیت خوبی نگه دارید و هر گونه ایراد را بر طرف کنید
از اجاق گاز برای گرم کردن استفاده نکنید
*مطمئن شوید که تمام اتاق‌ها به خوبی تهویه می‌شوند و دریچه‌ها مسدود نشده اند. به خصوص در محیط‌های عایق بندی شده مراقب این مسئله باشید
*اطمینان حاصل کنید که دودکش‌ها مسدود نباشند و تهویه کافی را فراهم کنند
*هنگام استفاده از ابزار‌ها و تجهیزات گاز سوز در داخل خانه مراقب باشید
*هنگام استفاده از محصولات حاوی متیلن کلراید از ماسک استفاده کنید
*موتور‌های بنزینی مانند موتور سیکلت، ماشین یا ماشین چمن زنی را داخل گاراژ روشن نکنید
*هر سال لوله اگزوز وسایل نقلیه موتوری خود را سرویس کنید
*اگر درب عقب خودرو باز و موتور روشن است، در‌ها و پنجره‌ها را نیز باز کنید 

منبع:سومیتا