میرباقری، زنده‌کننده تاریخ!

در بین نقالان جنگ حق و باطل، داوود میرباقری از سردمداران این حوزه است که با مجموعه‌های تاریخی معروفش از امام علی(ع) گرفته تا مختار، این رویدادها را به تصویر کشیده‌ است و باعث شده تا در کنار چهره‌های معروفی که خیلی‌ها می‌شناسندش، شخصیت‌های تاریخ‌سازی که نامشان چندان به گوش‌مان نخورده هم، بیش از پیش مطرح و معرفی شوند.

به گزارش مجله خبری نگار، «جنگ بین حق و باطل و خوب و بدهای تاریخ از آن داستان‌هایی است که قدمتی به اندازه خلقت انسان دارد؛ تا جایی که هر عصر و زمانی پر است از ماجراهایی که صحنه این نبرد بی‌پایان شده‌اند. نبردهایی که برخی از آنها جزئی از سرنوشت دینی و مذهبی ما هستند و هنوز که هنوز است داستان آن سینه به سینه نقل و از زوایای مختلف بررسی می‌شود. در بین نقالان این روایت‌ها، داوود میرباقری از سردمداران این حوزه است که با مجموعه‌های تاریخی معروفش از امام علی(ع) گرفته تا مختار، این رویدادها را به تصویر کشیده‌ است و باعث شده تا در کنار چهره‌های معروفی که خیلی‌ها می‌شناسندش، شخصیت‌های تاریخ‌سازی که نامشان چندان به گوش‌مان نخورده هم، بیش از پیش مطرح و معرفی شوند.

مختارنامه

مهرماه سال ۸۹ بود که سریال «مختارنامه» به کارگردانی داوود میرباقری روی آنتن رفت. داستان این سریال را احتمالا همه به‌واسطه بازبخش‌های مکرر آن می‌دانید. اما بیایید یک‌ بار دیگر با هم آن را مرور کنیم. داستان این مجموعه تلویزیونی از زخمی شدن امام حسن(ع) به‌دست کوفیان و پناهنده شدن امام به حاکم مدائن که عموی مختار است، شروع می‌شود. در ادامه، داستان به وقایع سال ۶۰ قمری و مرگ معاویه و حکومت یزید و جریان بیعت گرفتن از امام حسین(ع) رفته و در نهایت پنج سال بعد از حادثه عاشورا، مختار به عنوان رهبر چهارمین قیام پس از عاشورا با متحد کردن شیعیان در کوفه علیه حکومت امویان قیام می‌کند و به خون‌خواهی امام حسین(ع) و شهدای کربلا، از قاتلان آنها انتقام می‌گیرد. او در مدت حکومت ۱۸ماهه‌اش سه جنگ بزرگ با ابن‌زیاد، سپاه شام و آل‌ زبیر را پشت سر می‌گذارد که در نهایت، قیام به دست مصعب بن زبیر درهم شکسته و مختار کشته می‌شود.

در این سریال شخصیت‌های زیادی که خیلی از آنها اسمشان در تاریخ است، حضور داشتند و خیلی دیگر هم درگیر و دار روایت این قصه، به مخاطبان بیشتر معرفی شدند؛ اتفاق جالب توجهی که در ادامه نگاهی به آن انداخته‌ایم و شخصیت‌هایی که به‌واسطه مختارنامه بیش از بیش به چشم آمدند را مرور کرده‌ایم.

صلحا

کیسان ابوعمره

بازیگر: رضا رویگری

که بود؟ کیسان ابوعمره معروف به کیان ایرانی از اهالی کوفه و یاران نزدیک مختار ثقفی که کنیه او ابوعَمْرَه بوده‌است. مختار پس از تسلط بر کوفه، او را به سرپرستی نگهبانان (شُرطه) این شهر گماشت. او قاتلان امام حسین(ع) را به مختار معرفی می‌کرد و عمر بن سعد و بنا به قولی شمر بن ذی‌الجوشن به دست او کشته شده‌اند و همچنین خولی بن یزید اصبحی به دست او اسیر گشته‌است.

سلیمان‌ بن صرد خزاعی

بازیگر: ولی‌ا... شیراندامی

که بود؟ او رهبر قیام توابین و از بزرگان عرب و شیعیان کوفه بود. سلیمان بن صرد در برخی جنگ‌ها در رکاب امیر مؤمنان(ع) جنگید. نخستین نامه‌های کوفیان به امام حسین(ع) به رهبری او نوشته شد، با این حال خود او در نبرد کربلا حضور نداشت. او در قیام خونخواهی امام حسین(ع) به شهادت رسید.

محمدبن حنفیه

بازیگر: محمدرضا شریفی‌نیا

که بود؟ فرزند حضرت علی(ع) و خوله حنفیه است. او در جنگ جمل، جنگ صفین و جنگ نهروان حضور داشته و گاه پرچمدار سپاه علی(ع) بود. در واقعه کربلا در مدینه ماند. او پس از تسلط مختار بر کوفه، نامه‌ای به مختار نوشت و مختار گروهی را به مکه فرستاد و او را از دست عبدا... بن زبیر نجات داد.

ابراهیم بن مالک‌اشتر

بازیگر: حسن میرباقری

که بود؟ ابراهیم بن مالِک اَشْتَر نَخَعی با کنیه ابوالنعمان فرزند مالک‌ اشتر که به همراه مختار بن ابوعبید ثقفی در خونخواهی امام حسین(ع) علیه امویان قیام کرد. ابراهیم در جنگ صفین در زمره یاران حضرت علی(ع) در رکاب پدرش با معاویه جنگید. پس از واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع) به قیام مختار ملحق شد، با امویان جنگید و عبیدا... بن زیاد را کشت. پس از شهادت مختار، به مصعب بن زبیر پیوست و در نبرد با نیروهای عبدالملک بن مروان کشته شد.

رفاعه بن شداد بجلی

بازیگر: انوشیروان ارجمند

که بود؟ رفاعه از یاران علی (ع) و مختار بود و به همراه سلیمان بن صرد خزاعی از رهبران توابین به‌شمار می‌آمد. او جنگ‌های جمل و صفین را از سر گذراند و در زمان زمامداری امام علی، قاضی اهواز بود. این شخصیت از اولین نفراتی بود که به امام حسین(ع) نامه نوشت و از ایشان خواست تا به کوفه بیاید. در زمان حیاتش، عاشورا رخ داد که در آن حضور نداشت. او پس از شکست قیام توابین، به قیام مختار پیوست و سرانجام در این راه کشته شد.

هانی بن عروه

بازیگر: فرخ نعمتی

که بود؟ یار امام علی (ع) و از حاضران در جنگ جمل و صفین بود. او که از بزرگان کوفه هم به‌شمار می‌آمد، بیعت با یزید را درست نمی‌دانست و به همین خاطر پس از ورود عبیدا... بن زیاد به کوفه، خانه‌اش را مقری برای کارهای سیاسی و نظامی علیه او قرار داد. او در قیام مسلم بن عقیل هم نقش اساسی داشت و پس از شهادت مسلم، او نیز با دستور ابن‌ زیاد به شهادت رسید.

میثم تمار

بازیگر: پرویز پورحسینی

که بود؟ یار امام علی (ع) و فرزندانش امام حسن و امام حسین بود که به دستور ابن‌ زیاد به دار آویخته شد. شهادت او پیش از واقعه کربلا و در کوفه رخ داد. کرامات فراوانی را به این شخصیت نسبت داده‌اند اما از زندگی او اطلاعات چندانی در دست نیست، جز این‌که از یاران ائمه بود و در کوفه خرمافروشی می‌کرد.

اشقیا

عبدا.. بن زبیر

بازیگر: رضا کیانیان

که بود؟ عبدا... بن‌زبیر بن‌عوام، مشهور به ابن زبیر، از داعیه‌داران خلافت پس از مرگ معاویه است که حکومت آل زبیر را در مکه پایه‌گذاری کرد. او نخستین مولود مهاجران در مدینه بود. شهرت ابن زبیر بیشتر به واسطه بیعت‌نکردن با یزید بن‌معاویه، ادعای خلافت و پناه بردنش به مکه است که به حمله سپاه یزید به این شهر منجر شد. او در هفتاد و دو سالگی در مکه به دست سپاهیان شام کشته شد.

مصعب ابن زبیر

بازیگر: جعفر دهقان

که بود؟ او فرمانده آل‌ زبیر بود که به قیام مختار پایان داد. مصعب از طرف برادرش عبدا... بن زبیر به حکومت بصره رسید. او پس از کشتن مختار، پنج هزار نفر را که به آنان امان داده بود نیز به قتل رساند. او سال ۷۲ قمری در نبرد با عبدالملک بن مروان حاکم بنی‌امیه کشته شد.

سنان

بازیگر: رضا خندان

که بود؟  سنان بن انس بن عمرو نخعی از لشکریان عمر بن سعد در واقعه عاشورا که بنا بر برخی نقل‌ها، سر حسین بن‌علی(ع) را از تن جدا کرد. او که به عنوان یکی از قاتلان اصلی امام حسین(ع) شناخته می‌شد، زندگی پنهانی در پیش گرفت و پس از قیام مختار ثقفی از کوفه خارج شد و به بصره و اطراف آن گریخت. در برخی منابع آمده‌ است سنان به دست یاران مختار کشته شد.

شبث بن ربعی

بازیگر: مظفر مقدم

که بود؟ یکی از فرماندهان سپاه امام علی(ع) در جنگ صفین بود. او را مرد هزارچهره خوانده‌اند. کسی که بارها در طول زندگی‌اش رنگ عوض کرد و نظرات خود را تغییر داد. شبث جزو کسانی بود که به امام حسین (ع) نامه نوشت و از ایشان خواست به کوفه بیاید، اما با ورود ابن زیاد به کوفه راه کج کرد و به یاران او پیوست و مسلم را تنها گذاشت. این شخصیت فرمانده نیروهای پیاده سپاه عمر بن سعد در عاشورا بود اما خود را کمتر آفتابی می‌کرد و در نهایت با قیام مختار نیز مقابله کرد و در به قتل رساندن او نقش داشت.

حصین بن نمیر

بازیگر: سیامک اطلسی

که بود؟ حُصَین بن نُمَیر از سرداران بنی‌امیه در دوران معاویه، یزید و مروان بن حکم است. او را از سرسخت‌ترین دشمنان امام علی(ع) و همچنین از کسانی دانسته‌اند که معاویه را به انتخاب یزید به جانشینی خود تشویق می‌کرد. حصین بن نمیر در واقعه حره و حمله شامیان به مکه و آتش زدن کعبه، نقش داشت. او با شروع قیام توابین به عین الورده رفت و این قیام را سرکوب کرد. وی سال ۶۶ یا ۶۷ ق در جنگ خازر به دست ابراهیم بن مالک اشتر، کشته شد.

امام علی(ع)

صلحا

عبدا... بن مسعود

بازیگر: جمشید مشایخی

گوینده: منوچهر اسماعیلی

که بود؟ عبدا... بن مسعودبن‌غافل‌بن حبیب الهُذَلی معروف به ابن مسعود از اصحاب پیامبر اکرم(ص) و از محدثان و مفسران قرآن کریم در صدر اسلام است. او ششمین کسی است که اسلام آورد. ابن مسعود در زمان خلافت عثمان با سعدبن ابی وقاص مشاجره کرد و عثمان وی را به مدینه احضار کرد. او دو سال پیش از قتل عثمان در مدینه درگذشت. عبدا... بن مسعود، جزو اولین حافظان قرآن بوده و حدود ۷۰ سوره را مستقیما از پیامبر(ص) شنیده‌ است. عاصم، روایتش از قرآن را از ابن مسعود فراگرفت. عبدا...، مصحفی از قرآن را برای عده‌ای خوانده‌ بود و آنان نوشته‌ بودند و وقتی عثمان دستور به جمع‌آوری مصاحف داد، ابتدا نپذیرفت، ولی در نهایت مجبور به این کار شد.

مالک اشتر

بازیگر: داریوش ارجمند

صداپیشه: منوچهر اسماعیلی

که بود؟ کمتر کسی است که مالک بن حارث نخعی، معروف به مالک اشتر را نشناسد. او از یاران باوفا و جنگاوران سپاه امام‌علی (ع) بود که در دعوت مردم برای بیعت با علی‌بن ابیطالب نقشی به‌سزا داشت. او همراه امام در جنگ‌های جمل و صفین شرکت کرد، علی (ع) او را والی مصر قرار داد، اما مالک پیش از رسیدن به مقر ولایتش با سوء قصد شهید شد.

عقیل‌ بن ابی طالب

بازیگر: عزیز هنرآموز

صداپیشه: خسرو شمشیرگران

که بود؟ دومین فرزند ابوطالب و برادر بزرگ‌تر و محبوب امام علی (ع) بود. او پنج پسر داشت که مسلم‌ بن عقیل یار شهید امام حسین (ع) یکی از آنان است. روایت است که این شخصیت در پایان عمر نابینا بود و پس از درگذشت در کنار بقیع به خاک سپرده شد.

عثمان بن‌حنیف

بازیگر: رحمان باقریان

که بود؟ عثمان بن حُنَیف اوسی انصاری از صحابه پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) است. عثمان در حکومت امام علی(ع) تا قبل از جنگ جمل، والی بصره بود. هنگامی که برپاکنندگان جنگ جمل به بصره وارد شدند، عثمان با آنان مقابله کرد و پس از جنگی شدید که میان آنها درگرفت با آنان پیمان بست که تا ورود امام علی(ع) اقدامی نکنند اما زبیر و یارانش پیمان‌شکنی کردند و شبانه به عثمان و یارانش حمله کردند. بسیاری از یاران عثمان را کشتند و عثمان را پس از شکنجه رها کردند. وی پس از رهایی به اردوگاه امیرالمؤمنین (ع) پیوست.

محمد بن ابی‌بکر

بازیگر: پرویز پرستویی

که بود؟ محمد بن ابی‌بکر بن ابی‌قحافه از نزدیک‌ترین یاران امام علی(ع) است که از سوی ایشان به فرمانداری مصر منصوب شد. او فرزند خلیفه اول و اسماء بنت عمیس بود که بعد از درگذشت ابوبکر و ازدواج مادرش با امام علی(ع)، در خانه امام(ع) پرورش یافت. او از مخالفان برجسته عملکرد خلیفه سوم به شمار می‌آمد. در دوره امام علی(ع) جزو شرطة الخمیس بود و در جنگ‌های جمل و صفین فرماندهی بخشی از سپاه امام را به عهده داشت. او در جریان حمله سپاه شام به مصر به شهادت رسید.

اشقیا

قطام

بازیگر: ویشکا آسایش

که بود؟ قَطام بنت شِجنه بن عدی یا قطامه زنی از طرفداران خوارج است که در تحریک ابن ملجم برای شهادت حضرت علی(ع) نقش داشت. پدر و برادر قطام از کشتگان جنگ نهروان بودند به همین دلیل او کشتن علی(ع) را شرط ازدواج با خود قرار داد و ابن ملجم برای رسیدن به وی در کار خود مصمم شد. بعضی محققان این داستان را ساختگی می‌دانند.

اشعث بن کندی

بازیگر: انوشیروان ارجمند

گوینده: ژرژ پطرسی

که بود؟ اشعث بن قیس کندی  از فرماندهان سپاه امام علی(ع) در جنگ صفین که از حکمیت ابوموسی اشعری پشتیبانی کرد و مانع از ادامه جنگ با معاویة بن ابی‌سفیان شد. اشعث در توقف جنگ صفین نقش داشت. پس از جنگ نهروان نیز که امام علی(ع) خواستار نبرد با معاویه بود، اشعث به بهانه خستگی از جنگ با او مخالفت کرد که سبب شد امام علی(ع) از جنگ با معاویه منصرف شود. بر اساس گزارش‌های تاریخی، اشعث از ماجرای شهادت امام علی(ع) آگاهی داشته است.

ابوموسی اشعری

بازیگر: عباس امیری

گوینده: پرویز بهرام

که بود؟ عبدا... بن قیس مشهور به ابوموسی اشعری یکی از صحابی پیامبر(ص) بود. شهرت ابوموسی در منابع تاریخی عمدتاً به خاطر نقش وی در امر حکمیت پس از جنگ صفین است که به نمایندگی از طرف امام علی(ع) برای حکمیت انتخاب شد. امام، از انتخاب او راضی نبود، ولی با اصرار و اجبار برخی از لشکریانش به این کار مجبور شد. سرانجام ابوموسی از عمرو عاص (نماینده معاویه در حکمیت) فریب خورد.

سعدبن ابی وقاص

بازیگر: علی زندی

گوینده: محمدعلی دیباج

که بود؟ سعد بن مالک بن وهیب مشهور به سَعد بن ابی‌وَقّاص؛ از صحابی پیامبر و از فرماندهان سپاه اسلام در جنگ با ایران بود. وی در جنگ‌های بدر و احد شرکت داشت. سعد از طرف خلیفه دوم حاکم کوفه بود و با شکایت اهالی آن برکنار شد. او در زمان خلافت امام علی(ع) ابتدا بیعت نکرد و پس از بیعت نیز در جنگ‌ها حاضر نشد.

عمروعاص

بازیگر: مهدی فتحی

که بود؟ عمرو بن عاص از سرسخت‌ترین دشمنان پیامبر اکرم(ص) که اندکی پیش از فتح مکه اسلام آورد و زندگی‌نامه‌نویسان نام او را در شمار صحابه آورده‌اند. دشمنی او با امام علی(ع) و فریبکاری‌هایش در جنگ با آن حضرت، باعث شده‌ است از شخصیت‌های منفور نزد شیعیان به‌ حساب آید. گفته‌اند او در طراحی بسیاری از حیله‌های معاویه علیه امام علی(ع)، از جمله غائله پیراهن خونین عثمان دست داشته‌ است. در جنگ صفین از فرماندهان ارشد معاویه بود و طراحی نقشه قرآن به نیزه کردن را نیز به او نسبت داده‌اند. در ماجرای حکمیت، عمرو نماینده سپاه شام بود.

ولیدبن عقبه

بازیگر: محمدرضا شریفی نیا

که بود؟ ولیدبن عقبه از تیره ابوعمرو از خاندان بنی‌امیه در مکه بود. او از جمله آزاردهندگان پیامبر اکرم (ص) پس از بعثت بود. او هنگام فتح مکه در سال هشتم هجری قمری اسلام آورد. بنا به نقل مفسران، او فاسق مورد اشاره در آیه ان جاءکم فاسق بنباء است. ولید همچنین تا پایان عمر در زمره دشمنان سرسخت امام علی علیه‌السلام بود. نماز خواندن وی در مستی و تبدیل دو رکعت به چهار رکعت از مواردی است که در تاریخ معروف شده‌ است.

مروان ابن حکم

بازیگر: اصغر همت

که بود؟ مروان‌بن‌حکم بن ابی العاص بن امیه، چهارمین خلیفه اموی و سرسلسله شاخه مروانیان بود. مروان در کودکی به همراه پدرش حکم بن ابی‌العاص، به دستور پیامبر اکرم(ص) به طائف تبعید شد و توسط خلیفه سوم، عثمان بن عفان، به مدینه بازگشت. وی مانع دفن پیکر امام حسن(ع) کنار جدش، پیامبر(ص) شد و همچنین مجادله‌ای با امام حسین(ع) به جهت بیعت نکردن با یزید داشت. مروان پس از کناره‌گیری معاویه‌بن‌یزید از حکومت، به خلافت رسید و پس از حدود ده ماه، در سال ۶۵ قمری توسط همسرش مسموم شد.

منبع: جام جم