تشریح ۵ مصداق پنهان "تعارض منافع مسئولان" در آموزش و پرورش/ خرید و فروش دانش آموز توسط مدیران مدارس!

تعارض منافع در وزارت آموزش و پرورش مصادیق مختلفی دارد و از سطح مدارس شروع می‌شود و البته مصادیق بسیاری از تعارض منافع در این وزارتخانه پنهان است.

به گزارش مجله خبری نگار؛ با ابلاغ بخشنامه قانون منع مداخله کارکنان دولت در معاملات دولتی از سوی وزیر آموزش و پرورش، مصادیق تعارض منافع در وزارت آموزش و پرورش مشخص شد.

تعارض منافع مجموعه‌ای از شرایط است که موجب می‌شود قضاوت‌ها، تصمیمات و اقدامات حرفه‌ای تحت تأثیر یک منفعت ثانویه قرار گیرد یا به عبارت دیگر، ظرفیت بالقوه نقض بی‌طرفی در تصمیم‌گیری و عملکرد یک مسئول وجود داشته باشد آن هم به این دلیل که تضادی بین منافع فردی با منافع عمومی پدید می‌آید و مسئولانی که در موقعیت تعارض منافع قرار می‌گیرند، احتمالاً قوانین و زیرساخت‌های نهادی را به نفع خود رقم می‌زنند!

وزارت آموزش و پرورش نیز بخش‌های متنوعی  دارد که موقعیت‌های تعارض منافع بسیاری را شامل می‌شود و چهار گلوگاه عمده تعارض منافع در آموزش و پرورش عبارتند از بخش‌های سیاستگذار، نهادهای اقتصادی وابسته به آموزش و پرورش، نظام اداری آموزش و پرورش و مدرسه.

در همین رابطه، محمدرضا نیک نژاد؛ معلم و کارشناس آموزشی درباره مصادیق تعارض منافع در وزارت آموزش و پرورش و مقابله با آن اظهار کرد: تعارض منافع، رویکرد کلی و جهانی دارد؛ بنده چند متن درباره تعارض منافع ترجمه کرده‌ام و اتفاقا اتحادیه اروپا هم درگیر این موضوع است، هر جایی که سود انسان در میان باشد، وسوسه و تعارض منافع مطرح است.

وی افزود: یکی از متونی که ترجمه کردم، تجربه کشور ویتنام است؛ این کشور کمونیستی شرایط خاص خود را دارد اما با یک برنامه‌ریزی بلندمدت یعنی تا سال 2035 بر مسئله تعارض منافع تمرکز کرده‌ و اشکال مختلفی را برای تعارض منافع بیان می‌کنند.

افراد دارای تعارض منافع نباید در پست مدیریت حضور یابند

این معلم و کارشناس آموزشی ادامه داد: موضوع تعارض منافع در همه جهان پیچیده است اما یکی از مواردی که باید رعایت شود عدم حضور مدیران دارای تعارض منافع در جایگاه مدیریت است؛ در اتحادیه اروپا مطرح شده، وقتی می‌خواهید کارمندی را استخدام کنید اگر همسرش در شغل پرسود حضور دارد باید حتما آن را اعلام کند تا دارایی‌های قبل از تصدی شغل و پس از تصدی کاملا قابل بررسی باشند.

نیک نژاد گفت: در‌ برخی کشورها مدیر تا 5 سال حق داشتن موقعیت‌های درآمدی همراستا با جایگاهی که داشته است را ندارد و این موضوع نه فقط برای او بلکه برای اعضای خانواده و بستگان نزدیکش در جریان است.

تعارض منافع از مدرسه تا ستاد

وی با بیان اینکه تعارض منافع یکی از سرمنشأهای فساد است و در آموزش و پرورش بحث تعارض منافع بسیار گسترده است، متذکر شد: تعارض منافع از کوچکترین واحد آموزشی یعنی مدرسه شروع شده و تا بالاترین نهاد ادامه دارد.

این کارشناس آموزشی عنوان کرد: وزیر آموزش و پرورش فعلاً مصادیق تعارض منافع را در محدوده مربوط به حوزه کاری‌ خود اعلام کرده است و شورای عالی آموزش و پرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی در محدوده وظایف وزیر نیست و وزیر فقط می‌تواند در نهادهای زیرنظر خود اعمال حاکمیت کند.

جنبه‌های پنهان تعارض منافع در آموزش و پرورش

نیک نژاد با اشاره  به برخی جنبه‌های کمتر دیده شده تعارض منافع در آموزش و پرورش متذکر شد: تعارض منافع آنقدر شکل‌های مختلفی دارد که شمردن آن کار دشواری است مثلا در مدرسه، وقتی یک معلم سر کلاس درس، کتابی که خودش نوشته و چاپ کرده است را با توجه به اعمال قدرتی که بر دانش‌آموزان دارد، معرفی و آنها را ملزم به خرید می‌کند و این معلم چندین کلاس درس و دانش‌آموزان بسیاری هم دارد و می‌تواند تعداد زیادی از کتاب خود را بفروشد، این موضوع هم از مصادیق تعارض منافع در محیط مدرسه است.

تأسیس مدارس غیردولتی در انحصار آموزش و پرورشیها!

وی بیان کرد: تعارض منافع مصداق قرار گرفتن منافع فردی در برابر منافع عمومی است که مدرسه‌داری مسئولان نیز یکی از  مصادیق گلوگاه‌های تعارض منافع در سطح مدیریتی است؛ برای تاسیس مدارس غیردولتی، یک شرط گذاشته‌اند و آن هم داشتن موقعیت آموزشی است که از معلمی شروع می‌شود تا مدیریت ارشد آموزش و پرورش؛ بسیاری از مدیران پیشین و سیاسی ما مدارس غیردولتی دارند! اینکه فردی که مجوز مدرسه غیردولتی می‌خواهد حتماً باید سابقه آموزشی داشته باشد نماد بارز تعارض منافعی است که در آموزش و پرورش شکل گرفته است.

هدیه دادن مدارس به مدیران مناطق

این کارشناس آموزشی با تأکید بر اینکه بسیاری از مردم، مصادیق تعارض منافع را نمی‌شناسند، افزود: حتی هدیه دادن و هدیه گرفتن در آموزش و پرورش که خیلی باب است، یکی از مصادیق تعارض منافع است؛ بسیار شاهد بوده ایم که مدیران مدارس برای مسئولان و معاونان آموزش و پرورش منطقه یا مسئولان نظارت هدیه می‌خرند!

نیک نژاد با ذکر مثالی در این رابطه گفت: چند سال قبل برای روز معلم به یک مدرسه‌ نمونه دولتی دعوت شدم که وضع مالی خوبی هم داشت؛ در آن جشن، رئیس و معاون منطقه هم بودند؛ مدرسه کادوهایی برای آنها تهیه کرده بود که معاون منطقه آن را گرفت اما رییس منطقه نپذیرفت و به خود مدرسه هدیه داد؛ این کار مدیر منطقه برای من جالب بود اما در اکثر مواقع، مدیران هدیه‌ها را می‌پذیرند پس از آن اگر اتفاق یا سوءاستفاده‌ای در مدرسه رخ دهد، ممکن است از سوی منطقه لاپوشانی شود!

خرید و فروش دانش‌آموز!!

وی با اشاره به یکی دیگر از مصادیق تعارض منافع تصریح کرد: در منطقه‌‌ای که تدریس می‌کنم، یک مدرسه غیردولتی تعطیل شد و مدارس اطراف همه به دنبال جذب دانش‌آموزان آن بودند، در این میان، یک مدرسه غیردولتی به مسئول مدرسه ورشکسته پیشنهاد داد دانش‌آموزانت را به ما معرفی کن و ما به ازای هر دانش‌آموز به شما پول می‌دهیم!! متأسفانه خرید و فروش دانش‌آموز یک رویه گسترده است.

این کارشناس آموزشی در ادامه با ذکر مثالی دیگر از مصادیق تعارض منافع در آموزش و پرورش افزود: در یکی از مدارس متوسطه اول نیز شاهد بودم فرستاده‌های مدارس غیردولتی با مسئولان مدرسه دیدار می‌کردند و می‌گفتند به ازای فرستادن هر دانش‌آموز به مدرسه ما، فلان  رقم را به شما می‌دهیم! از قضا رقم پیشنهادی هم کم نیست و گاه جا به جایی‌ها برای هر دانش‌آموز به میلیون می‌رسد؛ این‌ها همه مصادیق تعارض منافع در سطح آموزش و پرورش است؛ به  همین دلیل است با ورود پول به سطح مدارس مخالفیم و مدارس خصوصی هر جا که هستند این مسائل هم  وجود داشته است.

معاونان هم درگیر تعارض منافع

نیک نژاد عنوان کرد: از سوی دیگر شاهدیم نهادی که می‌خواهد به مدارس غیردولتی نظارت کند، خودش زیرنظر معاون وزیر است و گاه معاون  وزیر هم  مدرسه غیردولتی دارد!

وی با اشاره به پیشنهادهایی برای مقابله با تعارض منافع متذکر شد: برای مقابله با تعارض منافع در مرحله نخست به آگاهی رسانی درست میان مردم و کارمندان نیاز است تا وقتی مردم با اداره‌ای که سر و کار دارند، مصادیق مشخص تعارض منافع را بشناسند و آن را به عنوان حق در نظر بگیرند و روی آن پافشاری داشته باشند.

این کارشناس آموزشی ادامه داد: کلیت کشور باید به این نتیجه برسد که تعارض منافع نیاز به سامان یافتن دارد و این مسئله پیچیدگی زیادی هم دارد؛ تعارض منافع فقط مختص ایران نیست و همانگونه که ایران در معرض آن است تمام جهان و انسان‌ها در معرض آن هستند و اگر در سایر کشورها کمتر است به این دلیل است که در آنجا قوانین حاکم، با تعارض منافع مقابله می‌کنند.

نهادهای سیاست‌گذار درگیر تعارض منافع !

نیک نژاد تأکید کرد: تا موقعی که نهادهای سیاست‌گذار خودشان درگیر تعارض منافع هستند نباید انتظار داشت  در نهادهای زیردستی این موضوع از بین برود یا سر و سامان بگیرد؛ یکی از بخش های مهم تعارض منافع، آگاهی بخشی است و با این اقدام وزیر آموزش و پرورش و اعلام مصادیق تعارض منافع در این وزارتخانه، موجی ایجاد شده است تا به این موضوع حساس شویم و می‌توان شهروندان را حساس کرد.

وی با اشاره به اینکه وزیر آموزش و پرورش ارتباط مستقیم با رئیس جمهور دارد و رییس جمهور با نهادهای فرادولتی مانند قوه قضاییه ارتباط دارد، گفت: ابتدا همه باید اهمیت تعارض منافع به ویژه در آموزش و پرورش را درک کنند؛ مقابله با مصادیق آن بین تمام اقشار جامعه تسری پیدا کند و حساسیت موضوع درک شود؛ بالاخره مدیرانی هم هستند که مصادیق تعارض منافع را رعایت کنند همچنین باید با نهادهای فرادولتی نیز مذاکره شود تا در این زمینه وارد شوند و  افرادی که در سیاست گذاری‌های آموزشی دخیل هستند اما در موقعیت تعارض منافع قرار دارند و صاحب مدارس غیردولتی هستند از جمله نمایندگان مجلس، اعضای شورای عالی آموزش و پرورش و اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی از سمت خود کنار بروند.

منبع: تسنیم