وقتی پای مرگ به مدرسه باز می‌شود: ۶ نکته در مواجهه با کودکان سوگوار

به گزارش مجله خبری نگار، «دوست صمیمیم فوت کرده و من نتونستم درس رو مرور کنم. خرداد جبران می‌شه». این جمله را دانش‌آموزی پایین برگه سفید امتحانش نوشته است. معلمش که از طریق او عکس برگه امتحانی دانش‌آموز سوگوار را می‌بیند، تعریف می‌کند که نمی‌داند در چنین موقعیتی چه واکنشی باید نشان بدهد. شاید ذهن‌تان به‌سمت دانش‌آموزانی برود که در روز‌های امتحانات به‌جای درس خواندن، تمرکزشان را می‌گذارند روی نوشتن نامه‌های غم‌انگیز تا معلم‌ها را تحت‌تأثیر قرار بدهند، اما این‌یکی فرق دارد. معلم، تصدیق می‌کند که این اتفاق واقعا رخ داده‌است. گپ کوتاهی با هم می‌زنیم، پیشنهاد‌هایی ردوبدل می‌شود و به این نتیجه می‌رسم که خوب است با شما هم درباره‌اش حرف بزنم. پس اگر معلم یا والد کودکی داغِ رفیق‌دیده هستید، با من همراه شوید.

شروع‌کننده گفتگو باشید

اولین و مهم‌ترین گام، تشویق به حرف زدن است. بعضی از بزرگ‌تر‌ها فکر می‌کنند اگر درباره فوت فرد محبوب سکوت کنند، کودک راحت‌تر آن را فراموش خواهدکرد، اما سوگواری در کودکان هم درست مثل بزرگ سالان فرایندی است که باید طی شود. در غیر این‌صورت غم، فراموش نخواهدشد بلکه صرفا سرکوب می‌شود و پیامد‌های طولانی‌مدتش با کودک باقی خواهدماند. پس کودک را به گفتگو ترغیب کنید: «می‌دونم بابت از دست دادن دوستت ناراحتی، دلت می‌خواد راجع بهش حرف بزنیم؟». اگر راه‌های مختلفی برای حرف زدن وجود دارد، به کودک حق انتخاب بدهید: «می‌تونیم با هم چت کنیم، ویس بذاریم یا فردا که اومدی مدرسه حضوری حرف بزنیم». اگر دعوت‌تان رد شد، اطمینان بدهید که هر وقت آماده حرف زدن بود، به او گوش خواهید کرد.

مراقب «چه گفتن» باشید

حرف زدن درباره مرگ اصلا آسان نیست، به‌ویژه وقتی یک‌پای این گفتگو کودکی است که درک مبهمی از مرگ دارد. احتمال پیش کشیده شدن سوالات و نگرانی‌های چالش‌برانگیز، بزرگ‌تر‌ها را می‌ترساند، اما به‌هرحال این مرحله را باید پشت‌سر بگذارید. قدم سخت شروع گفتگو را که برداشتید، کافی است در ادامه تلاش کنید که شنونده خوبی باشید. با ادای جملات برانگیزاننده کاری کنید که گفتگو ادامه پیدا کند: «بهت حق می‌دم که غصه‌دار باشی»، «می‌فهمم»، «من هم تجربه از دست دادن یک عزیز رو دارم». سعی کنید از قبل برای پاسخ دادن به سوالات احتمالی کودک درباره مرگ آماده شوید تا واکنش‌های کلیشه‌ای نادرست ازتان سر نزند: «دوستت الان رفته یه‌جای بهتر»، «تو نباید گریه کنی، وگرنه اونم ناراحت می‌شه»، «خدا دوستت رو برده پیش خودش».

شنونده باشید نه قاضی

یکی از محور‌هایی که می‌تواند گفتگو را شکل بدهد، بیان خاطرات است، اما باید شنونده امینی باشید تا اعتماد کودک را جلب کنید. چطور؟ نقش بزرگ‌تر ناصح که همه اتفاقات و تجربیات را از دید درست و غلط می‌بیند، کنار بگذارید. درست است که از معلم توقع می‌رود نقش تربیتی‌اش را حفظ کند، اما لازم نیست در خاطره‌هایی که در این موقعیت خاص می‌شنوید، روی مسائل آموزشی دست بگذارید: «اوه واقعا؟ خب نباید این کارو می‌کردین. خیلی خطرناک بوده».

اولویت‌ها را جابه‌جا کنید

در مدرسه اولویت با درس و امتحان است، اما در شرایط ویژه‌ای مثل موضوع مورد بحث می‌توانید کمی انعطاف به‌خرج بدهید. به دانش‌آموز بگویید که درک می‌کنید اگر نتواند خودش را برای امتحانات آماده کند و تکالیفش را به‌موقع تحویل بدهد. فرصت جبران برایش درنظر بگیرید و با سخت‌گیری‌های مرسوم، استرس نمره را به غم کودک اضافه نکنید.

پیشنهاد یک مراسم ختم بدهید

مراسم ختم به داغ دیده‌ها کمک می‌کند با ازدست رفتن عزیزشان به‌طور عینی مواجه شوند، برای فرد درگذشته کاری انجام بدهند و از تسلی و دلگرمی دیگران بهره‌مند شوند، اما بچه‌ها معمولا در این مراسم جایی ندارند و کسی حواسش به آن‌ها نیست. شما می‌توانید در مدرسه یک مراسم ختم برگزار کنید یا پیشنهادش را به دانش‌آموزان بدهید. آوردن یک عکس از دوستی که فوت کرده، روشن کردن چند شمع، حرف زدن درباره خاطرات مشترک و ابراز احساساتی مثل غم و دلتنگی، به بچه‌ها کمک می‌کند از فایده تسلی‌بخش مراسم ختم کوچک‌شان بهره ببرند. اگر امکان برگزاری مراسم حضوری نیست، بچه‌ها را راهنمایی کنید که در یک گروه مجازی دوستانه، سوگواری کنند.

سخنی با والدینِ چنین کودکانی

از آن‌جایی‌که موضوع بحث ما در این مطلب سوگواری دانش‌آموزان است، همه پیشنهادهای‌مان خطاب به معلم‌ها و کادر مدرسه بود، اما طبیعتا والدین و مراقبان هم در به‌سلامت عبور کردن کودکان از سوگ، نقش مهمی دارند. البته آن‌چه گفته شد، برای والدین هم کارساز است، اما پدرومادر‌ها به‌دلیل رابطه عاطفی قوی‌تر با فرزندشان، تکلیف سخت‌تری برعهده دارند. اگر والد کودکی داغ‌دیده هستید، غم فرزندتان را به‌رسمیت بشناسید و از آن نهراسید. توصیه‌های بالا درباره تشویق کودک به گفتگو، شنونده بی‌طرف بودن، سهل‌گیری در تکالیف درسی و برگزاری مراسم ختم را جدی بگیرید. برای شما پیشنهاد‌های کمکی دیگری هم وجود دارد؛ مثل فراهم کردن کارتون‌ها و کتاب داستان‌هایی که متناسب با گروه سنی کودک، مرگ و سوگ را برای فرزندتان قابل‌فهم و زمینه گفتگو را فراهم می‌کند.

وظیفه مهم دیگر شما رصد کردن نشانه‌های روانی و بدنی ناشی از سوگ است؛ اگر احساس غم‌دیدگی یا تغییرات فیزیکی و روانی در کودک‌تان طولانی شد، حتما به یک درمانگر متخصص کودکان مراجعه کنید. حتی بهتر است که درصورت امکان پیش از رسیدن به این مرحله و در همان ابتدای سوگ با یک درمانگر مشورت کنید تا در گذراندن این‌روز‌های دشوار به فرزندتان کمک کند.

منبع: خراسان