دلیل کشیدن دست‌ها روی صورت بعد دعا

حکمت دست کشیدن به صورت پس از دعا در روایات

مجله خبری-سبک زندگی نگار: دعا یکی از روش‌های بسیار زیبایی است که توسط اهل بیت (ع) به انسان آموخته شده است و می‌توان آن را نوعی سلاح مومن دانست که در بسیاری از شرایط با دعا کردن و خلوص نیت بسیاری از مشکلات رفع می‌شوند. برخی از اعمال هنگام دعا کردن در میان مردم رایج است و برخی دیگر از حکمت آن اطلاعی ندارند. یکی از این اعمال دست کشیدن به صورت بعد از دعا است که در این بخش به آن می‌پردازیم.

چرا بعد از دعا دست را به صورت می‌کشیم؟

هنگامی که انسان دست به دعا بر می‌دارد، طبق سنت و روایات معصومین مستحب است که آن دست را به سر و صورت خود بکشد، زیرا آن دست عطاء الهی را دریافت کرده است و متبرک شده است، به طور یقین خالی بر نمی‌گردد و دستی که عطای الهی را دریافت کرد، گرامی است؛ بنابراین خوب است که آن را به صورت یا به سر بکشد.

پیامبر اکرم (ص) در خطبه شعبانیه فرمودند:

«و ارفعوا الیه ایدیکم بالدعاء فی اوقات صلواتکم، فانّها افضل الساعات، ینظر الله عزوجل فی‌ها بالرحمة إلی عباده»؛ هنگام نماز دست‌ها را به دعا بلند کنید که بهترین لحظاتی که خدا با رحمت به بندگانش می‌نگرد این لحظات است.

پیامبر اکرم (ص) در روایتی دیگری فرمودند:

زمانی که از دعا فارغ شدید دست‌ها را به صورت بکشید. (مستدرک الوسائل ج ۵ ص ۱۸۸)

گاه امام سجاد (ع) چیزی که به سائل مرحمت می‌فرمودند، دست مبارک را می‌بویید و می‌گفت:

این دست به دست الهی رسیده؛ چون خدا فرمود: «هُوَ یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَیَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ» آنان که این شامه را دارند، می‌توانند با بو کردن دست، نشانه دست الهی را استشمام کنند و جزو همین حکمت هاست آنچه گفته می‌شود:بوی بهشت از فاصله هزار سال استشمام می‌شود، گروهی آن را حس می‌کنند و عده‌ای محرومند.

امام صادق (ع) فرمود:

بنده دستش را به سوی خداوند عزیز جبار دراز نمی‌کند مگر اینکه خداوند حیا می‌کند که آن دست را خالی بر گرداند و در آن از فضل و رحمتش هر قدر بنده بخواهد قرار می‌دهد به همین جهت هرگاه کسی از شما دعا کرد، دستش را بر نگرداند مگر اینکه آن را به صورت و سر خود بکشد. (لکافی ج ۲ ص ۴۷۱ - الفقیه ج ۱ ص ۳۲۵)

البته این استحباب مربوط به غیر فرائض است و در قنوت نماز واجب، کشیدن دست به صورت پس از دعا توصیه نشده است.

چنان که امام زمان در توقیعی فرمودند:

کشیدن دست‌ها به صورت و سر پس از دعا کردن، در نماز‌های واجب جایز نیست. (الاحتجاج یک جلدی ص ۴۸۶ - وسائل الشیعه ج ۶ ص ۲۹۳)

آیت الله جوادی آملی نیز در بیانی در این باره می‌فرماید:

وقتی انسان دست به دعا برداشت، طبق روایات و سنت معصومین (ع) مستحب است آن را بر سر و صورت خود بکشد؛ برای اینکه لطف خدا به این دست پاسخ داده است. دستی که به سوی خدا دراز شود، یقیناً خالی برنمی‏ گردد و دستی که عطای الهی را دریافت کرد، گرامی است، لذا خوب است آن را به صورت یا به سر بکشد.

گاهی امام سجاد (سلام الله علیه) چیزی که به سائل مرحمت می‏ فرمود، دست مبارک را می‌بویید و می‏ گفت:

این دست به دست الهی رسیده؛ چون خدا فرمود: (هو یقبل التوبه عن عباده و یأخذ الصدقات)

حکم کشیدن دست به صورت پس از نماز

سوال:آیا بعد از اتمام نماز، دست‌ها را به مهر کشیده و بعد به صورت کشیدن مستحب است؟ اگر مستحب است دلایل آن چیست؟ در این زمینه نظر و رأی فق‌ها چیست؟

پاسخ:

مستحب است انسان بعد از نماز، مشغول تعقیب، یعنی خواندن ذکر و دعا و قرآن شود. (تحریر الوسیله، ج ۱، ص ۱۸۴)

یکی از تعقیباتی که در روایات به آن سفارش شده، کشیدن دست‌ها به موضع سجده (چیزی که سجده بر آن صحیح است) و بعد کشیدن به صورت است، البته به کیفیتی که در روایات بدان اشاره شده است:

۱. حسین خراسانی که فردی نانوا بود، می‌گوید:

در نزد امام جعفر صادق (ع) شکایت کردم از دردی که با من بود.

آن حضرت فرمود:

هنگامی که نماز را خواندی، دست خود را در موضع سجودت بگذار، بعد از آن بگو: «بِسْمِ اللَّهِ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ -صلّی الله علیه و آله- اشْفِنِی یَا شَافِی لَا شِفَاءَ إِلَّا شِفَاؤُکَ شِفَاءً لَا یُغَادِرُ سُقْماً شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَ سُقْمٍ»؛ به نام خدا. محمد رسول خدا است. درود خدا بر او و آل او باد. مرا شفا ده،‌ای شفادهنده! نیست شفایی، مگر شفای تو. شفایی که وا نگذارد بیماری را، شفایی از هر درد و بیماری. (الکافی، ج ۲، ص ۵۶۷)

۲. در روایت ابراهیم بن عبد الحمید آمده است امام صادق (ع) به مردی فرمود:

اگر تو را همّی رسید دست به موضع سجده ات (آن خاکی که بر آن سجده می‌کنی) بکش سپس بر صورت خود از جانب گونه چپ و بر پیشانی خود از جانب گونه راست مسح کن.

سپس سه بار بگو: «بِسْمِ اللَّهِ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ، الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ اللَّهُمَّ أَذْهِبْ عَنِّی الْغَمَّ وَ الْحَزَنَ»؛ به نام خداوندی که معبودی جز او نیست داننده غیب و آشکار است، بخشاینده و مهربان است، بار الها! رنج و اندوه را از من دور ساز. (من لا یحضره الفقیه، ج ۱، ص ۳۳۱)

نکته

کشیدن دست به صورت بعد از قنوت در حال نماز، کراهت دارد، ولی نماز را باطل نمی‌کند. (پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری)