آشنایی با غذا‌های قلیایی و اسیدی

مجله خبری-سبک زندگی نگار: امروزه متاسفانه به علت مدرنیزه شدنِ سبک زندگی و مصرف کمتر غذا‌های قلیایی محیط داخلی بدن‌مان اسیدی‌تر از گذشته شده است و بیش‌تر از غذا‌های نامناسب استفاده می‌کنیم. 
غذا‌های قلیایی و اسیدی کدامند؟ اسیدی و قلیایی شدن خون چه تاثیری در بدن دارد؟ بسیاری از مشکلات جسمی و بیماری‌ها، می‌تواند در نتیجه مصرف غذا‌های اسیدی ایجاد شود.

چه مقدار مواد غذایی قلیایی بخوریم؟

شما برای حفظ سلامتی نیاز دارید تا حداقل ۶۰ درصد مواد غذایی مصرفی تان غذا‌های قلیایی باشد؛ برای این کار نیاز به مصرف مقدار زیادی میوه و به‌خصوص سبزی‌جات (قلیایی کننده) برای متعادل‌سازی پروتئین مصرفی (اسیدی کننده) خواهید داشت.

باید از مصرف شکر و غذا‌های فرآوری‌شده خودداری کنید، نه‌تن‌ها به‌خاطر این‌که این‌گونه غذا‌ها اسیدی هستند، بلکه به این دلیل که سطح قندخون و شاخص گلیسمی را به‌سرعت افزایش و وضعیت انسولین بدن را تحت فشار قرار می‌دهد.

همیشه بدن تلاش می‌کند تا به وسیله هم‌ایستایی یا هومئوستازی pH بدن را در حالت تعادل نگه دارد. این فرایند با حفظ شرایط پایدار و ثابت در محیط داخلی به‌وجود می‌آید؛ به‌عنوان مثال کلیه، غلظت یون‌ها را ثابت نگه می‌دارد و سیستم گوارش و مواد غذایی را تأمین می‌کند. 

زمانی‌که رژیم غذایی از نظر میزان اسیدی یا قلیایی بودن در حالت تعادل نباشد، به طور قطع به سیستم‌ها و ارگان‌های بدن فشار خواهد آمد.

داخل سلول‌های بدن، داستان کاملاً متفاوت است؛ آزمایش بزاق و اوره بهترین راه برای تشخص تغییرات ناشی از اسیدی و بازی بودن رژیم غذایی است.

چه غذا‌هایی بدن شما را اسیدی یا قلیایی می‌کند؟

غذا‌های قلیایی کدامند؟ غذا‌های اسیدی شامل چه مواد غذایی می‌شود؟ و ما روزانه کدام نوع از این مواد غذایی را مصرف می‌کنیم؟

تحقیقات بسیاری حقیقت این موضوع را نشان می‌دهد که رعایت رژیم غذایی که دارای تعادل قلیایی و اسیدی باشد، به سلامت شما کمک فراوانی می‌کند. در زیر انواع غذا‌های اسیدی، قلیایی و خنثی را برمی‌شماریم و توضیح می‌دهیم که مثلا برنج اسیدی است یا قلیایی.

غذا‌های اسیدی

• مرغ
• نعنا
• شیر
• الکل
• ماست
• بستنی
• سیر و پیاز
• جوش شیرین
• غذا‌های چرب
• نوشابه‌های گازدار
• بادام زمینی و گردو
• ماهی (اگر سرخ‌شده طبخ شود)
• تخم‌مرغ (مخصوصاً زرده تخم مرغ)
• سایر غذا‌های بسته‌بندی‌شده و فرآوری‌شده
• بعضی میوه‌های دیگر مثل انگور سبز، انار، آلو، هلو
• انواع پنیر (به ویژه پنیر پارمسان، پنیر چدار و پنیر کاتج)
• انواع سس تند مثل سس فلفل و سس‌هایی با سدیم بالا
• مرکبات (مثل پرتقال، گریپ فروت، لیو، لیمو ترش، نارنگی)
• گوشت (به ویژه گوشت گاو، کنسرو گوشت، بوقلمون، گوساله)
• غلات (برنج قهوه‌ای، اسپاگتی، ذرت، برنج سفید، نان چدار، نان گندم)
• گوجه‌فرنگی (خود گوجه و محصولات آن مثل آب گوجه، رب و یا پوره گوجه)
• نوشیدنی‌های حاوی کافئین (مثل قهوه، انواع چای سیاه و چای سبز، و هر نوشیدنی انرژی‌زا)

غذا‌های خنثی

• نشاسته
• قند‌ها
• چربی‌های طبیعی مانند روغن زیتون، خامه، کره و شیر

غذا‌های قلیایی

• دانه
• میوه
• توفو
• آجیل
• سویا
• شراب
• حبوبات
• کشمش
• مویز سیاه
• پروتئین سویا
• سیب‌زمینی‌ها
• سفیده تخم‌مرغ
• آب سودا معدنی
• آب‌میوه‌های طبیعی (بدون شکر)
• سبزی‌جات (مخصوصاً اسفناج، کلم، ذرت، بادمجان، کاهو، قارچ)

منظور از pH بدن چیست؟

نزدیک به ۷۰ درصد از حجم بدن را آب تشکیل می‌دهد؛ pH (غلظت یون هیدروژن) معیار اسیدی یا بازی بودن مایعات است و نسبت بین یون‌های بار مثبت (اسیدی) و یون‌های بار منفی (قلیایی) را نشان می‌دهد. یعنی pH مایعات برابر با میزان غلظت یون-هیدروژن است. به عبارتی نتیجه این معادله به صورت زیر است:

• ۰ بسیار اسیدی
• ۷ خنثی
• ۱۴ بسیار قلیایی

فاصله بین دو نقطه در مقیاس pH نشان‌دهنده تفاوت ده برابری در اسیدیته یا قلیائیت یک ماده است. یک ماده با pH ۶ ده برابر اسیدی‌تر از یک ماده با pH ۷ است.

به‌عنوان مثال، pH اسید باتری ۰ است که به معنای بسیار اسیدی بودن آن است، در حالی‌که PH مایع پاک‌کننده ۱۴ و بسیار قلیایی است. pH آب مقطر خالص در ۷ و وسط قرار دارد. به این معنا که نه اسیدی است و نه قلیایی.

درست مانند مواد مختلف، سطوح مختلف بدن انسان دارای pH متفاوتی است. pH ایده‌آل خون شما بین ۷.۳۵ تا ۷.۴۵ است که کمی قلیایی است. معده معمولاً در pH ۳.۵ اسیدی است، که به تجزیه مناسب غذا کمک می‌کند.

pH خون هر فرد باید چقدر باشد؟

pH خون شما باید میزانی مابین (۷٫۳۵- ۷٫۴۵) یعنی قلیایی باشد؛ پایین یا بالا بودنِ pH خون، نشان‌دهنده بیماری است؛ اگر pH بدن‌تان، زیر ۶٫۸ یا بالاتر از ۷٫۸ باشد، سلول‌های‌تان کارایی خود را از دست داده‌اند؛ بنابراین بدن همیشه در تلاش است تا میزان pH خود را متعادل و از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کند.

پیروی از نوعی رژیم‌های غذایی که در میزان اسیدی و قلیایی بودن تعادلی نداشته باشد، مثلاً حاوی مقدار زیادی پروتئین حیوانی، کافئین و غذا‌های فرآوری‌شده باشد، به بدن شخص فشار می‌آورد؛ زیرا بدن می‌خواهد به وظیفه تنظیم pH بدن عمل کند، اما این غذا‌ها همیشه درحال اسیدی کردن بدن شخص هستند.

مصرف بیش از حد مواد اسیدی، می‌تواند سطح مواد معدنی قلیایی بدن نظیر سدیم، پتاسیم و کلسیم را کاهش و شما را در معرض بیماری‌های مزمن و خطرناکی قرار دهد. مواد معدنی مورد‌نیاز برای حذف مواد اسیدی، از ارگان‌های حیاتی و استخوان‌ها گرفته می‌شود.

به همین علت می‌گوییم که ممکن است استفاده از مواد معدنی برای بدن دردسرساز بشود و شخص را در معرض آسیب جدی قرار دهد. متأسفانه این‌گونه مشکلات و بیماری‌ها تا سال‌های سال تشخیص داده نمی‌شوند و پنهان می‌مانند.

در مورد رژیم قلیایی بیشتر بدانیم

رژیم غذایی قلیایی یکی از گزینه‌های مناسب و دردسترس برای داشتن بدنی سالم است؛ اما بسیاری از مردم با چگونگی و نحوه عملکرد این رژیم آشنایی کامل ندارند؛ این رژیم غذایی فقط برای ایجاد تعادل در بدن‌تان تلاش می‌کند.

یعنی به جای مصرف مواد حاوی شکر بالا، کربوهیدرات‌های ساده (مثل چیپس و نان سفید) و گوشت‌ها و لبنیات، در این رژیم باید میوه و سبزی‌جات، غلات و پروتئین‌های گیاهی مصرف کنید و بیشتر از این گروه‌ها در برنامه غذایی‌تان استفاده کنید.

انتخاب غذا برای رژیم قلیایی

کار چندان دشواری نیست که بخواهید غذا‌های قلیایی بیشتری مصرف کنید؛ میوه تازه و سبزی‌جات انتخاب‌های بسیار مناسبی هستند و گوشت قرمز انتخاب درستی نیست. به مثال‌های زیر توجه کنید و سعی کنید آن‌ها را در رژیم‌تان به کار ببندید:

• محصولات پروتئینی مثل سویا، لوبیا، حبوبات و خشکبار مانند بادام را جایگزین گوشت قرمز کنید.
• باید همه چربی‌های مضر را از برنامه غذایی‌تان حذف کنید. از روغن‌های مفیدی مثل زیتون، کانولا و دانه‌های روغنی استفاده کنید.
• شیر سویا یا شیر بز را جایگزین محصولات لبنی با چربی زیاد قرار دهید.
• از مصرف قهوه دوری و نوشابه را نیز کلاً از رژیم غذایی خود حذف کنید و دمنوش‌ها و چای سبز را جایگزین آن نمایید.
• اگر پاستا خور هستید، به جای پاستا نیز از برنج استفاده کنید.

بهترین روش برای تضمین سلامتی بدن در کنار تناسب اندام و داشتنِ بدن عالی، استفاده از برنامه غذایی اصولی همرا با تمرین و فعالیت است. پس حتما با کارشناسان باتجربه مشورت کنید.

بیماری‌های ناشی از اسیدی بودن خون

در ادامه موضوع غذا‌های قلیایی باید بگوییم که پژوهش‌ها نشان می‌دهد که اگرچه سطح pH بدن نسبتاً قلیایی است، اما بازهم بدن نمی‌تواند خود را درمان کند؛ بنابراین تا زمانی‌که سطح pH بدن‌تان متعادل نشده است؛ مثلاً اگر pH بدن در حالت تعادل قرار نداشته باشد، بدن‌تان نمی‌تواند به‌خوبی ویتامین‌های خوراکی، مواد معدنی و مکمل‌ها را جذب کند؛ پس فراموش نکنید که pH بر روی همه چیز اثرگذار است.

اسیدی بودنِ بدن، قابلیت جذب مواد معدنی و دیگر مواد غذایی را نسبت به گذشته کمتر می‌کند؛ علاوه‌بر این‌که تولید انرژی در سلول‌ها کم می‌شود، توانایی بازسازی سلول‌های آسیب‌دیده و سم‌زدایی فلزات سنگین نیز در بدن در حالت اسیدی، کاهش چشم‌گیری خواهد داشت.

در صورتی بدن شما اسیدی می‌شود که در رژیم غذایی‌تان مواد اسیدی، غالب باشد یا این‌که همیشه استرس کنترل‌نشده داشته باشید؛ البته بدن شما بیکار نمی‌نشیند و همیشه سعی می‌کند تا با این اسیدی بودن pH مقابله کند.

برای این کار بدن‌تان از مواد معدنی قلیایی موجود در خود استفاده خواهد کرد؛ اگر رژیم غذایی‌تان مواد قلیایی کافی را برای متعادل‌سازی نداشته باشد، سلول‌های‌تان اسیدی خواهد شد. اسیدی بودن بدن نیز تأثیرات زیر را به همراه خواهد داشت.

آزمایش اسیدی یا قلیایی بودن بدن

پیشنهاد می‌کنیم خودتان سطح pH بدن‌تان را اندازه بگیرید تا اگر مشکلی وجود داشت، پیش از این‌که دیر شود، اقدامی انجام دهید. برای این کار شما می‌توانید از نوار‌های تست pH (کاغذ لیتموس) استفاده کنید؛ این نوار‌ها به‌سرعت میزان pH را مشخص می‌کند.

حتی در منزل هم می‌توانید از آن استفاده کنید؛ بهترین زمان برای انجام این آزمایش، یک ساعت قبل از غذا یا دو ساعت بعد از صرف غذا است.

آزمایش pH بزاق دهان

در ادامه موضوع غذا‌های قلیایی و اسیدی سراغ آزمایش برای تشخیص آن‌ها می‌رویم. برای انجام این آزمایش کافی است کاغذ لیتموس را با بزاق دهان‌تان مرطوب کنید.

البته بزاق دهان‌تان نسبت به خون، کمی اسیدی‌تر است؛ اما نشان‌دهنده‌ی اسیدی یا قلیایی بودنِ خون شما خواهد بود. pH مناسب برای بزاق دهان باید بین ۶٫۴ تا ۶٫۸ باشد؛ اما بعد از این‌که غذا میل کنید، pH بزاق دهان‌تان به ۷٫۵ یا بیشتر، تغییر پیدا خواهد کرد.

برای این‌که مطمئن شوید pH بدن‌تان در وضعیت مناسبی است و بدن سالمی دارید، pH بزاق دهان‌تان باید در تمام طول روز (قبل از غذا خوردن یا بعد از غذا خوردن) میزانی بین ۶٫۵ تا ۷٫۵ باشد.

اگر طی مدت زمان طولانی بدن‌تان درحالت اسیدی باقی بماند، احتمال ابتلای شما به آرتروز روماتوئید، دیابت، لوپوس، پوکی استخوان، فشار خون بالا، انواع سرطان بسیار زیاد است.

اگر pH بزاق دهان دارای سطح کمی باشد، باید رژیم غذایی‌تان را تغییر دهید و مصرف میوه‌ها و سبزی‌جات و آب معدنی را به رژیم غذایی خود اضافه کنید؛ اگر می‌خواهید بدن‌تان به حالت تعادل برسد، حتما مصرف نوشابه، غلات و گوشت قرمز را کاهش دهید.

آزمایش pH اوره

در پایان این مطلب جامع درباره غذا‌های قلیایی و اسیدی و انواع آن‌ها، به آزمایش اوره برای تشخیص می‌رویم. به‌طورکلی میزان Ph اوره، نشان‌دهنده وضعیت عملکردی بدن است.

اوره میزان قلیایی و اسیدی بودنِ بدن را نشان خواهد داد؛ همچنین Ph اوره نشان‌دهنده وضعیت عملکرد کلیه، شش‌ها و غدد جنسی برای منظم‌سازیِ میزان Ph بدن است؛ Ph اوره باید میزانی بین ۶٫۰ تا ۷٫۰ را نشان دهد تا متوجه سلامتی بدن‌تان شوید.

به این‌صورت که اگر سرصبح که از خواب بیدار می‌شوید، Ph اوره را اندازه بگیرید در حالت عادی باید میزانی بین ۶٫۵ بوده و اگر عصر اندازه بگیرید نشان‌دهنده عدد ۷٫۰ خواهد بود.

سخن پایانی

انواع غذا‌های قلیایی و اسیدی را در این مطلب به طور کامل توضیح دادیم. همواره باید حواس‌تان به سطح و میزان اسیدی و قلیایی بودنِ بدن‌تان باشد و براساس آن غذاهای‌تان را انتخاب کنید. همچنین درباره نحوه‌ی تشخیص اسیدی و قلیایی بدن گفتیم و عوارض اسیدی شدن خون را ذکر کردیم.