یک بام و دو هوای رپ

مطمئنا بین رپ‌خوان‌‌ها کسانی هم وجود دارند که غیراخلاقی می‌خوانند و حتی ترانه‌هایشان قابل گوش دادن هم نیست، اما برای آن دسته که کارشان خوب است و مخاطبان‌شان هم می‌خواهند با مجوز آثار خوانندگان‌شان را بشنوند، باید کاری کرد.

به گزارش مجله خبری نگار، عاطفه جعفری، روزنامه‌نگار طی یادداشتی در روزنامه «فرهیختگان» نوشت: فکر کنم اولین‌بار در ماشین یکی از دوستانم بود که این مدل موسیقی را شنیدم. خواننده پشت‌سر هم درحال خواندن بود و من نمی‌توانستم شعری را که می‌خواند، متوجه بشوم. برای همین خواستم چندباری پخش کند تا همه شعر را بفهمم. شعر بدی نبود و نوع موسیقی هم جدید بود و دوستم هم کلی از خواننده تعریف می‌کرد که این خواننده جدید است و رپ می‌خواند و طرفدار هم زیاد دارد. از آن زمان سعی کردم این مدل موسیقی را هم درکنار موسیقی‌‌های دلخواهم گوش کنم تا شاید با توجه به شغلی که دارم، بتوانم بفهمم موسیقی رپ که در کشور ما وجود دارد، چه فرقی با رپ‌‌های آن‌طرفی دارد. بین‌شان بودند آن هم به تعداد زیاد که به‌جای خواندن شعر، چرندیات می‌خواندند و بعضی شعرهایشان آنقدر بد بود که اصلا قابل گوش‌دادن نبود، اما برخی‌ هم شعر‌های خوبی داشتند، مخصوصا که شعر موسیقی رپ معروف است به موسیقی اعتراضی و معمولا اعتراض‌هایشان را در قالب همین نوع موسیقی بیان می‌کردند. از همان دهه 70 که تقریبا کم‌وبیش موسیقی رپ در ایران شروع شد، برای گرفتن مجوز هم تلاش کردند، اما خب، مجوز گرفتن برای این مدل موسیقی بسیار سخت بوده و هست. در این گزارش سعی کردیم به خوانندگان رپی که می‌خواستند از مدار قانونی کارشان را انجام دهند و مجوز بگیرند، اما در این راه ناکام بودند، بپردازیم. به قول خودشان هنوز امید دارند و می‌خوانند تا شاید روزی مثل موسیقی پاپ کارشان آزاد شد و با مجوز بخوانند. باید از یک‌بام و دوهوای مسئولان فرهنگی گفت که هنوز بعد از سال‌‌ها نتوانسته‌اند برای این موضوع کاری انجام دهند.

موسیقی رپی که در سینما حذف شد

خودش می‌گوید از یک‌جایی دیگر دنبال مجوز نبودم و نخواستم مجوز بگیرم، چون دیگر برایم مهم نبود. یاسر بختیاری از اولین خواننده‌‌های زیرزمینی بود. او خودش ترانه‌‌هایش را می‌سراید و مضامین کارهایش هم مسائل اجتماعی مثل اعتیاد، طلاق، فقر و کودکان کار بود.  ۱۶ ساله بود که با گوش دادن به موسیقی رپ، کار خود را آغاز کرد؛ زمانی که پدرش از یکی از سفر‌های تجاری خود از آلمان، برای او یک سی‌دی موسیقی رپ آورد. یاس از ۱۸ سالگی به‌دنبال مرگ پدرش، مجبور به پذیرش مسئولیت خانواده خود شد. او با بدهی‌‌هایی که پدرش بر جا گذاشته بود، با مشکلات اقتصادی زیادی مواجه شد، درنتیجه تحصیلات دانشگاهی را ترک و شروع به‌کار کرد. در همین دوره، یاس شروع به نوشتن شعر‌هایی کرد که بعدها آنها را به ترانه تبدیل کرد. پس از زلزله بم، یاس ترانه‌ای تحت‌عنوان «بم» را با آهنگسازی میتا ملکی خواند و منتشر کرد که آغاز حرفه خوانندگی او است.

همان اوایل وقتی درمورد درخواست برای مجوز از او پرسیدند، گفت: «من در ترانه‌هایم نفرین نمی‌کنم و درراستای تایید مسائل غیراخلاقی هم چیزی نمی‌خوانم. من می‌خواهم با افتخار جلوی خانواده‌ام ترانه‌هایم را اجرا کنم. ترانه من معمولا با گله و شکایت از جامعه آغاز می‌شود. اما پایان آن همیشه امید است. اهمیت این کار، الهام بخشیدن به نسل جدید است تا از بهترین قوه پتانسیل و نهفته خود بهره بگیرند. ما به این نیاز داریم.

او در دانشگاه‌‌های مختلف درباره موسیقی رپ و نیاز جامعه به این نوع موسیقی صحبت‌‌های زیادی داشته ولی تابه‌حال نتوانسته آلبومی را منتشر کند. اما تک‌آهنگ‌‌هایی داشته که مجوز گرفته، مثل آهنگی که برای فیلم سینمایی «بارکد» خوانده است که بسیار هم پرمخاطب بود. اما در اکران عمومی صدای او از تیتراژ فیلم حذف شد. ناکامی او در سال‌‌های اخیر باعث شد وی کم‌کار‌تر شود و آهنگ «سرکوب» را که به‌نوعی چکیده گذشته وی است، منتشر کند.

او در این شعر که به‌نظر می‌رسد به عملکرد مدیران دولتی اعتراض دارد که دم از آزادی می‌زنند، اما موسیقی اعتراضی را زیرزمین نگه داشته‌اند، سروده است: «این همه سال کارو بینم کی دید/ اینا می‌خوان بگن این زیرزمین، اینم کلید/ میکروفن تو دست تو یعنی اتم دست داعش/ پس بهتره این کلید بمونه دست صاحبش/نظر تو خودجوشه، سالم نیست، بو میده کد روشه/منو نقد نکن، از خودتون مایه بذارین/ صدتومنی پاره‌‌های لای هزاری/ همین مونده اینا برام تز بدن، فقط بهت اینو لای پرانتز بگم/ ما خیلی کارا کردیم، نگفتیم که ریا نشه/ این روزا قضاوت هر کی از رو قیافشه/ واسه من این قصه‌‌ها عادیه، همه قاضی شدن این استعداد ذاتیه/بری میگن فرار کرد وطن‌فروش/ اگه بمونی هم میگن یارو اطلاعاتیه.»

پاپ و رپ در تقابل با هم

معتقد است اگر خوانندگان رپ مجوز بگیرند، دیگر خوانندگان پاپ جایگاه‌ خود را از دست می‌دهند. او می‌گوید: «دغدغه دارم؛ دغدغه جوانان مملکتم. حتی برای اینکه این همه بچه‌‌ها غرق اینترنت می‌شوند، هم نگران هستم و دلم می‌خواهد کاری برای این مساله انجام بدهم.» در جواب طرفدارانش می‌گوید: «من همیشه سعی‌ام این بوده برای گوش و چشم بیننده‌ام ارزش قائل باشم. شاید همین موضوع باعث شد طرفدارانم را پیدا کنم تا خیلی‌‌ها علاقه‌مند باشند آهنگ‌هایم را گوش بدهند.»

حمیدرضا امیری‌صفت یا همان حمید صفت که همه الان او را به‌عنوان یک خواننده رپ می‌شناسند، به جرم قتل پدرخوانده‌اش بازداشت شد، اما بعد از چندماه آزاد شد و دوباره کارش را شروع کرد. «بچه‌‌های آسمان» مجید مجیدی را بسیار دوست دارد و می‌گوید دلش می‌خواهد اگر قرار است فیلمی از زندگی‌اش بسازند، آن را مجیدی بسازد.

فعالیت خود را از دوران راهنمایی شروع کرد. الگویش را افرادی مثل امینم و ۵۰سنت معرفی می‌کند، اولین آهنگش موزیکی به نام «خیابانی‌‌ها» بود. او معتقد است سبک رپ بیشتر به روحیه‌اش می‌خورد و بهتر می‌تواند خود را تخلیه کند.

او با موزیک‌ویدئوی «چ» که به یاد شهید چمران و چمران‌‌های نسل جدید سروده شده بود، مشهور شد. موسیقی «هیهات» او نیز ازجمله آثاری است که با پرداختن به مسائل فلسطین، سوریه، عراق و... در کنار مفاسد اقتصادی داخلی توانست اقبال بسیاری از مخاطبان را به‌خود جلب کند. ازجمله ویژگی‌های آثار او پرداختن به مسائل روز، درعین تقید ملی و دینی است که این امر باعث شد به‌تدریج در زمره خوانندگان پرمخاطب ایرانی قرار بگیرد. دلش می‌خواهد کنسرت بگذارد و می‌گوید: «همان‌طور که خوانندگان پاپ مجوز اجرای کنسرت را گرفتند، بالاخره روزی هم می‌شود که رپر‌ها هم می‌توانند کنسرت بگذارند. وقتی کسی موسیقی رپ خوب گوش بدهد، حتما طرفدار این نوع موسیقی می‌شود.» هنوز آلبومی از او مجوز نگرفته است. اما تک‌آهنگ‌‌هایی داشته است که مجوز گرفته‌اند مثل آهنگی که برای سریال دل در شبکه نمایش خانگی خوانده و بسیار از آن استقبال شده است.

پدر رپ ایران

شاید برخی بگویند یاسر بختیاری، پدر رپ ایران است، اما برخی طرفداران موسیقی رپ می‌گویند این عنوان فقط متعلق به سروش لشکری است یا همان هیچ‌کس. او هم آهنگساز است هم ترانه‌سرا که همه اینها به کارش کمک کرده است. او خوانندگی را با خواندن ترانه‌‌های انگلیسی شروع کرد، اما نتوانست موفق شود، برای همین خواست با سبک جدیدی بیاید تا مخاطبانش هم او را با کار جدید و نو ببینند. حتی اسم مستعارش را برای همین «هیچ‌کس» انتخاب کرده است و می‌گوید: «دلیل انتخاب اسم هیچ‌کس هم این بود که می‌خواستم تضادی ایجاد کنم با تاثیری که می‌خواهم بگذارم و حرف‌‌هایی که می‌زنم. هیچ‌کس نماد هیچ‌چیز نیست و من این را دوست دارم.» او تاکید می‌کند که همیشه برای وطن باید درحال خدمت بود و می‌گوید: «به‌طور کل آدم باید همیشه درحال خدمت به بشر و وطنش باشد. می‌دانی چه می‌گویم؟ یعنی حتما قضیه سربازبودن این نیست که بروی و بجنگی. موضوع خدمت کردن است. حالا هر کسی در هر سنی به نوبه خود می‌تواند خدمتگزار مردم باشد… راستش چندسالی است که این طرز تفکر را پیدا کرده‌ام. چون وقتی من شروع کردم بچه بودم و چیزی حالی‌ام نبود! اوایل همین‌طوری سر کل‌کل و این داستان‌‌ها به رپ رو آوردم ولی کمی که گذشت، بالاخره آدم وقتی سنش بالاتر می‌رود، عقلش بیشتر کار می‌کند.» او برای دریافت مجوز هم سال‌‌ها تلاش کرد و تک‌آهنگ‌هایش را برای مجوز به ارشاد سپرد، اما هیچ‌وقت مجوز نگرفت.

رپ‌خوانی در تلویزیون آزاد، بیرون ممنوع!

سال‌‌ها پیش، رضا عطاران در تیتراژ سریال «متهم گریخت» موسیقی رپ را به مجموعه‌‌های نمایشی صداوسیما راه داد و بعد‌ها باز هم برای سریال‌‌های دیگرش هم این را تکرار کرد. در مجموعه‌‌های نمایشی دیگر هم شاهد این امر بودیم. غیر از مجموعه‌‌های نمایشی در برنامه‌‌هایی مثل «خندوانه» هم موسیقی رپ شنیده می‌شد. قطعه «انرژی هسته‌ای» امیر تتلو که بر فراز ناو جماران خوانده شد، از دیگر کار‌هایی است که نشان می‌دهد موسیقی رپ باید از پیچ‎وخم‌‌های بسیاری گذر کند تا به‌صورت رسمی به‌دست مخاطب برسد. هرچند مدیران دفتر موسیقی اعلام کردند به این دلیل این قطعه موسیقی مجوز گرفته که در گونه رپ نمی‌گنجد. همه اینها حاکی از وضعیت یک‌بام و دوهوای این نوع موسیقی است. مطمئنا باید ترانه و مدل موسیقی را بررسی کرد و کسی از این مساله شاکی نیست. اما اینکه بدون هیچ بررسی‌ای فقط به‌خاطر اینکه رپ است، این نوع موسیقی را کنار بگذاریم، قضیه کمی پیچیده می‌شود.

رپ یا گفتاواز؟

می‌گویند آرمین زارعی مجوز گرفته است تا بخواند، اما اینکه او بخواهد رپ بخواند و یا پاپ هنوز مشخص نیست، می‌گویند او برای یک کار پاپ درخواست مجوز کرده و کار‌های رپی که تا الان برای گرفتن مجوز فرستاده، هیچ‌کدام تایید نشده است. البته پیروز ارجمند که عهده‌دار مسئولیت دفتر موسیقی ارشاد بود، در این رابطه می‌گوید: «وزارت ارشاد قصد دارد به موسیقی رپ فارسی و رپر‌هایی که بتوانند در چارچوب‌‌های وزارت ارشاد فعالیت کنند، تحت‌عنوان «گفتاواز» مجوز فعالیت اعطا کند.» اما بعد از گذشت سال‌‌ها، هنوز مشخص نیست می‌خواهند چه کاری انجام دهند. مطمئنا بین رپ‌خوان‌‌ها کسانی هم وجود دارند که غیراخلاقی می‌خوانند و حتی ترانه‌هایشان قابل گوش دادن هم نیست، اما برای آن دسته که کارشان خوب است و مخاطبان‌شان هم می‌خواهند با مجوز آثار خوانندگان‌شان را بشنوند، باید کاری کرد.