ورود ۲۰ میلیارد دلار درآمد از کریدور‌های ترانزیتی

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: توسعه و رشد اقتصادی در راهبرد افزایش مراودات با کشور‌های منطقه، به توسعه زیرساخت‌ها به‌خصوص زیرساخت‌های حمل و نقلی وابسته است. با توجه به موقعیت ایران در کریدور مهم شمال-جنوب، کشور‌های همسایه و منطقه در انتظار تکمیل گذرگاه‌های مختلف این کریدور در ایران هستند. علاوه بر اهمیت توسعه کریدور‌های ارتباطی در ایجاد امنیت و وابستگی حمل کالای کشور‌ها به ایران، درآمد پایدار کریدور‌های ترانزیتی حداقل ۲۰ میلیارد دلار در سال است. دولت برای تحقق توسعه پایدار و همه‌جانبه، گسترش و تکمیل راه‌های ارتباطی بین‌المللی را دنبال می‌کند و در همین راستا در یک ماه اخیر دو قرارداد مهم با عراق و روسیه در جهت تکمیل و ساخت دو گذرگاه مهم در مسیر کریدور شمال-جنوب به امضا رسیده است. ساخت راه‌آهن شلمچه-بصره با سرمایه‌گذاری حدود ۲۸۰ میلیون دلاری عراق و تکمیل راه‌آهن رشت-آستارا با سرمایه‌گذاری ۱.۶ میلیارد یورویی روسیه دستاورد مهمی در مسیر تکمیل کریدور ترانزیتی شمال-جنوب در کشور است.

خط‌آهن رشت-آستارا، مسیر ریلی کریدور شمال-جنوب از روسیه تا خلیج‌فارس را تکمیل می‌کند و اتصال شبکه ریلی عراق به ایران مسیر، دسترسی عراق، سوریه و کشور‌های دیگر منطقه را به این کر‌یدور باز می‌کند و محموله‌ها از کریدور شمال-جنوب به مدیترانه می‌رسند.

تکمیل ۴ کریدور اصلی

توسعه شبکه ریلی کشور در قالب ۴ کریدور اصلی با تمرکز بر اتصال به شبکه حمل و نقل کشور‌های همسایه در مسیر شمال-جنوب و شرق به غرب در حال حاضر در دست اقدام است. این ۴ کریدور ریلی سیاست دیگری را نیز پیگیری می‌کند تا انتقال بار از مسیر جاده‌ای به ریلی افزایش یابد. این سیاست با هدف کاهش هزینه‌ها و افزایش ایمنی حمل در کشور دنبال می‌شود. این هدف در حال حاضر با طراحی و اجرای ۴ کریدور ریلی و اتصال آن به بنادر مهم و مبادی ورودی و خروجی کشور دنبال می‌شود.

کریدور ریلی شرق به طول ۱۵۰۰ کیلومتر از چابهار تا یونسی در شرق کشور اولین کریدوری است که احداث ۶۰۰ کیلومتر بخش جنوبی آن در حال انجام است و انعقاد قرارداد ۲۸۰ کیلومتر دیگر نیز در حال اجراست. این کریدور اتصال چابهار به شبکه ریلی در گذرگاه شمال-جنوب و شرق به غرب را مدنظر دارد. در حال حاضر مسیر چابهار تا زاهدان این کریدور در دست ساخت است و هزینه آن نیز از منابع صندوق ملی تأمین می‌شود. پس از اتصال، این کریدور که از مرز دریایی چابهار شروع می‌شود و تا سرخس ادامه پیدا می‌کند و در طول مسیر از خاش زاهدان، یونسی بیرجند و... نیز می‌گذرد، به یک گذرگاه بین‌المللی تبدیل خواهد شد و ظرفیت‌های اقتصادی بزرگی را نصیب منطقه خواهد کرد.

به عنوان نمونه به ازای ترانزیت یک‌تن بار از سرخس به بندرعباس، حدود ۳۰ تا ۵۰ دلار کرایه حمل دریافت می‌شود که در حمل و نقل ریلی فقط ۷ تا ۱۰ دلار است. در حمل و نقل جاده‌ای، به ازای همین میزان حمل بار، نزدیک به ۶۰ تا ۷۰ دلار یارانه سوخت پرداخت می‌شود.

خط ریلی بندرعباس-آستارا به عنوان کریدور ترانزیتی شمال-جنوب در بخش مرکزی کشور مهم‌ترین کریدور کشور است که اخیراً و بعد از ۲۰ سال تعیین تکلیف شد. تکمیل کریدور شمال-جنوب موجب اتصال به کشور آذربایجان در شمال و اتصال به هند از طریق بندرعباس می‌شود و تکمیل شدن حدفاصل رشت تا آستارا، مسیر ترانزیت کالا در کریدور بین‌المللی هند تا شمال اروپا را ۶ هزار کیلومتر کوتاه‌تر می‌کند.

قرارداد ساخت این خط ریلی اواخر اردیبهشت با روسیه به امضا رسید. بر اساس این قرارداد روسیه ۱.۶ میلیارد یورو در این کریدور سرمایه‌گذاری می‌کند. هزینه تکمیل راه‌آهن رشت-آستارا حدود ۲۵ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است، اما قرارداد با روسیه از نوع پرداخت تسهیلات صادراتی است یعنی علاوه بر ساخت و تکمیل ریل و زیرساخت، بر اساس این قرارداد کالا و خدمات نیز تأمین می‌شود. به این ترتیب تأمین ناوگان و تجهیزات نیز در این قرارداد دیده شده است. با توجه به اینکه کمبود لوکوموتیو و واگن باری از موانع توسعه حمل و نقلی ریلی ترانزیتی است، تأمین ناوگان در قالب قرارداد با روسیه از دستاورد‌های این مشارکت دوجانبه است. کریدور شمال-جنوب از مسیر ایران جایگزین کانال سوئز برای کشور‌های جنوب آسیا و شمال اروپا با کاهش ۳۰ درصدی هزینه و ۴۰ درصدی زمان حمل خواهد بود. برآورد اولیه این است که با تکمیل این کریدور در سال‌های اول ۲۰ میلیارد دلار درآمد ارزی برای کشور به دست می‌آید و با تکمیل مسیر‌های مختلف کریدور شمال-جنوب درآمد آن پایدار می‌شود.

اتصال بندر امام‌خمینی (ره) به آستارا و از آنجا به کشور آذربایجان و همچنین اتصال بوشهر به شبکه ریلی دو کریدور دیگر در قالب تکمیل کریدور شمال-جنوب است. اتصال بوشهر به شبکه ریلی موجب استفاده از ظرفیت‌های مهم می‌شود. در حال حاضر این مسیر تا شیراز تکمیل شده است و با تکمیل حدفاصل شیراز تا بوشهر و از آنجا تا عسلویه به طول ۵۰۰ کیلومتر این کریدور وارد شبکه ریلی ترانزیتی کشور می‌شود.
علاوه بر این، مسیر ۳۲ کیلومتری اتصال ایران به عراق در مرز شلمچه نیز مسیر مهم دیگری در جنوب کریدور شمال-جنوب است که این مسیر نیز بعد از نزدیک به دو دهه در این دولت تعیین تکلیف شد. در سال ۲۰۱۱ خط ریلی ۱۷ کیلومتری خرمشهر-شلمچه با هدف اتصال شبکه ریلی ایران به عراق احداث شد و در سال ۲۰۱۴ هم تفاهمنامه احداث خط ریلی شلمچه به بصره بین دو کشور نهایی شد، اما اجرا نشد. این پروژه از بندر امام‌خمینی و با عبور از بصره، نهایتاً به لاذقیه سوریه در مدیترانه متصل می‌شود. به این ترتیب انتقال مستقیم بار از مسیر ایران به مدیترانه و کشور‌های اروپایی از این گذرگاه نیز امکان‌پذیر می‌شود.

بر اساس آمار رسمی، عملکرد دولت‌های گذشته در تجهیز زیرساخت‌ها به‌خصوص کریدور‌های ترانزیتی ریلی، بی‌توجهی به حمل و نقل ریلی را نشان می‌دهد. ۲۰ سال است که اولویت حمل و نقل کشور، در عمل ریلی نبوده و روی حمل و نقل جاده‌ای تمرکز شده است. اکنون دولت ساخت و تکمیل پروژه‌های ترانزیتی و راهبردی را در دستور کار قرار داده است. تکمیل کریدور‌های ترانزیتی با توجه به مزیت‌های آن برای منطقه، راه مطمئنی برای دور زدن تحریم‌ها علیه ایران است، کاهش هزینه حمل و نقل و ایمنی مسیر ایران، دو مزیت مهم است که کشور‌ها نمی‌توانند برای حمل کالا از آن چشم‌پوشی کنند.